Зыярат ҡылыу битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ислам}}'''Зыярат ҡылыу''' ({{Lang-ar|زِيارة}} — ''күрергә барып сығыу''; {{lang-ru|Зиярат, зыярат, зийара}}) — изге урындарға ([[пәйғәмбәрҙәр]], [[Әүлиә|әүлиәләр]], [[Шәйех|шәйехтәр]]) ҡәберҙәренә [[Ғибәҙәт (Ислам)|ғибәҙәт ҡылырға]] барыу.

== Тасуирламаһы ==
Төньяҡ Африкала шулай уҡ тере [[Суфыйлыҡ|суфый]] шәйехтәрҙе, [[Имам|имамдарҙы]] күрергә барыу ҙа ''зыярат ҡылыу'' тип атала. Шулай уҡ был изге урындарҙың үҙҙәрен дә зыярат (ҡара: мазарҙар, мәҡамдар) тип атайҙар.

[[Хаж]] ҡылғандан һуң [[Мәҙинә]]гә [[Мөхәммәт пәйғәмбәр|Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең]] ҡәберенә барыу [[мосолмандар]] өсөн айырыуса әһәмиәтле. Йола башҡарыуға ҡәбер эргәһендә [[Ҡөрьән]] [[Сүрә|сүрәләре]] уҡыу һәм [[доға]] ҡылыу, [[төрбә]] тирәләй йөрөү, уны биҙәү, шулай уҡ [[ҡорбан салыу]] һәм [[Саҙаҡа|хәйер-саҙаҡа]] таратыу инә. Зыяраттың төп маҡсаты — әүлиәнән [[бәрәкәт]] һәм ҡурсыу алыу{{Sfn|Ислам: Словарь атеиста|1988}}.

«Халыҡ исламында» ҡайһы берҙә «изге урындар» тип ата-бабалар ҡәберҙәре атала, уларға байрам көндәрендә махсус йөрөйҙәр (''[[Ҡорбан байрамы]]'')<ref>{{Cite web|url=http://www.ethno.ru/cntnt/pyatnica_i.html|title=Пятница и праздники|access-date=2008-07-21|archive-date=2013-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130901092808/http://ethno.ru/cntnt/pyatnica_i.html|deadlink=no}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130901092808/http://ethno.ru/cntnt/pyatnica_i.html |date=2013-09-01 }}</ref>. Мәҫәлән, ингуштарҙың изге Батал-Хажи ҡәберенә [[рамаҙан]] айы алдынан килеү йолаһы бар<ref>[http://www.rosbalt.ru/2008/7/7/413151.html Зязиков посетил зиярат Батал-Хаджи]{{Недоступная ссылка|date=Июнь 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref>. Дағстанда Заһиттар Зыяраты бар, унда йыл һайын ғибәҙәт ҡылыусылар һәм [[Зекер|зекерҙәр]] башҡаралар, [[Мәүлит байрамы|мәүлит]] үткәрәләр. Зыярат кәшәнәнән һәм ағас ҡолғаларҙан ғибәрәт, уларға аҡ һәм йәшел таҫмалар бәйләйҙәр<ref>[http://www.nasledie.ru/naslHTTP/cs/OUT_DOC/ID/140334 Хуштадинский зийарат]{{Недоступная ссылка|date=Июнь 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref>.
[[Файл:Gorskii_04849u.jpg|мини|250x250пкс|Мырҙасүлдә (Голодная степь) әүлиә ҡәбере ([[Прокудин-Горский Сергей Михайлович|С. М. Прокудин-Горский]] фотоһы)]]

== Шиғыйлыҡта зыярат ==
Шиғый исламында «зыярат» термины ике мәғәнәгә эйә:

# [[Ун ике имам]], уларҙың туғандары һәм яҡындарының төрбәләренә барыу практикаһы;
# Сәләмләү һүҙе — имамдың йәки уның туғанының ҡәберендә лә, унан алыҫта, ситтән тороп та уҡыла — унда диндар ислам пәйғәмбәрҙәренә һәм имамдарға ихтирамын белдерелә.

Айырыуса хөрмәт ителгән кешеләрҙең кәшәнәләренә (мәҫәлән, имамдар — Нәжәфтә [[Али ибн Әбү Талип]] һәм [[Кәрбәлә|Кәрбәләлә]] [[Хөсәйен ибн Ғәли|Хөсәйен ибн Али]] ҡәберҙәре) зыярат ҡылыу [[Мәккә]]гә [[Үмрә|кесе хаж ҡылыуға]] тиң булыуы мөмкин тип һанала{{Sfn|Ислам: Словарь атеиста|1988|c=83}}.

== Башҡорт телендә ==
Башҡорт телендә «зыярат» һүҙе бер нисә мәғәнәлә ҡулланыла:
* Зыярат — ҡәберлек, мәрхүмдәрҙе ерләү урыны, йәғни, изгеләр, ата-баба культы менән бәйле түгел;
* Зыярат итеү (йәки ҡылыу) — изгеләр культына бәйһеҙ рәүештә ҡайҙалыр, кемделер күрергә, ҡарарға, хәл белергә барыу;
* Изге һаналған урынды (мәҫәлән, әүлиә ҡәберен) йәки нәмәне (мәҫәлән, тарихи Ҡөрьән баҫмаларын) зыярат ҡылыу<ref>Башҡорт теленең һүҙлеге. 2 томлыҡ. — Мәскәү, «Русский язык», 1993. — 1-се том, 358-се бит— ISBN 5-200-01108-6</ref>

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Литература ==
* Али-заде А. А. Зияра // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8. (CC BY-SA 3.0)
* {{ИСА-1988/1|часть=Зияра, зийара|страницы=83}}
* Литвинов В. П. Религиозное паломничество: региональный аспект (на примере Туркестана эпохи средневековья и Нового времени. Елец: ЕГУ им. И. А. Бунина, 2006, 377 с.
* ''Горшунова О. В.'' [https://elibrary.ru/item.asp?id=10080218 Священные деревья Ходжи Барора. Фитолатрия и культ женского божества в Средней Азии] // Этнографическое обозрение,2008 № 1. Сс.71-82. ISSN 0869-5415
{{Тышҡы һытанмалар}}
[[Категория:Суфый терминдары]]
[[Категория:Ислам дини тәртибе һәм тәжрибәһе]]