Волость битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Вятское волостное правление.jpg|thumb|350px| [[Данилов өйәҙе]] [[Ярославл губернаһы]] [[Вятское (Ярославл өлкәһе)|Вятское]] ауылында волость идараһы бинаһы (1900 йй.) Уң яҡта ― [[Александр II|Александр II]]-нең бюсты]]
'''Волость''', '''Олоҫ''' — Революцияға тиклемге Рәсәйҙә өйәҙ эсендәге иң бәләкәй административ-территориаль берәмек (1929-30 йылдарға тиклем һаҡлана)<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)</ref>. [[Рәсәй]]ҙә [[XI быуат]]тан 20 быуаттың 30-сы йылдарына тиклем ғәмәлдә булған административ-территориаль бүленеш берәмеге, крәҫтиән йәмғиәтендә барлыҡҡа килгән.

Боронғо рус дәүләтендә волость һүҙе кенәз биләмәләрен аңлаткан һәм «ер», «ил», «өлкә» мәғәнәһендә йөргән. 13-16 быуаттарҙа волосттар бүленеше һарай, бояр, монастырҙар ерҙәренә хас була. Ул ерҙәр кенәз тарафынан волость идарасылары вазифаһын үтәүселәргә идаралыҡҡа тапшырылған; халыҡтан биләмә хужаһы (кенәз, бояр һ.б.) файҙаһына һалым-керемдәр йыйылған. 14 быуат урталарынан волосттар воеводалар идаралығындағы өйәҙҙәр составына керә. [[XVI быуат]] уртаһында үткәрелгән ер реформаһы буйынса, айырым хужа билдәләгән «волость идараһы» («волостелей») тәртибе бөтөрөлә, күпселек өйәҙҙәрдә ул земствоның һайлап ҡуйылған органдарына алыштырыла. 17 быуат — 18 быуаттың 1-се яртыһында волость «стан», «пригород» кеүек ваҡ административ бүленеш берәмектәре менән йәнәшә йәшәй. Император [[Павел I]] ҙең 1797 йылдың 7 август фарманы менән ҡаҙна ауылдарының волосттарға бүленеш һәм идара тәртибе урнаштырыла («О разделении казённых селений на волости и о порядке их внутреннего управления»). Фарман нигеҙендә төбәктә йәшәүсе дәүләт крәҫтиәндәре һаны 3000 самаһы булған осраҡта волость идараһе булдырылған. Һуңыраҡ, дәүләт крәҫтиәндәре ауылдарынан тыш, батша һарайы (удел) ауылдарында ла волосттар ойошторола.

== Ҡарағыҙ ==
* [[Губерна]], Виләйәт
* [[Өйәҙ]]

== Иҫкәрмәләр ==
<references/>

== Әҙәбиәт ==
* Градовский А. Д. История местного управления в России. СПб., 1868. Т. 1;
* Мелкая земская единица: Сборник статей. СПб., 1902. Вып. 1; Дружинин Н. М.
* Гоcударственные крестьяне и реформа П. Я. Киселёва. М., 1946. Т. 1;

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ|82953|Улус, 11 б. — 20 б. башында Рәсәйҙә адм.‑терр. берәмек|автор=[[Әсфәндиәров Әнүәр Закир улы|Әсфәндиәров Ә. З.]]}}
* {{БЭ|77192|Улус}}
* [http://tatarile.org/maglumat/ Татар энциклопедияһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131207140810/http://tatarile.org/maglumat |date=2013-12-07 }}{{Ref-tt}}


[[Категория:Административ берәмектәр]]