Бәхилләшеү хажы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}
{{Ислам}}
'''Бәхилләшеү хажы''' ({{lang+ar|حجة الوداع||хүжәт әл-үәдә}}) — [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең]] ғүмеренең һуңғы йылында [[Мәккә]]гә берҙән-бер [[хаж]] ҡылыуы. Хаж [[һижри тәҡүим|һижри]] 10-сы йылда [[Зөлхизә (ай)|зөлхизә айында]] ҡылына. Шул айҙың туғыҙынсы көнөндә [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] өммәтенә атаҡлы [[хөтбә]]һе менән сығыш яһай. Ошо хаж ваҡытында был ғибәҙәттең барлыҡ йолалары тамамланған рәүешкә һалына{{sfn|Али-заде, А. А.|2007}}.

== Мәккәгә килеү ==
Миләди 632 йылдың 25 ғинуарында [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] [[Мәҙинә]]нән [[хаж]] ҡылыр өсөн сәфәргә сыға. Үҙе менән [[Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең ҡатындары |ҡатындарын]] һәм [[Ҡорбан салыу|ҡорбан салырға]] 100 дөйә ала. 3 февралдә ул [[Мәккә]]гә килеп етә. Мәккәлә уға [[Али ибн Әбү Талип]] килеп ҡушыла. Кесаҙна [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] сәхәбәләре менән Ҡәғбәтулла тирәләй 7 тапҡыр тауаф ҡыла (әйләнеп сыға), [[Мина (үҙән)|Мина үҙәненә]] китә һәм унда ҡояш байығансы була. Минанан Мөхәммәт Пәйғәмбәр [[Ғәрәфәт]] тауына йүнәлә һәм унда эңергә тиклем була{{sfn|Большаков О. Г.|1989}}.

== Тарихи хөтбә ==
[[Файл:Hajj 1965 09.jpg|thumb|слева|Ғәрәфәттәге [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр) |Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] вәғәз һөйләгән Рәхмәт тауы түбәһе — Жәбәл әр-Рәхмәләге иҫтәлекле таш]]
[[Ғәрәфә көнө]]ндә Мина үҙәнендә Рәсүл үҙ ҡулы менән 36 дөйә сала, ә [[өйлә намаҙы]]нан һуң [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] халыҡ алдына дөйәһендә һыбай ултырған килеш сыға һәм данлыҡлы хөтбәһе менән мөрәжәғәт итә.

Аллаһ Рәсүле был телмәре менән [[Ислам]] ҡанундарын раҫлап, [[ширк]] һәм яһиллекте ташларға ҡуша, кеше ғүмеренең, намыҫының һәм милкенең ҡағылғыһыҙлығы хаҡында иҫкәртә. Яһилиәттең барлыҡ ғөрөф-ғәҙәттәрен, йолаларын оноторға бойора. Бурысы булғандарҙы риба түләүҙән азат итә. Ҡатын-ҡыҙға ҡарата яҡшы мөнәсәбәттә булырға әмер бирә, уларҙың хоҡуҡтарын һәм уларға ҡарата хоҡуҡтарҙы һанап үтә. Ир-аттың ҡатын-ҡыҙҙы аҫрарға — кейендерергә һәм туйындырырға тейешлеген әйтә. Шулай уҡ халыҡҡа Аллаһы тәғәләнең Китабына — [[Ҡөрьән]]гә ныҡлы таянып йәшәргә ҡуша. Шул осраҡта юлдан тайпылмаясаҡтары хаҡында хәбәр итә. Аҙаҡ халыҡтан: «Әгәр ҙә минең хаҡта һораһалар, ни тип яуап бирерһегеҙ?» — тип һорай. «Беҙгә изге нәсихәттәр биреүеңде, үҙеңдең дә уларҙы үтәүеңде раҫлаясаҡбыҙ», — тип яуаплайҙар. Ошонан һуң Пәйғәмбәр һуҡ бармағын өҫкә күтәреп, өс тапҡыр: «Йә Аллаһ! Барыһын да раҫла!» — ти. Аҙаҡ янында торғандарға бында булмағандарға хәбәр итергә бойора.

Аллаһ Рәсүле бынан башҡа мәсьәләләргә лә ҡағыла, шунан яңы иңгән аятты хәбәр итә:
{{Цитата| « Бөгөн Мин һеҙҙең өсөн динегеҙҙе теүәлләнем һәм Үҙемдең ниғмәтемде тамамланым. Ислам динен һеҙгә дин итеп ҡәнәғәтләндем»<ref>{{Коран/Ссылка|5|3|перевод=К}}</ref>}}.

Тарихсылар Пәйғәмбәр тиҙҙән вафат буласағын һиҙгән тип фекер йөрөтәләр, әммә хаж ҡылғанда ул һау-сәләмәт булған{{sfn|Большаков О. Г.|1989}}. Был хөтбәне шулай уҡ ''хаж әл-биләғ'' тип тә атайҙар, сөнки Аллаһ Рәсүле кешеләрҙән үҙе бурысын тулы үтәүе тураһында һорай (бәләғәт ҡыла)<ref>{{cite web|url=http://www.islam.ru/lib/forpeople/propoved_last/|title=Прощальная проповедь Пророка Мухаммада (мир ему) (Хутбат уль-Вида)|author=Ашик-Саид Конурбаев|publisher=islam.ru|accessdate=2014-01-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101227130331/http://www.islam.ru/lib/forpeople/propoved_last/|archivedate=2010-12-27}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101227130331/http://www.islam.ru/lib/forpeople/propoved_last/ |date=2010-12-27 }}</ref>.

== Хаж ғибәҙәттәрен ҡылыу ==
Ҡәғбәтулла тирәләй [[тауаф]] үткәс һәм әс-Сафа менән әл-Мәрүә араһында [[сәғи]] ҡылғас, Аллаһ Рәсүле [[Ҡәғбә]]тулланы [[кисүә]] менән ҡаплай. Өйҙә йәшәргә теләмәй, ул ҡаланың үр яғында сатырҙа урынлаша. Кесе йома көнө ул Ҡәғбәтулланы ете тапҡыр урап тауаф ҡыла һәм [[сәхәбәләр]]е менән Мина үҙәненә йүнәлә, унда ҡояш батҡанса була. Бынан ул Ғәрәфәткә юл тота һәм унда ла ҡояш байығанса була. Шуға тиклем [[ҡорайыштар]] Ғәрәфәткә барыуҙы дәрәжә төшөрөү тип һанағандар, йәнәһе лә, даими Мәккәлә йәшәүселәр өсөн бының кәрәге юҡ. Пәйғәмбәрҙең Ғәрәфәттә тороуы һәммә ҡәбиләләрҙең йолаларын яҡынайта һәм [[Ширк|мөшриктәр]]ҙең мәжүси йолаларынан тулыһынса өҙә{{sfn|Большаков О. Г.|1989}}.

Хаж ғибәҙәттәрен ҡылып бөтөү менән Пәйғәмбәр с.ғ.с. [[Мәҙинә]]гә ҡайтып китә, [[Мәккә]]лә тотҡарланмай{{sfn|Большаков О. Г.|1989}}.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{книга|автор=Большаков О. Г.|часть=Прощальное паломничество|заглавие=История Халифата|ссылка часть=http://www.peeep.us/bbc23780|том=1|год=1989|место=М.|ref=Большаков О. Г.}}
* {{ИЭС+2007|174|Вада}}
* Г. Ситдиҡова. Йәннәт баҡсаһы — ''(хаж юлъяҙмалары)'' — Өфө: Уфимский полифграфкомбинат ДУП. 2014. — 232 бит (баш.)
[[Категория:Хаж]]
[[Категория:Мөхәммәттең тормош юлы]]
[[Категория:Ислам тарихы]]
[[Категория:Ҡорайыштар]]
[[Категория:Мөхәммәт ғаиләһе]]