Император Мэйдзи битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Государственный деятель2
| имя        = 
| оригинал имени   = 
| изображение            = Meiji tenno1.jpg
| описание изображения            = Император Мэйдзи 1890 йылда 
| должность              = [[Список императоров Японии|Японияның 122-се императоры]]
| порядок = 122
| флаг               = Flag of the Japanese Emperor.svg
| тронное имя        = Император Мэйдзи — 明治天皇
| периодначало       = [[3 февраль]] [[1867]] 
| периодконец        = [[30 июль]] [[1912]]
| коронация          = [[12 сентябрь]] [[1868]]
| предшественник     = [[Император Комэй|Осахито]]
| преемник           = [[Император Тайсё|Ёсихито]]
| дата рождения      = 3.11.1852
| место рождения     = [[Киото]], [[Япония]]
| дата смерти        = 30.7.1912
| место смерти       = [[Токио]], [[Япония империяһы]]
| династия = [[Япон император өйө]]
| вероисповедание = [[Синтоизм]]
| похоронен = [[Токио]]
| в браке = [[Сёкэн (императрица)|Сёкэн]]
| отец = [[Император Комэй|Осахито]]
| мать = [[Накаяма Ёсико]]
| дети = '''сын:''' [[Император Тайсё|Ёсихито]]<br /> '''дочери:''' [[Фусако]], [[Нобуко]], [[Тосико]]
 |звание             = [[File:Generalissimo rank insignia (Japan).png|55px]][[Генералиссимус]]
 |годы службы        = 1868-1912
 |принадлежность     = {{Флагификация|Япон империяһы}}
 |командовал         = {{Флаг|Японская империя|армия}} [[Императорская армия Японии]]<br />{{Флаг|Японская империя|ВМС}} [[Императорский флот Японии]]
| награды =
{{{!}}
{{!}}{{Орден Хризантемы}}{{!}}{{!}}{{Орден Цветов павловнии}}{{!}}{{!}}{{Орден Золотого коршуна|1}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Кавалер Высшего ордена Святого Благовещения}} {{!}}{{!}} {{Кавалер Большого креста ордена Короны Италии}} {{!}}{{!}} {{Кавалер Большого креста ордена Святых Маврикия и Лазаря}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Кавалер ордена Чёрного орла}}{{!}}{{!}}{{Орден Подвязки}}{{!}}{{!}}{{Орден Золотого руна}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Орден Андрея Первозванного}}
{{!}}}
| автограф = Meiji_shomei.svg
}}
{{Нихонго|'''Император Мэйдзи'''|明治天皇|мэйдзи тэнно:| [[3 ноябрь]] [[1852 йыл]], [[Киото]] — [[30 июль]] [[1912 йыл]], [[Токио]]}}([[Япон теле|яп.]] <span lang="ja" style="font-size: 110%; font-style: normal;">明治天皇</span> ''мэйдзи тэнно:'',  [[3 ноябрь]] [[1852 йыл]], [[Киото]] — [[30 июль]] [[1912 йыл]], [[Токио]]) — Японияның 122-се императоры, тәхеткә 1867 йылдың 3 февралдә ултырған һәм үҙе вафат булғансы ил башында тора.

Уның йәшәгән ваҡытындағы тулы исеме — {{Нихонго|'''Муцухито'''|睦仁}}([[Япон теле|яп.]] <span lang="ja" style="font-size: 110%; font-style: normal;">睦仁</span>). Хәйер, Японияның сиктәрендә уны йыш ҡына «Император Муцухито» тип йөрөтәләр. Японияла, императорҙар вафат булғас та, икенсе исем бирәләр.

[[1852 йыл]]да, ул тыуған саҡта, Япония башҡа илдәрҙән изоляцияла торған, артта ҡалған технологиялы ил була. 250-нән артыҡ айырым йәшәгән феодалдар иле була, уның башында Токугава сегунлығы тора. [[1912 йыл]]да Японияла сәйәси, социаль һәм индустриаль революция үтә (ҡара: Мэйдзи осоро) һәм Япония донъяның иң көслө державаларының береһенә әйләнә.

"Нью-Йорк Таймс"гәзите япон императорын ерләү тураһындағы мәҡәләлә былай тип яҙа: «Матәм арбаһы алдындағы әйберҙәр менән уның артында барыусы әйберҙәрҙең ҡапма-ҡаршылығы шул тиклем хайран ҡалырлыҡ ҙур, сөнки уның алдында боронғо Япония барһа, уның артынан — яңы Япония барҙы»<ref name="nyt1912">http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9D05E3DB1F3CE633A25750C1A9669D946396D6CF {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170314064452/https://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9D05E3DB1F3CE633A25750C1A9669D946396D6CF |date=2017-03-14 }}  «The Funeral Ceremonies of Meiji Tenno» reprinted from the ''Japan Advertiser'' [Article 8—No Title&#x5D;,] ''New York Times.'' 13 October 1912.</ref>.

== Илдең хәле ==
XVII быуат башында Токугава сегунлығы төҙөлә{{Sfn|Янсен|1995|с=7}}. Ул осорҙа ил менән сегун идара итә. 180-гә яҡын даймё тигән феодалдар автономиялы ерҙәрҙә улар сегун ҡанаты аҫтында хужа булып тора. Улар сегунға даими рәүештә бүләктәр биреп торалар, ләкин һалым түләүҙән азат булалар{{Sfn|Гордон|2003|с=14–15}}.

1615 йылда [[Токугава Иэясу]], Токугава династияһының беренсе сегуны, рәсми рәүештә үҙенең посын ташлай. Уның улы Токугава Хидэтада был ваҡытта ысынлап та илдең сегуны була. Ул дворяндар өсөн «Император һәм уның придворныйҙары» тигән ҡағиҙәләр уйлап сығара{{Sfn|Мещеряков|2009|с=19}}. Кодекс нигеҙендә, император фән һәм сәнғәт менән шөғөлләнергә тейеш була{{Sfn|Кин|2002|с=3}}. Сегунлыҡ осорондағы императорҙар был кодекстың ҡағиҙәләре буйынса йәшәй, конфуциан классикаһын, япон шиғриәтен һәм каллиграфияһын, тарих менән география нигеҙҙәрен өйрәнәләр{{Sfn|Гордон|2003|с=3–4}}. Сегун һәр ваҡыт император кәңәштәрен һорамайынса ғына үҙаллы рәүештә ҡарарҙар ҡабул итә{{Sfn|Гордон|2003|с=2}}. Шул уҡ ваҡытта сегун бары тик император указы менән генә раҫланған тип иҫәпләнә{{Sfn|Мещеряков|2009|с=21}}.

Императорҙар бер ҡасан да [[Киото]]лағы Госё һарайы территорияһынан сыҡмаған. Бары тик янғын сыҡҡан саҡтарҙа ғына хакимлеген ташлап ғибәҙәтханаларҙа йәшенеп ятҡандар {{Sfn|Гордон|2003|c=4–5}}. Императорҙың иң төп бурысы булып илде стихия бәләләренән һаҡлау торған{{Sfn|Мещеряков|2009|с=18}}. Ҡайһы бер императорҙар шаҡтай оҙаҡ йәшәгән һәм үлер алдынан ғына тәхетте ҡалдырған, тик Мэйдзиҙан алда йәшәгән биш императорҙарҙан һуң император булған олатаһы ғына 46 йәшендә вафат булған{{Sfn|Гордон|2003|с=2}}. Император династияһында балалар араһындағы үлем бик юғары күрһәткестә булған — императорҙың биш бер туған ағай-пайҙары бала саҡтарында үлгәндәр, ә үҙенең ун биш балаһының бише генә тере ҡалған{{Sfn|Гордон|2003|с=2}}.

Токугава сегунаты барлыҡҡа килгәс, XVII быуаттағы сегундар Япония Көнбайыш илдәре менән сауҙа бәйләнештәрен өҙгән, европа халыҡтарын илдән ҡыуып сығарған{{Sfn|Мещеряков|2009|с=32}}. Япония менән Голландияғына сауҙа иткән, ә ҡалған сит илдәргә Японияға инеү тыйылған{{Sfn|Мещеряков|2009|с=6}}. Сауҙа күбеһенсә Нагасакиҙың Дзема утрауында барған{{Sfn|Гордон|2003|с=19}}. XIX быуат башында европа һәм америка караптары Япония утрауҙары янына йышыраҡ туҡтай башлағандар{{Sfn|Гордон|2003|с=47}}.

[[Файл:Tokugawa_yoshinobu.jpg|мини|Сёгун Токугава Ёсинобу (1867 йыл)]]
[[Файл:Yōshū_Chikanobu_Scene_of_the_Diet.jpg|мини|Император парламент йыйылышында (1890)]]

== Үлеме ==
Император Мэйдзи, диабет, нефрит һәм [[гастроэнтерит]]<nowiki/>тан ауырыһа ла, уремиянан вафат була . Рәсми сығанаҡтар хәбәр итеүенсә ул 1912 йылдың 30 июлендә 00:42 сәғәттә вафат булды тип әйтелһә лә , ысынбарлыҡта ул 22:40 сәғәттә, 29 июлдә донъя ҡуйған<ref>{{Cite book|title=Splendid monarchy: power and pageantry in modern Japan|last=Takashi|first=Fujitani|year=1998|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-21371-5|page=145}}</ref><ref>{{Cite web|title=広報 No.589 明治の終幕|url=http://town.sannohe.aomori.jp/kouhou-sannohe/kouhou-pdf /589.pdf|publisher=Sannohe town hall|accessdate=18 May 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CVbhcKtJ|archivedate=2012-11-28}}{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Император үлгәндән һуң парламенты уның Мэйдзи реставрацияһындағы ролен мәңгеләштереү тураһында резолюция ҡабул иткән. Уның буйынса Император һәм уның ҡатыны Сёкэн ял итергә яратҡан баҡса урынында Мэйдзи Дингу иң мөҡәтдәс урыны төҙөлгән

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|3}}

== Һылтанмалар ==
* [http://rutube.ru/video/97d8cc7e9cf63411ae47914c37d8a012/ Япония императора Мэйдзи // программа «Час истины»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714131654/http://rutube.ru/video/97d8cc7e9cf63411ae47914c37d8a012/ |date=2014-07-14 }} ([http://www.intellect-video.com/1085/CHas-istiny--YAponiya-imperatora-Meydzi-online/ копия])
* [http://seance.ru/n/21-22/pered-premeroy-solntse-aleksandra-sokurova/hirohito-ivanov/ Божество, разжалованное в символы] // журнал «Сеанс»
* [http://www.idelo.ru/493/30.html Великие реформаторы.] [http://www.idelo.ru/493/30.html Император Мэйдзи. Путь восходящего солнца]
* {{Ref-en}}(англ.) [http://www.meijijingu.or.jp/english/ Храм] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150331135017/http://www.meijijingu.or.jp/english/ |date=2015-03-31 }} Мэйдзи Дзингу, в котором почитается покойный император.
* {{Ref-ja}}(яп.) [http://meijiemperor.net/ Император Мэйдзи] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070724010316/http://meijiemperor.net/ |date=2007-07-24 }}

== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=[[Гордон, Эндрю]]|заглавие=A Modern History of Japan: from Tokugawa Times to the Present|ссылка=|ответственный=|место=|издательство=Oxford University Press|год=2003|том=|страниц=384|страницы=|isbn=978-0-1951-1061-6|ref=Гордон}}
* {{Китап|автор=[[Янсен, Мариус]]|заглавие=Sakamoto Ryoma and the Meiji Restoration|ссылка=|ответственный=|место=|издательство=Princeton University Press|год=1961|том=|страниц=|страницы=|isbn=|ref=Янсен}}
* {{Китап|автор=|заглавие=The Emergence of Meiji Japan|ссылка=|ответственный=[[Янсен, Мариус]]|место=|издательство=Cambridge University Press|год=1995|том=|страниц=368|страницы=|isbn=978-0-5214-8405-3|ref=Янсен}}
* {{Китап|автор=[[Кин, Дональд]]|заглавие=Emperor of Japan: Meiji and His World, 1852–1912|ссылка=|ответственный=|место=|издательство=Columbia University Press|год=2002|том=|страниц=922|страницы=|isbn=978-0-2311-2340-2|ref=Кин}}
* {{Китап|автор=[[Уилсон, Джордж]]|заглавие=Patriots and Redeemers:  Motives in the Meiji Restoration|ссылка=|ответственный=|место=|издательство=University of Chicago Press|год=1992|том=|страниц=217|страницы=|isbn=978-0-2269-0092-6|ref=Уилсон}}
* {{Китап|автор=[[Мещеряков, Александр Николаевич (историк)|Мещеряков А. Н.]]|заглавие=Император Мэйдзи и его Япония|ссылка=|издание=2-е изд|ответственный=|место=М.|издательство=Наталис|год=2009|том=|страниц=736|страницы=|isbn=978-5-8062-0306-0|ref=Мещеряков}}

[[Категория:Генералиссимустар]]
[[Категория:Италия Тажы орденының Ҙур тәреһе кавалерҙары]]
[[Категория:Изге Маврикий һәм Лазарь орденының Ҙур тәреһе кавалерҙары]]
[[Категория:Изге Аннунциата юғары ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Хризантема Юғары ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Алтын йөн ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Подвязка ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Изге апостол Андрей Первозванный ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ҡара бөркөт ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Мэйдзи реставрацияһы]]