Дәүләт гимны битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Гимн Республики Башкортостан.ogg|мини|Башҡортостан Республикаһының Дәүләт гимны]]
'''Дәүләт гимны''' (шулай уҡ '''милли гимн''', '''милли йыр''') — ил [[Хөкүмәт|хөкүмәте]] тарафынан рәсми милли йыр булараҡ дәүләт символдарының береһе тип танылған тантаналы патриотик музыкаль композиция. Милли йырҙарҙың күпселеге марш йәки [[гимн]] стилендә яҙылған, ғорурлыҡ һәм ил тарихына ихтирам уята, үҙ халҡының традицияларын һәм көрәшен сағылдыра.

== Тарих ==
[[Файл:Handschrift_Brussel_p-37-38.jpg|мини| «Вильхельмустың» 1617 йылдағы ҡулъяҙмала һаҡланған тәүге варианты (Брюссель, Король китапханаһы,, MS 15662, Fol. 37V-38R)<ref> M. de Bruin, «Het Wilhelmus tijdens de Republiek», in: L.P. Grijp (ed.), ''Nationale hymnen. Het Wilhelmus en zijn buren. Volkskundig bulletin 24'' (1998), p. 16-42, 199—200; esp. p. 28 n. 65.{{ref-nl}}</ref> ]]
Иң боронғо милли гимн тип [[Япония|япон]] гимны «Кимигаё» һанала. Уның тексы Хэйан осорондағы шиғырҙар йыйынтығынан алынған (794—1185), әммә уның өсөн музыка яҡынса 1880 йылда яҙылған.

Милли гимндар Европала [[XIX быуат|XIX быуатта]], милли-дәүләттәр барлыҡҡа килеү менән барлыҡҡа килә, әммә ҡайһы бер гимндар күпкә иртәрәк барлыҡҡа килә. Иң боронғо дәүләт гимны — Нидерланд гимны, уны «Вильгельм» тип атайҙар.

Иң билдәле дәүләт гимндарының береһе, [[Бөйөк Британия|Бөйөк Британияның]] дәүләт гимны ''«Хоҙай, королеваны һаҡла»'' беренсе тапҡыр 1619 йылда ''«Хоҙай, королде һаҡла»'' исеме аҫтында башҡарыла. Уны йәмәғәт һәм тантаналы сараларҙа, шулай уҡ монарх ҡатнашлығында башҡаралар. Был гимн рәсми рәүештә Бөйөк Британияның дәүләт гимны тип иғлан ителмәй, әммә ул йола һәм даими ҡулланыу арҡаһында шулай булып китә.

== Телдәр ==
Дәүләт гимны йыш ҡына илдең милли йәки киң таралған телендә башҡарыла. Берҙән ашыу милли телле дәүләттәрҙең үҙ гимнының бер нисә версияһы булыуы мөмкин, мәҫәлән:

* ''«Швейцария мәҙхиәһе»'', [[Швейцария|Швейцария конфедерацияһының]] дәүләт гимны, илдең дүрт рәсми теленең һәр береһендә дүрт тексты бар ([[Француз теле|француз]], [[Немец теле|немец]], [[Итальян теле|итальян]] һәм романш теле)

== Башҡарыу ==
[[Файл:Atatürk_schoolroom_wall.jpg|мини|Төрөк мәктәптәрендә «İstiklâl Marşı» тигән плакаттар эленә]]
Дәүләт гимндары төрлө осраҡтарҙа башҡарыла. Гимндың башҡарылыуы ғәҙәттә билдәле бер ритуал менән оҙатыла. Ғәҙәттә был хәрби хөрмәт, баҫып тороу, баш кейемдәрен алыу һ.б. Сит ил дәүләт эшмәкәрҙәре килгән саҡта уларҙың иленең гимнын башҡарыу дипломатик протокол менән билдәләнә.

Дәүләт гимндары милли байрамдарҙа һәм фестивалдәрҙә, шулай уҡ спорт саралары ваҡытында башҡарыла.

Ҡайһы бер илдәрҙә дәүләт гимны уҡыусылар мәктәп дәрестәре башланыр алдынан көн һайын башҡара. Бындай ритуал, мәҫәлән, Танзания мәктәптәрендә ҡабул ителә.<ref name="aa">{{Cite web|url=http://allafrica.com/stories/201306170026.html|title=Tanzania: Dons Fault Court Over Suspension of Students (Page 1 of 2)|author=17 June 2013|date=2013-06-17|publisher=allAfrica.com|accessdate=2014-06-19|archive-date=2013-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20131126113723/http://allafrica.com/stories/201306170026.html|deadlink=no}}</ref>

Күп кенә радио- һәм телевизион станциялар дәүләт гимнын иртән, тапшырыуҙар башланғандан һуң, һәм кис, тапшырыу тамамланғандан һуң башҡара<ref>{{Cite web|url=http://www.ft.com/cms/s/0/c107b76c-43d7-11dd-842e-0000779fd2ac.html#axzz1yuMVoexp|title=Identity: Nationalism confronts a desire to be different|website=Financial Times|accessdate=2015-03-20|archive-date=2015-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924142745/http://www.ft.com/cms/s/0/c107b76c-43d7-11dd-842e-0000779fd2ac.html#axzz1yuMVoexp|deadlink=no}}</ref>.

== Ҡыҙыҡлы факттар ==
«'''Marcha Real'''» — [[Испания|Испанияның]] дәүләт гимны. Донъялағы дүрт дәүләт гимнының береһе — Босния һәм Герцеговина, Сан-Марино һәм Косово гимндары менән бер рәттән — рәсми һүҙҙәре юҡ. Элек һүҙҙәре булһа ла, улар хәҙер бөтөнләй ҡулланылмай.<ref>{{cite web|url=http://nationalanthems.me/spain-marcha-real/|title=Spain – Marcha Real|publisher=NationalAnthems.me|access-date=2011-11-23}}</ref> 

== Һылтанмалар ==

* [https://web.archive.org/web/20120424213330/http://www.nationalanthems.me/ nationalanthems.me/] - донъяның һәр иленең милли гимндары (аудио, текстар, мәғлүмәт)
* [http://www.lengua.com/hymnen.htm Донъя дәүләттәренең дәүләт гимндары] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080409224228/http://www.lengua.com/hymnen.htm |date=2008-04-09 }} (mp3-файлдар)
* [http://www.nationalanthems.info/ nationalanthems.info/] - милли гимндарҙың текстары һәм тарихы
* http://www.national-symbol.com/ (mp3-файлдар)

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Гимндар]]
[[Категория:Милли символдар]]