Ишембай (станция) битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}

'''Ишембай''' станцияһы — [[Куйбышев тимер юлы|Куйбышев тимер юлының Башҡортостан бүлеге тимер юл станцияһы]].[[1934 йыл|1934 йылдың 1 октябрендә асыла.]] [[Ишембай]] ҡалаһының Тимер юл биҫтәһендә урынлашҡан.

== Тарихы ==
Ишембай станцияһы «[[Ишембайнефть]]<nowiki/>» НПУ-һын, һуңыраҡ [[Ишембай нефть эшкәртеү заводы]]н хеҙмәтләндереү өсөн төҙөлә. Ишембай — [[Стәрлетамаҡ (станция)|Стәрлетамаҡ]] — [[Дим (станция)|Дим]] тимер юл тармағын төҙөү СССР хеҙмәт һәм оборона советының [[1933 йыл|1933 йылдың]] [[25 июль|25 июлендәге]] ҡарары буйынса башлана. «Союзтрансстрой»ға [[1934 йыл|1934 йылдың]] октябренә тимер юлды төҙөп бөтөү бурысы йөкмәтелә. Шул уҡ йылдың көҙөндә төҙөлөш эштәре башлана

«Башҡортостан партия ойошмаһы республиканы социалистик индустриялаштырыу башында» йыйынтығында<ref>{{Мәҡәлә|автор=Стрельцов А. Я.|заглавие=Башкирская парторганизация во главе строительства железной дороги к ишимбаевским месторождениям нефти|ссылка=|язык=ru|издание=Башкирская парторганизация во главе социалистической индустриализации республики|тип=сборник|место=[[Уфа]]|год=1970|страницы=82—95}}</ref> [[Өфө|Өфө ҡалаһынан]] [[Ишембай нефть ятҡылығы|Ишембай нефть ятҡылыҡтарына]] тимер юл төҙөү тарихы тураһында яҙылған (И. П. Климов диссертацияһынан өҙөк). Был тимер юлын төҙөүҙә Ишембай нефть ятҡылығына яҡын ауылдарҙан, шулай уҡ юл төҙөлөшө үткән райондарҙан ябай кешеләр үҙ аттары, эш ҡоралдары, ашамлыҡ, өҫ кейеме, башҡа кәрәк-яраҡтары менән йәлеп ителә. Эш бик ауыр шарттарҙа бара. Төҙөлөшкә бик аҙ ваҡыт бирелә, көсөргәнешле эш күп кенә кешенең һаулығын ҡаҡшата һ.б.(ҡалғаны Н.Некрасовтың шиғырындағыса)

1934 йылда түбәндәге махсус матбуғат баҫмалары сыға:

* «Нефткә юл». Өфө — Ишембай тимер юлы өсмөйөшө органы. Өфө, 1934
* «Штурм». «Биш йыллыҡ өсөн» — Өфө — Ишембай тимер юлын төҙөлөшө бригадаһы гәзите. Стәрлетамаҡ, 1934

[[1934 йыл|1934 йылдың]] [[1 октябрь|1 октябрендә]] [[Өфө (станция)|Өфө]] станцияһына Ишембай нефте менән тәүге эшелон килә, 177 км оҙонлоҡтағы тимер юл рәсми рәүештә сафҡа индерелә. Башта ул нефть ташыу өсөн хеҙмәт итә, аҙаҡ [[1936 йыл]]да төҙөлгән [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|БАССР-]]<nowiki/>ҙың тәүге нефть эшкәртеү предприятиеһы — [[Ишембай нефть эшкәртеү заводы|Нефть ҡыуыу заводы]] эшләп сығарған нефть продукттарын, нефть сәнәғәте ҡорамалдарын ташыу өсөн файҙаланыла<ref>[http://oktb.ru/history/bashkirii/glava5_1.htm Строительство социализма]{{Недоступная ссылка|date=Июль 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>[http://st00.narod.ru/20-2.htm Немного о Стерлитамаке]</ref>.[[1936 йыл]]да тимер юл тармағы [[Куйбышев тимер юлы|Куйбышев тимер юлына тапшырыла]].

ВКП(б)-ның XVII съезында 1934 йылдың 27 ғинуарында ВКП(б) Башҡортостан өлкә комитетының беренсе секретары Я. Б. Быкиндың (1888—1938) сығышында былай тиелә:
{{Цитата башы}}
Ишембайҙа Көнсығыштағы яңы нефть базаһы төҙөлә, уның тураһында иптәш [[Сталин Иосиф Виссарионович|Сталин]] үҙ докладында әйтеп китте, был яңы базаға иғтибар етмәүе тураһында әйтте. Бырауланған 16 скважинаның 14 нефть бирә. Был нефтте ташыу өсөн Өфө— Ишембай тимер юлы төҙөлә, ул 1934 йылдың 1 октябрендә тапшырылырға тейеш.<ref>[http://hrono.ru/vkpb_17/2_5.html Речь товарища Быкина]</ref>
{{Цитата аҙағы}}
И. П. Климовтың диссертацияһынан:
{{Цитата башы}}
«[[Ишембай нефть ятҡылығы]]н файҙаланыу өсөн ҡыҫҡа ваҡытта төҙөлгән Өфө — Ишембай тимер юлының әһәмиәте ғәйәт ҙур була»<ref>Климов, Иван Павлович Развитие транспорта на Урале (октябрь 1917-июнь 1941 гг.) : дис. … д-ра ист. наук : 07.00.02 Тюмень, 2006, С. 452 с.</ref>.
{{Цитата аҙағы}}

[[1937 йыл]]да эшләй башлаған Ишембай— Өфө нефть үткәргесе тимер юл тармағының нефть ташыуҙағы ролен әҙәйтә. Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында был тимер юлы аша меңдәрсә тонна йөк ташыла, илдең көнбайышынан Ишембайға эшселәр, белгестәр һәм башҡа кешеләр һәм заводтар өсөн ҡорамалдар эвакуациялана. Ишембай нефть эшкәртеү заводы сығарған яғыулыҡ бынан фронтҡа оҙатыла. Стәрлетамаҡ станцияһынан хәрби частар фронтҡа юл ала.

1948 йылда Ишембайҙан алыҫ түгел төҙөлә башлаған 18-се [[Газпром Нефтехим Салауат|нефть химияһы комбинаты]] яғына [[Стәрлетамаҡ]]<nowiki/>тан яңы тимер юл тармағын һәм йөк станцияһын төҙөү талап ителә (хәҙерге 65280 [[Аллағыуат (станция)|Аллағыуат]]<nowiki/> тимер юл станцияһы). Был тармаҡ хәҙер [[Ырымбур (станция)|Ырымбурға]] тиклем һуҙылған, Ишембай станцияһына барыусы тармаҡ ары бер ҡайҙа ла бармай.

Элек, 1990 йылға тиклем Ишембай — Өфө маршруты буйынса пассажирҙар поезы йөрөй. Хәҙер был станция тик йөк составтарын ғына ҡабул итә.<gallery widths="300px" heights="200px">
Файл:Construction of the railway in Ishimbaevo.jpg|Тимер юл тармағын төҙөү. <br> Тимер юлдың күтәртелгән бер яғы.
Файл:The first train in Ishimbaevo.jpg|12 сентябрь, 1934 йыл. <br> Ишембай станцияһына тәүге поезд килә.
</gallery>

== Ишембай станцияһын һәм тимер юл тармағын төҙөүҙә ҡатнашҡан билдәле кешеләр ==
Башҡорт шағиры Мансуров Зөфәр Хәйретдин улы 1934 йылда Куйбышев тимер юлының Дим — Ишембай тимер юл участкаһын төҙөүҙә ҡатнашҡан.

1934 йылда Дим — Ишембай тимер юлын төҙөгәндә бында СССР фәндәр академияһы экспедициялары эшләй. К. В. Сальников һәм Д. П. Дмитриев етәкселегендәге археологтар Өфөнән Ишембай станцияһына тиклем Ағиҙел буйында 20 археологик ҡомартҡы таба (11 ҡурған һәм 3 ҡәберлек, 6 тора һәм кеше йәшәгән урындар).

== Хәҙерге торошо ==
Әлеге ваҡытта Ишембай — был тармаҡтағы һуңғы станция<ref>Приказ Росжелдора от [[25 января]] [[2008]] г. N 22, "О железнодорожных станциях Ишимбаево, Заинск… Куйбышевской железной дороги — филиала ОАО «РЖД»</ref>. Тимер юл тармағы [[Ағиҙел (йылға)|Ағиҙелгә табан бара]], һуңынан, һулға борола, Индустриаль шоссены киҫеп сыға һәм «Ишембайнефть» НГДУ-һы ЯСЙ "Башнефть-Добыча" предприятиеһының матди-техник тәьмин итеү һәм ҡорамалдар менән комплектация бүлеге склады биләмәһендә тамамлана. «Идель Нефтемаш» ЯСЙ, «[[Ишембай нефть эшкәртеү заводы|„Ағиҙел“]]Ишембай нефтебазаһы» ЯСЙ-ҺЫ, «Ишембай махсуслаштырылған химик катализаторҙар заводы» ЯСЙ-һы тимер юл менән тоташтырылған ." [[Витязь (компания)|«Витязь» машиналар эшләү компанияһы]]<nowiki/>" яуаплылығы сикләнгән йәмғиәте һәм "[[Ишембай станоктар ремонтлау заводы]]<nowiki/>"ның да үҙ тимер юл тармаҡтары бар.
<gallery>
Файл:Вокзал станции Ишимбаево (г. Ишимбай).jpg|thumb|Ишембай тимер юл станцияһы
Файл:Карта на здании вокзала Ишимбаево.jpg|thumb|Ишембай вокзалы бинаһындағы карта
Файл:Поезд на станции Ишимбаево.jpg|thumb|Ишембай станцияһына поезд килә
</gallery>

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}
{{Стерлитамак — Ишимбаево — Салават}}
{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:Башҡортостандың тимер юл станциялары һәм платформалары]]
[[Категория:Куйбышев тимер юлының Башҡортостан бүлеге станциялары]]
[[Категория:Алфавит буйынса тимер юл станциялары]]
[[Категория:1934 йылда барлыҡҡа килгәндәр]]
[[Категория:Тарихи Башҡортостан ерҙәре топонимикаһы (Ишембай районы)]]