Дифтерия битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Болезнь
| Name           = Дифтерия
| Image          = Diphtheria bull neck.5325 lores.jpg
| Caption        = <!--Diphtheria causes a characteristic swollen neck, sometimes referred to as “bull neck”.-->
| Width          = 150
| DiseasesDB     = 3122
| ICD10          = {{ICD10|A|36}}
| ICD9 = {{ICD9|032}}
| ICDO =
| OMIM =
| MedlinePlus = 001608
| eMedicineSubj = emerg
| eMedicineTopic = 138
| eMedicine_mult = {{eMedicine2|med|459}} {{eMedicine2|oph|674}} {{eMedicine2|ped|596}}
| MeshID = D004165
}}

'''Дифтерия''' ''[[Corynebacterium diphtheriae]]''— (гр. diphtherion — яры, тиресә), кешенең киҫкен инфекцион ауырыуы; йоғошло ауырыу; танау, тамаҡ, боғарлаҡ һ.б. лайлалы тиресәһе зарарланыу менән билдәләнә<ref>Русско-башкирский толковый словарь медицинских терминов (М. Т. Азнабаев, 2007)</ref>; дифтерия бактерияһы йоғоуҙан килгән етди инфекцион ауырыу, тамаҡ, танау, ҡурылдай, боғарлаҡ (һтрәк осраҡта башҡа ағзалар) тиресәһе зарраланыу менән характерлы<ref>Русско-башкирский словарь медицинских терминов (В. З. Гумеров, 1981)</ref>.

== Эпедимиология ==
Дифтери́я көслө йогышлы ауырыу (башлыса, балаларҙа була торған инфекция). Йотҡолоҡ өҫтө, боғаҙ, трахея (һирәк кенә башҡа ағзалар) ялҡынһыныу, миндаль һамаҡ биҙҙәрҙә фибриноз ярылар хасил булыу, интоксикация, йөрәк-ҡан тамыры, нерв, бәүел бүлеп сығарыу системалары зарарланыу менән характерлана. Инфекция сығанағы булып Дифтерия менән ауырыусылар йәки организмнарында бактерия йөрөтөүсөләр тора.

== Ауырыу йоҡтороу ысулдары ==
Ауырыуҙың кешенән-кешегә күсеүенең төп механизмы — һулай торған һауанан йоғоу{{sfn|Турьянов|1998|с=80|quote=Передача возбудителя осуществляется воздушно-капельным путём.}}; йоғошланған әйберҙәр (кейем-һалым, һауыт-һаба, уйынсаҡтар һ.б.) менән дә күсергә мөмкин. Дифтерияне айырыуса 1 йәшкә тиклемге балалар ауыр кисерә. Иммунитет инфекциянан һуң (тотороҡһоҙ) һәм прививканан һуң (тотороҡло) барлыҡҡа килә.

== Дифтерия тарихы ==
Ауырыуҙың төрлө формаларын француз табибы П. Бретонно тасүирлап күрһәтә (1826), «дифтерит» атамаһын ҡуллана; терапевт А. Труссо дөйөм ҡабул ителгән дифтерия атамаһын ғәмәлгә кертә. Дифтерияне ҡуҙғатыусы Corynebacterium diphtheriae микроорганизмын чиста хәлендә немец бактериологлары Э. Клебс, Ф. Леффлер (1883-84) айырып алалар. Дифтериягә ҡаршы сыворотка бактериологлар Э. Беринг, Э. Ру, Я. Ю. Бардах (1824-94) тарафынан табыла. Токсин һәм антитоксин ҡатнашмаһы менән актив рәүештә иммунлаштыру методын Э. Беринг (1913) уйлап таба. Микробиолог Г. Рамон иммунлаштыру өсөн дифтерия анатоксинын тәҡдим итә (1923), бактериолог П. Ф. Здродовский дифтерияға ҡаршы прививҡаларҙы камиллаштыра (1950 йылдар).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Турьянов М. Х.:Инфекционные болезни}}

== Сығанаҡтар ==
* [http://tatarile.org/maglumat/ Татар энциклопедияһы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131207140810/http://tatarile.org/maglumat |date=2013-12-07 }} {{Ref-tt}}


== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Турьянов М. Х.:Инфекционные болезни}}

{{викилаштыр}}
{{Infectology-stub}}
[[Категория:Бактериялы инфекциялар]]