Габсбургтар монархияһы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Habsburg Monarchy.gif|250px|thumb|right| Габсбургтар монархияһы территорияһы 1200—1913 йылдарҙа]]
{{История Австрии}}
[[Файл:Flag_of_the_Habsburg_Monarchy.svg|мини|125x125пкс|Габсбургтар монархияһы флагы.]]
'''Габсбургтар монархияһы''', '''Габсбургтар империяһы''' йәки '''Австрия монархияһы''' — [[Габсбургтар|Габсбургтарҙың]] [[Австрия]] тармағы хакимлығы аҫтындағы йыйылма территорияларының рәсми рәүештә атамаһы. Ғәҙәттә 1526 йылдан башланған дәүергә ҡарата файҙалана, нәҡ ошо ваҡытта [[Фердинанд I (Изге Рим империяһы императоры)|Фердинанд I]] үҙенең биләмәләренә [[Чехия]] тажы ерҙәрен һәм Венгрияны ҡуша. Был дәүер [[1804]] йылда [[Австрия империяһы]] ойошторолғанға тиклем бара. «Габсбургтар монархияһы» термины 1276 йылдан башланған осорға ҡарата (Австрияның Габсбургтар хакимлығы аҫтына күсеү ваҡыты) 1918 йылға тиклем (Австро — Венгрияның емерелеүе) киңерәк мәғәнәлә лә ҡуллана ала. [[1804 йыл|1804 йылға]] тиклем Габсбургтар хакимлығы аҫтындағы территорияларҙың рәсми рәүештә берҙәм исеме булмай. 

Габсбургтар империяһы атамаһы шулай уҡ [[Испания]], Испания Нидерландтары, Франш — Конте, Ломбардия, Неаполитан короллеге, Сицилия, Сардиния һәм Испанияның [[Америка]] биләмәләрен үҙ эсенә алған [[Изге Рим империяһы]] императоры Карл V Габсбургтың хакимлығы аҫтындағы дәүләт берәмектәренең йыйылмаһын билдәләү өсөн дә киң ҡулланыла.

== Составы ==
Габсбургтар монархияһы (1526—1804) составына түбәнге территориялар инә:
* '''Мираҫҡа ҡалған Австрия ерҙәре''':
** [[Австрия эрцгерцоглығы]] ([[Түбәнге Австрия|Түбәнге]] һәм [[Үрге Австрия|Үрге]]) ;
** Штирия герцоглығы;
** Каринтия герцоглығы ;
** Крайна герцоглығы ;
** Истрия маркграфлығы;
** Тироль графлығы;
** Горица һәм Градишка графлығы;
** Форарльберг;
** [[Алғы Австрия]];
** [[Триест]];
* '''Чехия тажы ерҙәре''':
** [[Чехия]] короллеге;
** [[Силезия]] герцоглығы;
** [[Моравия маркаһы|Моравия маркграфлығы]];
** Үрге Лужица маркграфлығы (1635 йылға тиклем);
** Түбән Лужица маркграфлығы (тиклем 1635 йылға тиклем);
* '''[[Венгрия короллеге]]''';
* '''[[Трансильвания]] бөйөк кенәҙлеге ''';
* '''Хәрби сик''';
* '''Хорватия һәм Славония короллеге.'''
Бынан тыш ҡайһы бер тарихи дәүерҙәрҙә Габсбургтар монархияһы шулай уҡ түбәндәге биләмәләрҙе үҙ эсенә алған:
* Австрия Нидерландтары ([[1713 йыл|1713]]—[[1792 йыл|1792]]);
* Милан герцоглығы ([[1713 йыл|1713]]—[[1797 йыл|1797]]);
* Неаполитан короллеге ([[1713 йыл|1713]]—[[1735 йыл|1735]]);
* Сардиния короллеге ([[1713 йыл|1713]]—[[1720 йыл|1720]]);
* Темешвара [[Банат|Банаты]] ([[1718 йыл|1718]]—1778);
* [[Воеводина|Войводина]] һәм [[Босния|Төньяҡ Босния]] ([[1718 йыл|1718]]—[[1739 йыл|1739]]);
* Олтения ([[1718 йыл|1718]]—[[1738 йыл|1738]]);
* Сицилия короллеге ([[1720 йыл|1720]]—[[1735 йыл|1735]]);
* Парма герцоглығы ([[1735 йыл|1735]]—[[1748 йыл|1748]]);
* Галиция һәм Лодомерия короллеге ([[1772 йыл|1772]] йылдан алып);
* [[Буковина]] (1774 йылдан алып);
* [[Кесе Польша]] (1795 йылдан алып);
* [[Терраферма|Венеция өлкәһе]] ([[1797 йыл|1797]] йылдан алып);
* [[Далмация]] ([[1797 йыл|1797]] йылдан алып).
Габсбургтар династияһы монархтары 1439—[[1806 йыл]]дарҙа ([[1740 йыл|1740]]—[[1745 йыл]]дарҙан башҡа) шулай уҡ [[Изге Рим империяһы]] императорҙары булалар.

== Колониялар ==
{{төп мәҡәлә|Габсбургтар монархияһының колониаль экспансияһы}}

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Австрия империяһы]]
* [[Австро-Венгрия]]
* [[Австрия империяһының колониаль экспансияһы]]

== Һылтанмалар ==
{{Навигация
|Тема = Австрия империяһы
|Викисклад = Category:Austrian Empire
}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Австрия или Австрийская монархия}}

[[Категория:Габсбургтар]]
[[Категория:Габсбург монархияһы]]
[[Категория:Империялар]]
[[Категория:Австрия тарихы]]
[[Категория:Словакия тарихы]]
[[Категория:Словения тарихы]]
[[Категория:Хорватия тарихы]]
[[Категория:Чехия тарихы]]
[[Категория:Итальян дәүләттәр]]
[[Категория:Балҡандар тарихы]]