Барабан битенең сығанаҡ тексын ҡарарға


{{Музыка ҡоралы|название=Барабан|названия=|изображение=DrumMozartRegiment.jpg|описание_фото=|классификация={{*}} [[мембранофон]]ы или [[идиофон]]ы<br>{{*}} [[ударные музыкальные инструменты]]|диапазон=|подпись диапазона=|родственные инструменты=[[барабанка]], [[бубен]]|музыканты=[[:Категория:Барабанщики]]|производители=[[список производителей ударных инструментов]]|статьи=[[барабанщик]], [[драм-машина]]|звук=Snare drum muffled.ogg|описание_звука=Звучание малого барабана}}

'''Барабан''' ([[Төрки телдәр|төрки]] сығышлы һүҙ булыуы мөмкин<ref name="РГЭС">{{Китап|часть=Барабан|заглавие=Российский гуманитарный энциклопедический словарь: В 3 т|ссылка=|место=М.|издательство=Гуманит. изд. центр ВЛАДОС: Филол. фак. С.-Петерб. гос. ун-та|год=2002|том=1: А—Ж|страниц=688|isbn=5-691-00676-2}}</ref><ref name="фасмер">{{Китап|автор=М. Фасмер.|часть=барабан|заглавие=Этимологический словарь русского языка. В 4 томах|ссылка=http://starling.rinet.ru/cgi-bin/query.cgi?basename=\usr\local\share\starling\morpho\vasmer\vasmer&root=/usr/local/share/starling/morpho&morpho=0|ответственный=Пер. с нем., доп. и посл. О. Н. Трубачёва|издание=4-е изд|место=М.|издательство=АСТ, Астрель|год=2004|том=1. А—Д|страниц=592|isbn=5-17-016833-0}}</ref>) — музыка ҡоралдары, һуҡма инструменттар ғаиләһенән<ref name="Викитека ВЭС">{{ВТ-ВЭС|Барабан}}</ref>.

Күп кенә музыкаль ансамблдәрҙә ҡулланыла,  халыҡтар араһында киң таралған. Барабанда уйнаусы ''барабансы'' тип атала.

Буш корпус-резонаторға мембрана тартылған  барабан барабандарҙың типиль вәкиле булып тора. Мембрана күн йәки [[Пластмассалар|пластик]] булыуы мөмкин. Мембрананың тартыу көсө менән тауыш бейеклеге көйләнә. Барабан корпусы [[ағас]]<nowiki/>тан, [[Металдар|металдан]] ([[ҡорос]] йәки латунь), акрил пластиктан<ref name="drumsppech3142">{{cite web|url=http://www.drumspeech.com/articles.php?id=314|title=«Анатомия» строения кадушки|date=2004—2010|publisher=drumspeech.com — Форум барабанщиков|description=По мат. журн. Modern Drummer|accessdate=2010-10-13}}</ref> һәм хатта [[Балсыҡ|балсыҡтан]] булыуы мөмкин.<ref>Например, [[мриданга]].</ref>


Тауыш мембранаға йомшаҡ башлы ағас туҡмаҡ, таяҡ, щёткалар, ҡул менән һуғып, ҡайһы берҙә ышҡып сығарыла.Бер юлы бер нисә барабанда уйнау өсөн барабандарҙан ''удар установка'' йыйыла.

Мембранаһы булмаған ҡорос барабан, ярыҡлы барабандарҙың мембранаһы булмай, был инструменттар  <nowiki><i>идиофон</i></nowiki> тип атала.

== Тарихы ==
[[Файл:THOM_Miscellaneous_drums.jpg|мини|Төрлө илдәр барабандары]]
Барабандар бик борондан  билдәле һәм ер шарының бөтә төбәктәрендә лә тиерлек осрай. Барабандарҙы балсыҡтан, һөйәктән, бронзанан һ. б. эшләнгәндәр.

[[Месопотамия]]<nowiki/>ла ҡаҙыныу эштәре барышында ваҡ цилиндрҙар рәүешендә эшләнгән һуҡма инструменттар  табыла, уларҙың килеп сығышы б.э.т. алтынсы мең йыллыҡҡа ҡарай, шул уҡ ваҡытта [[Көньяҡ Америка]] мәмерйәләрендәге ҡая һүрәттәре лә бар<ref name="vmdaily2">{{статья|автор=Капитан Макс.|заглавие=Древнейшая профессия: барабанщик  История ударных инструментов и их место в оркестре и жизни. История ударных инструментов и их место в оркестре и жизни|ссылка=http://www.vmdaily.ru/article/58129.html|издание=Вечерняя Москва|тип=газета|год=16.05.2008. — № 84 (24862)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101004025606/http://www.vmdaily.ru/article/58129.html|archivedate=2010-10-04}}</ref>. Моравияла табылған барабандың йәше беҙҙең эраға тиклем бишенсе мең йыллыҡҡа ҡарай, [[Боронғо Мысыр]]<nowiki/>ҙа барабандар беҙҙең эраға тиклем 4 мең йыл элек барлыҡҡа килгән. Боронғо [[Шумер]]<nowiki/>ҙа ла барабандар булыуы тураһында билдәле (беҙҙең эраға тиклем яҡынса 3 мең йыл). <ref name="Рябой12">{{cite web|url=http://www.musicbox.su/musicbox_17/gimn_barabannomu_iskusstvu-1.html|title=Гимн барабанному искусству (Часть 1)|author=Евгений Рябой.|date=1999-04-11|publisher=MusicBox № 17|accessdate=2010-10-13|archive-date=2012-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111013552/http://www.musicbox.su/musicbox_17/gimn_barabannomu_iskusstvu-1.html|deadlink=yes}}</ref>Беҙҙең көндәрҙә был ҡоралдың күп төрлөлөгө — инструменттың тарихи үҫешенә дәлил булып тора.<ref name="britannica2">[[:en:s:1911 Encyclopædia Britannica/Drum|Drum]] — статья ''Drum'' из Encyclopædia Britannica, Eleventh ed., 1910—1911.</ref>

Борон барабан сигнал биреү ҡоралы булараҡ ҡулланылған, шулай уҡ ритм кәрәк булған осраҡта, мәҫәлән атларға, йүгерергә, тартырға, ишергә, һуғырға тигән командар буйынса ритуаль [[Бейеү|бейеүҙәрҙә]], дини йолаларҙа, хәрби тантаналарҙа ҡулланылған. Мәҫәлән, [[Боронғо Греция|боронғо гректар]] һәм [[Боронғо Рим|римлеләр]] араһында барабан тимпан ({{lang-grc|τύμπανον}}), хәҙерге ''литавр'' барабаны, ''Кибеле һәм Бакчус'' культтарында, шулай уҡ армияла һәм ишкәкле флотта ҡулланылған. Шулай итеп, мәҫәлән, XVI быуатта британ армияһында пехота, драгун яугирҙары һәм кавалерия барабандар ҡулланылған. Генрих VIII заманында 100 кешенән торған һәр компанияла ике барабансы булған.  «Иғтибар», «Теҙелергә», «Әҙерлек», «Марш», «Һөжүм», «Сигенеү» командалары XVII быуатта барабансылар ҡулланған төп сигналдар.<ref name="britannica3">[[:en:s:1911 Encyclopædia Britannica/Drum|Drum]] — статья ''Drum'' из Encyclopædia Britannica, Eleventh ed., 1910—1911.</ref>

[[Япония]]<nowiki/>ла VI—VII быуаттарға ҡараған ''тайко'' (япон барабандары ғаиләһе) барабансыһының балсыҡ фигураһы табылған. Был барабандар яу яланында дошманды ҡурҡытыу, туҡмау өсөн ҡулланылған: бер һалдат арҡаһына барабан күтәреп атлаған, ә икә һалдат барабан һуҡҡан. Б. э. т. 684 йылда Ци һәм Лу араһындағы хәл иткес алышта барабандар һалдаттарҙы илһамландыра һәм ҙуғышҡа һынылыш бирә.<ref>{{книга|автор=Сыма Цянь|заглавие=Исторические записки (Ши цзи)|ответственный=Акад. наук СССР; Отд. истории; Ин-т востоковедения; Пер. с кит. и коммент. Р. В. Вяткина и В. С. Таскина. Под общ. ред. Р. В. Вяткина|место=М.|издательство=Наука|год=1984|том=3|страницы=106}}</ref>

XX быуатта барабандарҙың ике ярайһы уҡ яҡшырыуы күҙәтелә. 1920—1940 йылдарҙа Gretsch ағастарҙы күп ҡатлы деламинациялау технологияһы буйынса барабан корпустары етештерә, был ысул бөгөнгө көндә лә ҡулланыла. Яҡынса 1956 йылда Эванс Марион күн мембраналар урынына пластик мембраналар ҡуя башлай.

Әлеге ваҡытта инструментты  эшләү ҙә, камиллаштырыу ҙа, башҡарыуҙың яңы алымдарын эҙләү ҙә дауам итә. 1930—1932 йылдарҙа уйлап табылған, хәҙерге заман драм-машиналарының прототибы {{iw|Rhythmicon}} (ритмикон)  1980-се йылдарҙа популярлыҡ яулай. Драм-машиналар программа буйынса тауышты башҡара һәм ''аранжировка'' мөмкинлектәрен ярайһы уҡ арттырырға мөмкинлек бирә. Шуға ҡарамаҫтан,  музыкант барабансыны алыштыра алмай.<ref name="vmdaily3">{{статья|автор=Капитан Макс.|заглавие=Древнейшая профессия: барабанщик  История ударных инструментов и их место в оркестре и жизни. История ударных инструментов и их место в оркестре и жизни|ссылка=http://www.vmdaily.ru/article/58129.html|издание=Вечерняя Москва|тип=газета|год=16.05.2008. — № 84 (24862)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101004025606/http://www.vmdaily.ru/article/58129.html|archivedate=2010-10-04}}</ref>

=== Рәсәйҙә ===
[[Файл:03_308_Book_illustrations_of_Historical_description_of_the_clothes_and_weapons_of_Russian_troops.png|мини|Гренадерский пехота полкы барабансыһы, 1756-1762]]
[[Файл:1982_CPA_5291.jpg|слева|мини|213x213пкс|Пионер дружиналары. Байраҡсы, почетлы ҡарауыл, барабансы. СССР почта маркаһы.]]
1552 йылда Ҡазанды ҡамау ваҡытында армияла беренсе тапҡыр барабан ҡулланыу тураһында телгә алына. Урыҫ армияһында барабан итеп күн менән ҡапланған баҡыр ҡаҙандар ҡулланыла. Ваҡ отряд начальниктарының ошондай «бубендары» булған . Бубенды һыбайлының [[эйәр]]<nowiki/>е алдына, ҡайышҡа бәйләгәндәр һәм сыбыртҡы һабы менән һуҡҡандар. Сит ил яҙыусылары билдәләп үткәнсә, рус армияһында шулай уҡ ҙур «бубендар» булған — уларҙы дүрт ат менән йөрөткәндәр һәм һигеҙ кеше һуҡҡан.<ref>{{книга|автор=Гаврила Успенский.|заглавие=Опыт повествования о древностях русских|издание=2-е изд|место=Харьков|год=1818|страницы=372|страниц=797}}</ref>

Кесе барабан Фёдор Иоаннович һәм [[Борис Годунов]] ваҡытында, хеҙмәт итеү өсөн урыҫ армияһына ялланған сит ил дружинаһын алған ваҡытта  билдәлелек ала.<ref name="Новицкий2">{{книга|заглавие=Военная энциклопедия|ссылка=http://new.runivers.ru/upload/iblock/a17/voennaya_encyclopedia_sytina_1.djvu|ответственный=Под ред. Новицкого В. Ф|место=СПб.|издательство=Тип. Т-ва И. Д. Сытина|год=1911|том=1|страниц=394}}</ref>

Барабандарҙы популярлаштырыуға [[Пётр I|Петр I]] ҙур өлөш индерә. Ул йөҙ кеше булған хәрби частҡа махсус барабансы биреү тураһында указ сығара.<ref name="vmdaily4">{{статья|автор=Капитан Макс.|заглавие=Древнейшая профессия: барабанщик  История ударных инструментов и их место в оркестре и жизни. История ударных инструментов и их место в оркестре и жизни|ссылка=http://www.vmdaily.ru/article/58129.html|издание=Вечерняя Москва|тип=газета|год=16.05.2008. — № 84 (24862)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101004025606/http://www.vmdaily.ru/article/58129.html|archivedate=2010-10-04}}</ref> Барабансының маршта ғәскәрҙәрҙе оҙатып йөрөү, алышта сигналдар тапшырыу бурысы ҡуйыла. Замандаштары фекеренсә, Петр үҙе барабансы була һәм ғәскәре алдында  «бик яҡшы барабан оҫталығы күрһәтә».<ref name="Дирин2">{{статья|автор=П. Дирин.|заглавие=Потешные полки Петра Великого|ссылка=http://history.scps.ru/petr/dirin01.htm|издание=Русский архив|тип=журнал|год=1882|выпуск=5. — Книга 3|страницы=16}}</ref>

Барабансыларҙың әһәмиәте 1853—1855 йылдарҙағы Көнсығыш һуғышы осоронда кәмей. [[Рус-япон һуғышы]] барабандарҙың хәрби роле тамамланыуын күрһәтә. 1909 йылда һуғыш ваҡытындағы дәүләттәрҙән барабансыларҙы сығарыу һәм уларҙы тыныс хеҙмәт һәм уҡытыу ихтыяждары өсөн һаҡлау тураһында указ сығарыла. Әммә 1910 йылда хәрби уставта  хәрби поход барышында ҡабаттан барабан менән хәрәкәт итеүр тәҡдим ителә.<ref name="Новицкий3">{{книга|заглавие=Военная энциклопедия|ссылка=http://new.runivers.ru/upload/iblock/a17/voennaya_encyclopedia_sytina_1.djvu|ответственный=Под ред. Новицкого В. Ф|место=СПб.|издательство=Тип. Т-ва И. Д. Сытина|год=1911|том=1|страниц=394}}</ref>

Пионерҙар хәрәкәтенең  әүҙемлек осоронда, атап әйткәндә, [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР]]-ҙа барабан ҡорал ғына түгел, ә мөһим символ булып тора. 1923-1926 йылдарҙа «Барабан» пионер журналы сыға, һуңыраҡ «Пионер» журналы менән берләштерелә.

== Эшләү ==
Барабан  төрлө кимәлдәге предприятиелар етештерә. Тиҫтәләгән кеше эшләгән бәләкәй предприятиелар ҡулдан эшләнгән эксклюзив инструмент тәҡдим итә. Бөтә донъяға билдәле булған эре ойошмалар башҡа музыка инструменттарын да сығара.

Барабандар эшләү өсөн төрлө материалдар ҡулланырға мөмкин: [[Металдар|металл]]<ref>{{cite web|author=Mike Radcliff, ред. Andy Gone|url=http://www.drummer.org.ua/info.php?to_include=10|title=Корпус барабана|accessdate=2010-04-29|archiveurl=https://www.webcitation.org/64vv0i4RZ?url=http://drummer.org.ua/articles/instrumenty/korpus-barabana/|archivedate=2012-01-24}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111117105057/http://drummer.org.ua/articles/instrumenty/korpus-barabana/ |date=2011-11-17 }}</ref> ([[ҡорос]], [[бронза]]), бамбук, [[Пластмассалар|пластмасса]]. Күпселек барабандар [[саған]], [[ҡайын]], [[имән]], [[йүкә]] кеүек ағастан йәки фанеранан эшләнә.<ref name="drumsppech3143">{{cite web|url=http://www.drumspeech.com/articles.php?id=314|title=«Анатомия» строения кадушки|date=2004—2010|publisher=drumspeech.com — Форум барабанщиков|description=По мат. журн. Modern Drummer|accessdate=2010-10-13}}</ref> Ҡайһы бер етештереүселәр билдәле беррезонанс тыуҙырыу өсөн ағастың бер нисә төрөн берләштерә, был ысул менән иң яҡшы хаҡ/сифат нисбәтен алырға мөмкинлек бирә. Барабан тауышына ағастың тығыҙлығы һәм стеналарының ҡалынлығы ныҡ йоғонто яһай.

Туҡмаҡтың ниндәй материалдан эшләнгәненән тыш тауыш сифатына мембранаға һуғылған сите ниндәй мөйөш менән киҫелгән икәне лә ҙур роль уйнай.<ref name="anatomy22">{{cite web|url=http://www.drumspeech.com/articles.php?id=350|title="Анатомия" строения кадушки часть 2|accessdate=2010-04-29}}</ref>

Корпусты эшләгәндән һуң уға мембрананы беркетеү һәм тарттырыу өсөн ҡулайламалар беркетелә.<ref name="anatomy23">{{cite web|url=http://www.drumspeech.com/articles.php?id=350|title="Анатомия" строения кадушки часть 2|accessdate=2010-04-29}}</ref> Бормалы болттар, беркеткестәр һәм  йоҙаҡтар өсөн тишектәр тауышты насар яҡҡа үҙгәртә, шуға күрә күп кенә етештереүселәр  (мәҫәлән, RIMS) тауыш бөтөнлөгөн һаҡлай торған төрлө варианттарын тәҡдим итәләр

Дини маҡсаттарҙа ҡулланыласаҡ ҡайһы бер барабандар һәм бубендарҙы эшләү барышында инструментҡа «йәнеңде» һалыу кеүек төрлө инициатив йолалар башҡарыла.<ref>[http://www.biysk.secna.ru/jurnal/b_vestnik/n3_2005/doc/eroshkin.doc Ерошкин Д. В. Шаманизм Южной Сибири]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018|bot=InternetArchiveBot}} {{недоступная ссылка|число=23|месяц=05|год=2013}}</ref>.<gallery widths="180px" heights="135px">
Файл:Shell,dou,tsuke-daiko,katori-city,japan.JPG|Заготовки для [[Обечайка|обечаек]] барабана.
Файл:Drum_clamp_rim_lug_butt.jpg|'''Фурнитура барабана.''' <br>1. Крепление для стойки <br>2. Верхний обруч <br>3. Болт крепления обруча <br>4. Замок болта <br>5. Крепление пружины
Файл:Drum_badge_strainer_throwoff.jpg|'''Фурнитура с другой стороны.''' <br>1. Жетон производителя <br>2. Механизм натяжения <br>3. Рычаг пружины
</gallery>

== Көйләү ==
[[Файл:8tornillos.png|мини|153x153пкс|8 болтлы барабанда болттарҙы тартыу тәптибе]]
Барабанды көйләү — бик күп мәҡәләләрҙең һәм уҡыу әсбаптарының темаһы булып торған ҡатмарлы процесс.<ref>[http://www.drumspeech.com/articles.php?id=60 Библия по настройке ударной установки :: drumspeech.com]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.drummer.org.ua/info.php?to_include=9|title=Настройка барабанов by Gene Okamoto|accessdate=2010-04-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101121170817/http://drummer.org.ua/info.php?to_include=9|archivedate=2010-11-21|deadlink=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101121170817/http://drummer.org.ua/info.php?to_include=9 |date=2010-11-21 }}</ref> Барабандар тауыш бейеклеге буйынса билдәле бер айырсаға (литавр, рототом) һәм билдәһеҙ айырсалы ҡоралдарға (кесе барабаны, том-том һ. б.) бүлергә мөмкин. Көйләү ике ҡоралға ла ҡағыла.

Көйләүҙең төп маҡсаты — кәрәкмәгән артыҡ обертондан ҡотолоу. «Үҙенә тап килгән» барабан, тигеҙ һуҙылған, асыҡ, киң, асыҡ тауышлы була.{{Тәржемәһеҙ|Дерек Йонгсма||en|Derek Yongsma}}, ударник [[Bleeding Through]] даёт такие советы по настройке:
{{Цитата башы}}
Настройка — очень важная составляющая игры на барабанах, которой множество музыкантов пренебрегает. Если барабаны должным образом не настроены, они могут издавать самые отвратительные звуки. Если барабаны настроены неправильно, то они будут гудеть или грохотать. Если пластик на барабанах слишком ослаблен, их звук может казаться мёртвым, но и слишком сильно натянутый пластик может звучать по-настоящему плохо.
{{Oq|en|Tuning is a very important part of drumming that a lot of players neglect. If drums are not properly tuned there can be all kinds of disgusting sounds. If drums are tuned unevenly they will buzz or rattle. If they are too loose they can sound dead, but too tight can sound really bad too!}}
{{Цитата аҙағы}}
<blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote">
Көйләү — барабандарҙың бик мөһим өлөшө, уны күп музыканттар иғтибарһыҙ ҡалдыра. Барабандар дөрөҫ көйләнмәһә, улар иң әшәке тауыштар сығара. Барабандар дөрөҫ көйләнмәһә, геүләү һәм гөрөлдәү тауыштары сағара. Барабандарҙағы пластик артыҡ буш булһа, уларҙың тауышы үле булып күренергә мөмкин, әммә артыҡ тартылған пластик та насар яңғырауы мөмкин.
{{oq|en|Tuning is a very important part of drumming that a lot of players neglect. If drums are not properly tuned there can be all kinds of disgusting sounds. If drums are tuned unevenly they will buzz or rattle. If they are too loose they can sound dead, but too tight can sound really bad too! }}
{{Конец цитаты|источник=Метал мастеркласс от барабанщика Bleeding Through<ref>[http://www.playdrums.ru/article/2222-bleeding-through-derek-youngsma-1.html Метал мастеркласс от барабанщика Bleeding Through Derek Youngsma. (часть 1)<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160331193650/http://www.playdrums.ru/article/2222-bleeding-through-derek-youngsma-1.html |date=2016-03-31 }}</ref><ref>[http://www.rhythmmag.co.uk/page/rhythm?entry=metal_masterclass_from_bleeding_through Metal masterclass from Bleeding Through’s Derek Youngsma | Rhythm Magazine | MusicRadar.com<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211117132321/http://www.rhythmmag.co.uk/page/rhythm?entry=metal_masterclass_from_bleeding_through |date=2021-11-17 }}</ref>}}
[[Файл:Djembé's.jpg|мини|150x150пкс|Мембранаһы төрлөсә беркетелгән джембе барабаны]]
Мембрана барабан корпусына көйләү мөмкинлеге булған металл ҡойшау һәм болттар менән беркетелә, шулай уҡ бау, ҡайыш ҡулланырға мөмкин. Бё-тайко барабанындағы кеүек ҡаты беркетелгән мембраны көйләп булмай.

Хәҙерге заман етештереүселәре мембраналарҙың күп модификацияларын сығара (төрлө ауырлыҡта, ҡалынлыҡта, ике ҡатлы һ. б.) Уларҙың барыһы ла инструменттың тауышына төрлөсә тәьҫир итә.<ref>[http://www.drummer.org.ua/info.php?to_include=18 БАРАБАННЫЕ МЕМБРАНЫ («ПЛАСТИКИ») by Gene Okamoto] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100102015433/http://drummer.org.ua/info.php?to_include=18|date=2010-01-02}}</ref>

Әгәр ике мембрана булһа, уларҙың береһе йоҡараҡ һәм һуғыу өсөн тәғәйенләнмәгән булыуы мөмкин, тик резонансты арттырыу өсөн генә. Һуҡма һәм резонанс мембранаһының сағыштырмаса көйләнеүе барабан тауышына йоғонто яһай: резонанс һуҡманан юғарыраҡ көйләнһә, тауыштың (даими) оҙайлығы арта. Бәләкәй барабанында ҡылдың көйләнеүе лә (музыка ҡоралына хас тауыш биреүсе пружиналар)  ҙур әһәмиәткә эйә.

Күн мембраналар ҡулланған барабандарҙы тирене йылытып тарттырырға йә һыу һибеп бушатырға мөмкин.

== Төрҙәре ==

=== Тибы буйынса ===
[[Файл:Paragon02.jpg|мини|350x350пкс|Рик Бенджамин етәкселегендә оркестр барабансыһы: эргәлә бәләкәй барабан, тимпани, ҙур барабан һәм башҡа музыка ҡоралдары]]
Хәҙерге [[оркестр]]ға түбәндәге барабандар  инә<ref name="Риман">{{Китап|автор=Г. Риман.|часть=Оркестр|заглавие=Музыкальный словарь|ссылка=|ответственный=Пер. с нем. Б. П. Юргенсона, доп. рус. отд-нием|место=М.|издательство=ДиректМедиа Паблишинг|год=2008}} — CD-ROM.</ref>:

Оло барабан (төрөк барабан) —  ике яҡлы, һирәгерәк бер яҡлы инструмент. Йомшаҡ осло ҙур туҡтаҡ менән уйнайҙар; тауышы көслө, һаңғырау һәм түбән. Туҡмаҡтан тыш тыш ҡайһы берҙә таяҡтар, суҡтар менән уйнайҙар. Оло барабандың төп маҡсаты — яңғыҙ һуҡҡан тауыштар сығарыу (пьяниссимонан алып йәшен фортиссимоһына тиклем). Европа композиторҙары беренсе тапҡыр ҙур барабанды хәрби оркестрҙа  ҡуллана; [[XVIII быуат]] башынан — [[опера]]<nowiki/>ла ҡулланалар. «Яңысар музыкаһында» ҡулланылған төрөк барабаны ҙур барабандың элгәре була. Ҙур барабанды йыш ҡына уға оҡшатыу өсөн ҡулланалар. Бас барабаны ҙур (концерте) барабанан саҡ ҡына бәләкәйерәк — 20-22» (50-56 см). Удар установкала педалгә баҫып аяҡтар менән уйнайҙар.

'''Бәләкәй барабан''' — түбән цилиндрҙа ике мембрана тарттырылған инструмент. Аҫҡы мембрана буйлап ҡылдар һуҙылған (ҡулланыуына ҡарап 10-дан 34-кә тиклем ҡыл), был тауышҡа ҡоро ҡысҡырып илау, тауыштарын бирә. Ҡылдарҙымахсус рычаг менән һүндерелгәндә, был характерлы тауыштар юҡҡа сыға. Был барабандарҙа дробь (барабанная дробь), тиҙ тремоло уйнайҙар.. Осо йыуаныраҡ булған ике ағас таяҡ менән уйнайҙар. Шулай уҡ римшот (барабан корпусына һуғыу), [[:ru:Бласт-бит|бласт-бит]], [[:ru:Gravity_roll|gravity roll]],(барабан таяҡтарын әйләндереү) ҡулланыла Төрлө ҙурлыҡтағы бәләкәй барабандар йыйылмаһы ҡулланыла, уйнағанда терәккә (подставка), оркестр маршында билбауҙа йәки билбау кимәлендә махсус каркаста йөрөтөлә. Опера һәм симфоник оркестрҙа бәләкәй барабан [[XIX быуат]]та индерелә; йыш ҡына һуғыш күренештәрендә ҡулланыла. Бөгөнгө көндә ритмик-джаз төркөмөнөң төп ҡоралы булып тора.

'''Том-том''' (там-там (гонг) менән бутамаҫҡа) — ҡылһыҙ цилиндрик барабан. Ерле американ йәки азия халыҡтарынан килеп сыҡҡан. [[Төп халыҡтар|Аборигендар]] тарафынан хәрби, дини маҡсаттарҙа ҡулланыла. Эсе ҡыуыш ағастан һәм хайуан тиреләренән эшләнә. XX быуат башынан алып 2нән 4-кә тиклем том-том барабандары удар установкала ҡулланыла.

'''Литавралар''' — мембрана һуҙылған баҡыр ҡаҙандар системаһы (икенән етегә тиклем һәм унан да күберәк булыуы мөмкин). Уларҙың уйын барышында билдәле бер тауышҡа көйләнеү мөмкинлеге бар. Улар XV быуатта билдәлелек ала, һуңынан оркестр составына инә. Оркестрҙан тыш, атлы формированиены контролдә тотоу өсөн литавр ҡулланылған.

== Илдәр буйынса ==
[[Файл:DakarDjembeSeller.jpg|thumb|200px|[[Дакар]] баҙарында барабандар]]
Барабандар бөтә илдәрҙә лә боронғо замандан билдәле. Халыҡ барабандарын эшләүе еңел һәм уйнау өсөн айырым оҫталыҡ талап ителмәй, шуға күрә уларҙың йөҙләгән сорты бар. Халыҡ музыкаһы юғары мелодиклы һәм ритмлы, шуға ла барабандар уның айырылғыһыҙ өлөшө булып тора. <ref>{{книга
|автор=J. ALFRED NOVELLO
|заглавие=THE MUSICAL WORLD
|ответственный=
|ссылка=https://books.google.com/books?id=_AgVAAAAQAAJ
|место=London
|издательство=
|год=1837
|том=
|страниц=2008
|страницы=81
|isbn=
}}</ref>

[[Африка]] илдәрендә барабан һуғыу күпселек дини һәм донъяуи тантаналарҙың мөһим өлөшө булып тора. Барабансы борондан мәҙәни традиция һағлаусы кеше.<ref name="Science">{{книга
|автор=Thomas D. Rossing
|заглавие=Science of percussion instruments
|ответственный=
|ссылка=https://books.google.com/books?id=xqbNlVUsTU4C
|место=
|издательство=World Scientific
|год=2000
|том=
|страниц=208
|страницы=40—42
|isbn=9789810241582
}}</ref> Бынан тыш, хәбәрҙәрҙе еткереү өсөн барабандар ҙа киң ҡулланыла — мәҫәлән, йоруба халҡында өс төрлө барабан һәм өс төрлө тон ҡулланыла.<ref>{{cite web|url=http://www.assatashakur.org/forum/traditional/37210-how-bata-drums-talk-what-they-say.html|title=How Bata Drums Talk and What they Say|accessdate=2010-04-28|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/64vuz5NY4?url=http://www.assatashakur.org/forum/traditional/37210-how-bata-drums-talk-what-they-say.html|archivedate=2012-01-24}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120329045856/http://www.assatashakur.org/forum/traditional/37210-how-bata-drums-talk-what-they-say.html |date=2012-03-29 }}</ref> Африка барабандары араһында ''ашико, кпанлого, джембе, бата'' һәм башҡа төрлө бабабандар бар.

[[Латин Америкаһы]]нда барабандарҙы Африканан ҡара ҡолдар алып килгән<ref>{{книга
|автор=Джозеф Говард
|заглавие= Барабаны в Америках
|ответственный=
|ссылка=http://uroki-music.com/index.php?nma=catalog&fla=stat&cat_id=4&page=1&nums=19
|место=
|издательство=
|год=1967
|том=
|страниц=
|страницы=
|isbn=9780825601804
}}</ref> һәм атабаке, куйка, конга кеүек барабандар бар. Европанан сыҡҡан барабандарға ''пандейра'' инә. Шулай уҡ Көньяҡ һәм Үҙәк Америкала бер ағас киҫәгенән, мәҫәлән, тепонактлдан эшләнгән барабандар билдәле. [[Куба]]ла т''имбалдар'' тигән мнструмент уйлап тапҡандар.

== Шулай уҡ ҡарағаҙ ==

* [[Дөңгөр]]
* [[Бубен]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==

* {{ВТ-ЭСБЕ|Барабан, музыкальный инструмент}}
* {{Китап|автор=К. Купинский.|заглавие=Школа игры на ударных инструментах|место=Москва|издательство=Московская Типография №6|год=1981|страниц=206|isbn=5-7140-0918-5}}
* {{Китап|автор=Макс Клоц|заглавие=Школа игры на ударных инструментах|ответственный=|ссылка=|место=|издательство=Планета музыки, Лань|год=2008|том=|страниц=64|isbn=978-5-8114-0879-5}}

== Һылтанмалар ==

[[Категория:Дөңгөрҙәр]]
[[Категория:Һуҡма музыкаль ҡоралдар]]
[[Категория:Барабандар]]