Виктория (Сейшел Утрауҙары) битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{НП
|статус                   = ҡала
|русское название         = Виктория
|оригинальное название    = {{lang-en|Victoria}}
|изображение              = {{Photomontage
| photo1a = 2006-06-23 04-40-38 Seychelles - -.jpg
| photo2a = Seychellen - Paradise - Mahe Hauptstadt - Victoria.jpg
| photo2b = National Cultural Centre (11077136255).jpg
| photo3a = Port Victoria Seychelles.jpg
| photo3b = Sheikh Mohamed bin Khalifa Mosque Seychelles 2.jpg
| size = 300
| spacing = 2
| color = transparent
| border = 0
}}
|описание изображения     = 
|подчинение               = 
|страна                   = Сейшел Утрауҙары
|герб                     = 
|флаг                     = 
|описание герба           = 
|описание флага           = 
|ширина герба             = 
|ширина флага             = 
 |lat_dir = S|lat_deg = 04|lat_min = 37|lat_sec = 51
 |lon_dir = E|lon_deg = 55|lon_min = 27|lon_sec = 43
 |CoordScale              = 
|вид региона              = утрау
|регион                   = Маэ
|регион в таблице         = Маэ
|вид района               = 
|район                    = 
|район в таблице          = 
|вид округа общины        = 
|округ общины             = 
|округ общины в таблице   = 
|вид общины               = 
|община                   = 
|община в таблице         = 
|внутреннее деление       = 
|вид главы                = мэр
|глава                    = Флоренс Бенстронг
|дата основания           = 1876
|прежние имена            = Порт-Руаяль <br> Порт-Виктория
|статус с                 = 
|площадь                  = 20,1
|вид высоты               = 
|высота центра НП         = 
|климат                   = 
 |население               = 24 791
 |год переписи            = 2014
 |плотность               = 1229
 |агломерация             = 
 |национальный состав     = 
 |конфессиональный состав = 
|часовой пояс             = 
|DST                      = 
|телефонный код           = 
|почтовый индекс          = 
|почтовые индексы         = 
|автомобильный код        = 
|категория в Commons      = 
|сайт                     = 
|язык сайта               = 
|add1n                    = {{+ИПК|Выделение=|Метка=да|Ширина=320|Увеличение=14|Высота=270|Кайма=да}}
}}
'''Викто́рия'''<ref>{{Книга:СГНЗС|75|Викто́рия}}</ref> ({{lang-en|Victoria}}, {{IPA|[viktɔʁja]}}) — [[Сейшел Утрауҙары Республикаһы]]ның баш ҡалаһы, шулай уҡ берҙән-бер ҡалаһы һәм порты. Маэ утрауының төньяҡ-көнсығыш яр буйында урынлашҡан. Викторияла утрау халҡының {{дробь|1|3}} өлөшө йәшәй.

== Этимологияһы ==
1841 йылдан алып ҡала [[Виктория (Бөйөк Британия королеваһы)|Бөйөк Британия королеваһы]] хөрмәтенә ''Порт-Виктория'' исемен йөрөтә, ә 1960 йылдан ''Виктория'' тип атала башлай{{sfn|Поспелов|2002|с=97}}.

== География һәм климаты ==
[[Файл:Seychelles large map.jpg|left|thumb|170px|Виктория Сейшел Утрауҙары картаһында]]
Ҡала Сейшел утрауҙарынан иң ҙуры — Маэ утрауының төньяҡ-көнсығышында<ref name="Britannica">{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/place/Victoria-Seychelles|Victoria|14 декабря 2021 г.}}</ref>, [[Һинд океаны]] яр буйында урынлашҡан<ref name="БРЭ">{{БРЭ|статья=Виктория|id=1913734|автор=Виноградова Н. В.|том=5|страницы=311}}</ref>. Илдең күп халҡы булған берҙән-бер ҡалаһы (Маэ утрауындағы барлыҡ халыҡтың өстән бер өлөшө тиерлек) һәм Сейшел архипелаганың берҙән-бер порты<ref name="Britannica" />. Викторияға яҡын ғына Сент-Энн милли диңгеҙ паркы урынлашҡан<ref name="БРЭ" />.

Виктория таш түшәлгән юлдар ярҙамында Маэ утрауындағы башҡа төп урындар менән тоташтырылған. Тәрән порт бер үк ваҡытта бер нисә ҙур судноны ҡабул итә ала. 1971 йылдан алып ҡала янында Сейшел халыҡ-ара аэропорты эшләй<ref name="Britannica" />.

<div style="width:80%">
{{Климат местности
 | Ширина = 70%
 | Положение = center
 | Место_род = Виктория
 | Источник = [http://pogoda.ru.net/climate2/63980.htm Погода и Климат]
 | Янв_ср = 27.1            | Янв_ср_осад = 394
 | Фев_ср = 27.6            | Фев_ср_осад = 234
 | Мар_ср = 28.0            | Мар_ср_осад = 184
 | Апр_ср = 28.2            | Апр_ср_осад = 185
 | Май_ср = 28.0            | Май_ср_осад = 161
 | Июн_ср = 26.8            | Июн_ср_осад = 99
 | Июл_ср = 26.1            | Июл_ср_осад = 95
 | Авг_ср = 26.2            | Авг_ср_осад = 84
 | Сен_ср = 26.7            | Сен_ср_осад = 161
 | Окт_ср = 27.1            | Окт_ср_осад = 173
 | Ноя_ср = 27.1            | Ноя_ср_осад = 175
 | Дек_ср = 27.1            | Дек_ср_осад = 292
 | Год_ср = 27.2            | Год_ср_осад = 2237
 | Янв_ср_мин = 24.6        | Янв_ср_макс = 29.9
 | Фев_ср_мин = 25.2        | Фев_ср_макс = 30.5
 | Мар_ср_мин = 25.4        | Мар_ср_макс = 31.1
 | Апр_ср_мин = 25.5        | Апр_ср_макс = 31.5
 | Май_ср_мин = 25.7        | Май_ср_макс = 30.7
 | Июн_ср_мин = 24.9        | Июн_ср_макс = 29.2
 | Июл_ср_мин = 24.2        | Июл_ср_макс = 28.4
 | Авг_ср_мин = 24.2        | Авг_ср_макс = 28.6
 | Сен_ср_мин = 24.6        | Сен_ср_макс = 29.2
 | Окт_ср_мин = 24.7        | Окт_ср_макс = 29.9
 | Ноя_ср_мин = 24.4        | Ноя_ср_макс = 30.2
 | Дек_ср_мин = 24.4        | Дек_ср_макс = 30.3
 | Год_ср_мин = 24.8        | Год_ср_макс = 30.0
 | Янв_а_мин = 21.4         | Янв_а_макс = 33.3
 | Фев_а_мин = 20.6         | Фев_а_макс = 33.4
 | Мар_а_мин = 22.1         | Мар_а_макс = 33.5
 | Апр_а_мин = 22.3         | Апр_а_макс = 33.8
 | Май_а_мин = 21.6         | Май_а_макс = 33.5
 | Июн_а_мин = 20.9         | Июн_а_макс = 32.6
 | Июл_а_мин = 20.4         | Июл_а_макс = 31.1
 | Авг_а_мин = 19.6         | Авг_а_макс = 31.4
 | Сен_а_мин = 20.2         | Сен_а_макс = 33.0
 | Окт_а_мин = 20.5         | Окт_а_макс = 32.4
 | Ноя_а_мин = 21.5         | Ноя_а_макс = 34.4
 | Дек_а_мин = 20.0         | Дек_а_макс = 33.4
 | Год_а_мин = 19.6         | Год_а_макс = 34.4
 | Янв_вода = 
 | Фев_вода = 
 | Мар_вода = 
 | Апр_вода = 
 | Май_вода = 
 | Июн_вода = 
 | Июл_вода = 
 | Авг_вода = 
 | Сен_вода = 
 | Окт_вода = 
 | Ноя_вода = 
 | Дек_вода = 
 | Год_вода = 
}}
</div>

== Тарихы ==
1756 йылда архипелаг [[Франция короллеге|француз тажының]] биләмәһе тип иғлан ителә һәм король [[Людовик XV]] хөкүмәтенең финанс министры Жан Моро де Сешель хөрмәтенә исем ала. Сейшел утрауҙарын француздар тарафынан колониялаштырыу 1772 йылда башлана<ref name="BP">{{cite web |url=https://www.blackpast.org/global-african-history/places-global-african-history/victoria-seychelles-1772/ |title=Victoria, Seychelles (1772—) |author=Braimah A. |website=BlackPast |lang=en |date=2014-11-22 |access-date=2021-12-14 |archive-date=2017-05-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170501193645/http://www.stgt.com/seychelles/html/history.htm |deadlink=no }}</ref>, һәм 1778 йылда хәҙерге Виктория урынында Порт-Руаяль торамаһына нигеҙ һалына<ref name="БРЭ" />. [[Бөйөк Британия]] 1810 йылда Сейшел утрауҙарына контроль урынлаштырған, Париж килешеүе йомғаҡтары буйынса уны формаль рәүештә нығытҡан. 1841 йылда инглиздәр Порт-Руаялдең атамаһын Бөйөк Британия королеваһы [[Виктория (Бөйөк Британия королеваһы)|Виктория]] хөрмәтенә үҙгәртә<ref name="БРЭ" />.

Француздар ҙа, британдар ҙа, Сейшел утрауҙарына контроль урынлаштырылғас, тәүге йылдарҙа уларға плантацияларҙа эшләү өсөн [[Африка]]нан ҡолдар индергәндәр. 1835 йылда [[Британия империяһы]]нда ҡоллоҡ бөтөрөлгәс, Сейшел утрауҙарына [[Британ Һиндостаны]]нан ялланма эшселәр килтерелә башлай. Утрауҙарҙың төп продукцияһы шәкәр була, шулай уҡ ваниль, дәрсен һәм копра етештерелгән<ref name="CCAW">{{книга|ссылка часть=https://www.google.ca/books/edition/Capital_Cities_around_the_World_An_Encyc/qb6NAQAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=Victoria&pg=PA321&printsec=frontcover |часть=Victoria |заглавие=Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture |автор=Cybriwsky R. A. |язык=en |год=2013 |издательство=ABC-CLIO |isbn=978-1-61069-248-9 |страницы=321—322}}</ref>.

1971 йылда Сейшел утрауҙары хакимиәте контроленән архипелагтың бер өлөшөн ваҡытлыса сығарған өсөн компенсацияға, [[Бөйөк Британия]] Виктория ҡалаһы янында халыҡ-ара аэропорт төҙөлөшөн финанслай<ref name="Britannica" />. 1975 йылда Викторияның диңгеҙ порты хеҙмәтләндерелгән суднолар һанының артыуын һәм уларҙың тоннажын иҫәпкә алып модернизацияланған<ref name="BP" />. 1976 йылда Сейшел утрауҙары бойондороҡһоҙлоҡ алғандан һуң Виктория яңы дәүләттең баш ҡалаһына әүерелә. 2004 йылда ҡала [[Һинд океанында ер тетрәүе (2004)|Һинд океанындағы цунамиҙан]] ҙур зыян күргән<ref name="CCAW" />.

== Халҡы ==
Виктория — [[Африка]]ның баш ҡалаларынан иң аҙ халыҡлы: 2009 йылғы баһалауҙар буйынса, ҡалала 25 меңгә яҡын кеше йәшәгән<ref name="CCAW"" />. Шуға ҡарамаҫтан, Виктория халҡы Маэ утрауында йәшәүселәрҙең дөйөм һанының яҡынса өстән бер өлөшөн тәшкил итә<ref name="Britannica" />.

Баш ҡала халҡы этник яҡтан төрлө, шул иҫәптән [[Франция]]нан, Африканан, [[Һиндостан]]дан һәм [[Ҡытай]]ҙан һәм уларҙың вариҫтарынан тора. Аралашыу телдәре — [[Инглиз теле|инглиз]], [[Француз теле|француз]] һәм француз теле нигеҙендә үҫешкән сейшел креоле. Халыҡтың 90 проценттан ашыуы — христиандар, католицизм төп деноминация булып тора<ref name="CCAW"" />.

== Иҡтисады һәм инфраструктураһы ==
Викторияның иҡтисади нигеҙе — сит ил туризмы һәм балыҡ тотоу<ref name="БРЭ" />. Ҡала порты аша илдән балыҡ, кокос сәтләүеге, кокос майы, гуано<ref name="BP" />, тәмләткестәр һәм эфир майҙары сығарыла<ref name="БРЭ" />. Диңгеҙ портының тәрәнлеге һәм ҙурлығы унда бер үк ваҡытта бер нисә эре тоннажлы судноны ҡабул итергә мөмкинлек бирә. Порттың эске акваторияһы бәләкәйерәк судноларҙы хеҙмәтләндерә<ref name="Britannica" />. Бынан тыш, ҡалала аҙыҡ-түлек сәнәғәте предприятиелары эшләй — балыҡ эшкәртеү һәм һыра етештереү алып барыла. Шулай уҡ мебель һәм тәмәке изделиелары етештереү, һөнәрселек кәсептәре бар<ref name="БРЭ" />. Виктория — илдең эшлекле үҙәге<ref name="Britannica" />.

Ҡалала заманса ҡорамалдар менән йыһазландырылған дауахана урынлашҡан<ref name="Britannica" />.

== Мәҙәниәте ==
[[Файл:Victoria Clock Tower - Seychelles.JPG|right|thumb|170px|Викторияның сәғәт башняһы]]
Ҡалала ике юғары белем биреү учреждениеһы —политехник институт (1983 йылда нигеҙ һалынған)<ref name="БРЭ" /> һәм педагогия колледжы<ref name="Britannica" /> эшләй. Викторияла ботаник баҡса (1901 йылда нигеҙ һалынған) Сейшел утрауҙарының Милли китапханаһы (1910 йылда асылған)<ref name="БРЭ" />, Милли тарих музейы һәм Викторияның тәбиғи тарих музейы урынлашҡан<ref name="CCAW" />.

Популяр туристик үҙәк. Викторияның иҫтәлекле урындары араһында — 1903 йылда төҙөлгән сәғәтле башня. Берәүҙәр уны [[Лондон]]дағы Биг-Бендың бәләкәй күсермәһе тиҙәр, башҡалар хәбәр итеүенсә, шулай уҡ Лондондағы Воксхолл-Бридж-Роудта Литл-Бен сәғәттәре уның конструкцияһы өсөн төп нөсхә булған<ref name="CCAW" />. Архитектура ҡомартҡылары иҫәбенә шулай уҡ XX быуат башында төҙөлгән собор һәм орхидеялар баҡсаһы инә<ref name="БРЭ" /> . Ҡалала Сейшел утрауҙарының милли стадионы урынлашҡан<ref name="CCAW" />.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{книга |автор=Поспелов Е. М.|заглавие=Географические названия мира. Топонимический словарь|издание=2-е изд., стереотип|ответственный=отв. ред. Р. А. Агеева |ссылка= |место=М.|издательство=Русские словари, Астрель, АСТ|год=2002|том= |страниц=512|страницы=|isbn=5-17-001389-2 |тираж=3000 |ref=Поспелов}}

== Һылтанмалар ==
* {{wikivoyage|Victoria (Seychelles)|Виктория}}

{{Внешние ссылки}}
{{Столицы Африки}}

[[Категория:Һинд океаны порттары]]