Кэри Грант битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Кинематографист
 |имя                  = Кэри Грант
 |оригинал имени       = Cary Grant
 |изображение          = Grant, Cary (Suspicion) 01.jpg
 |ширина               = 245px
 |описание изображения = <small>1941 йылдағы студия фотоһы</small>
 |имя при рождении     = Арчибальд Лич
 |дата рождения        = 18.1.1904
 |место рождения       = {{МестоРождения|Бристоль| Бристолдә}}, [[Бөйөк Британия]]
 |дата смерти          = 29.11.1986
 |место смерти         = [[Давенпорт (Айова)|Давенпорт]], {{МестоСмерти|Айова}}, [[АҠШ]]
 |профессия            = {{актёр|АҠШ|Бөйөк Британия}}
 |гражданство          = {{USA}}
 |годы активности      = 1932—1966
 |направление          = 
 |киностудия           = 
 |награды              = Почётлы «[[Оскар (кинопремия)|Оскар]]» (1970)
}}

'''Кэри Грант''' ({{lang-en|Cary Grant}}; ысын исеме '''Арчибальд Александр Лич''' ({{lang-en|Archibald Alexander Leach}}); [[18 ғинуар]] [[1904 йыл]] — [[29 ноябрь]] [[1986 йыл]]) — [[Англия]] һәм [[АҠШ]] актёры, «[[Оскар (кинопремия)|Оскар]]» премияһына ике тапҡыр номинант.

Грант бөтә ғүмере дауамында үҙгәрмәҫ тапҡырлыҡ, бошмаҫ һәм һалҡын ҡанлылыҡтың кәүҙәләнеше булып ҡалды. «Стилле кейенгән ир-егет» һәм «джентльмен» төшөнсәләре унан айырылғыһыҙ булды, ә Грант эйә булған бик көслө тәбиғи янғанлыҡ (загар) күҙ яуын алды. Ир-егеттәргә хас натураһына һәм иң сибәр ир статусына ҡарамаҫтан, Гранттың ғүмере буйы уның ике енеслелеге тураһында имеш-мимештәр тынманы.

Үҙенең иң билдәле ролдәрен бурлеск комедияларҙа (бигерәк тә һуғышҡа тиклемге) һәм олоғайған көндәрендә [[Альфред Хичкок]]тың фильмдарында уйнай. Америка кино сәнғәте институты уны тарихта, [[Хамфри Богарт]]тан һуң, иң бөйөк актёр тип таныны.

== Биографияһы ==

=== Балалыҡ һәм йәшлек ===
Грант инглиз ҡалаһы Бристоль ҡасабаһында тыуған{{sfn|McCann|1997|s=13}}. Атаһы тегеү фабрикаһында тегеүсе булып эшләй, әсәһе лә тегенсе була{{sfn|Eliot|2004|с=24}}. Уның бала сағы ауыр була: атаһы алкоголик{{sfn|Morecambe, Sterling|2001|с=15}}, әсәһе клиник депрессия менән яфалана<ref>{{Книга|автор=Wayne Weiten|заглавие=Psychology: Themes and Variations|ответственный=|издание=|место=|издательство=Brooks/Cole|год=2006|страницы=291|страниц=555|isbn=978-0-534-33926-5|isbn2=|ссылка=https://books.google.pl/books/about/Psychology.html?id=TWDWAAAAMAAJ&redir_esc=y}}</ref>.

1910 йылдың йәйендә ул «The Penders» исемле акробатик бейеүселәр төркөмө менән таныша һәм был төркөмдөң турына ҡушыла. 1915 йылда Грант Бристолда Fairfield Grammar School мәктәбенә йөрөй башлай{{sfn|Morecambe, Sterling|2001|с=15}}. 1918 йылдың 13 мартында күрше Алмондсбери ҡалалаһында ике иптәшенә магазинды урлауҙҙа ярҙам иткәне өсөн мәктәптән ҡыуыла. Ваҡиғанан һуң өс көн үткәс ул «The Penders» төркөмөнә ҡушыла. Уның атаһы труппа менән өс йыллыҡ контракт төҙөй, контрактҡа ярашлы труппа улына аҙна һайын түләргә, йәшәргә урын, ашатырға һәм актёр оҫталығы буйынса дәрестәр бирергә тейеш.

=== 1920-се һәм 1930-се йылдар ===
Уның бөтә кинокарьераһы Голливуд менән бәйле. Үҫмер саҡта ул күсеп йөрөгән акробаттар труппаһына ылығып китә, океан аръяғына сыға һәм бер тирә Бродвей мюзиклдарында сығыш яһап йөрөй. Тиҙҙән ул урта атлантик тип исемләнгән һәм йыш көлкө итеп күрһәтелгән үҙенсәлекле һөйләште үҙләштереп ала.

Актёр 1932 йылда тәүге тапҡыр Голливудҡа эләккәс, «Paramount Pictures» компанияһы бостары уға «Грант Кэри» сәхнә псевдонимын уйлап табалар. Был исем Гэри Купер исеменең бигүк теүәл булмаған анаграммаһы була, бостары, күрәһең, йәш актёрҙа Куперҙың потенциаль дәғүәсеһен күрәләр. Танылыу осраҡлы ғына килә — йондоҙ булып танылған Мэй Уэст уның һөйәркәһен «Ул уны алданы» (1933) һәм «Мин фәрештә түгел» (1934) фильмдарында нәҡ Грант уйнауын талап итә.

=== Кинокарьерыһының сәскә атыуы ===
[[Файл:Audrey_Hepburn_and_Cary_Grant_1.jpg|справа|мини|250x250пкс|Одри Хепбёрн менән «Шарада» (1963) фильмында]]
1935 йылда Paramount компанияһы менән контракт срогы үтә һәм актёр уны ҡабаттан таң ҡалырлыҡ шарттар менән төҙөй — ул конкурент булған компанияларҙың проекттарында ҡатнашыу һәм шулай итеп үҙе өсөн ролдәрҙе һайлау хоҡуҡтарын ала. Бындай бойондороҡһоҙлоҡ шул уҡ ваҡытта бер студия ла, «Оскар»ҙарҙы тапшырған саҡта, уның мәнфәғәттәрен яҡлауҙы кәрәк тип тапмай— шуға күрә ул бер ҡасан да был награданы «уйын» буйынса ала алмай. Ошо өҫтөнлөктәрҙән тыш, Грант, [[Джеймс Стюарт|Джимми Стюарт]] һымаҡ, үҙе ҡатнашҡан фильмдарҙан йыйылған килемдән процент алыу хоҡуғын ала.

1930 йылдар аҙағында Грант уйнаған фильмдарҙың күпселеген комедиялар, дөрөҫөн әйткәндә, фарстар тәшкил итә. 1940 йылда ул үҙенең иң билдәле ролен «Филадельфия тарихы» фильмында, ә ике йылдан — иң яратҡан ролен «Яңғыҙ йөрәк кенә» фильмында уйнай. Шул уҡ осорҙа [[Альфред Хичкок]] менән хеҙмәттәшлеге башлана. Хичкок, Гранттан башҡа, бер актёрҙы ла яратмауы һәм хөрмәт итмәүе тураһында аныҡ ҡына белдерә. Хичкокта уйнаған ролдәренән — «Шөбһә» (1941), «Алама дан» (1946), «Уғрыны тоторға» (1955), «Төньяҡҡа төньяҡ-көнбайыш аша» (1959) фильмдарын айырып атап була.

=== Аҙаҡҡы эштәре һәм вафаты ===
1960 йылдарҙа К. Грант Голливудтың иң юғары хаҡ түләнмәле актёрҙарының береһе булып тора.

Ян Флеминг әйтеүенсә, Грант агент 007 прототиптарының береһе була, әммә, йәшенә һылтанып, ролде уйнарға ризалашмай: 1962 йылда экранға "бондиана"ның беренсе бүлеге сыҡҡан саҡта, Грантҡа 60 йәш тирәһе була.

Уның ҡатнашлығындағы аҙаҡҡы иң эре фильмдар араһында Одри Хепбёрн менән бергә уйнаған «Шарада» детективы (1963) һәм «Атлап бар, йүгереп түгел» олимпия комедияһының ремейкы (1966) булалар. Ошо фильмдар экранға сыҡҡандан һуң актёр үҙенең кинокарьераһын тамамлауы тураһында белдерҙе.

1970 йылда Америка кино сәнғәте академияһы, һуңлап булһа ла, уға коллегалары исеменән «иҫ китерлек оҫталығы өсөн хөрмәт һәм рәхмәт йөҙөнән» почетлы «[[Оскар (кинопремия)|Оскар]]» тапшырҙы.

Хаҡлы ялға сыҡҡандан һуң Грант ''Faberge'' косметика компанияһының директорҙар советы ағзаһы булып китә һәм компанияға үҙ аҡсаһынан ҙур ғына өлөш индерә.

Һуңғы йылдарҙа Грант кеше менән аралашмайынса йәшәй, интервью ла бирмәй, тиерлек. Төрлөлөк өсөн ул Америка ҡалалары буйлап хушлашыу турын үткәрергә була. 1986 йылдың ноябрь аҙағында 82 йәшлек Грант [[Айова]] штатындағы Давенпорт ҡалаһына килә, бында уға урындағы телевидениела уның ҡатнашлығындағы картиналарҙан өҙөктәр күрһәтеп, 90 минутлыҡ «Кэри Грант менән һөйләшеү» программаһын бағышларға тейеш булалар. 29 ноябрҙә репетицияла актёр үҙен һәйбәт тоя, әммә репетиция тамамланғас, хәле насарая башлай. Кисекмәҫтән Изге Люк госпиталенә килтерелә һәм бында [[Инсульт|киң инсульттан]] 23:22 сәғәттә вафат була. Булған мөлкәтен Грант берҙән-бер ҡыҙына һәм аҙаҡҡы ҡатынына ҡалдырған.

== Шәхси тормошо ==
Парадокс булып күренһә лә, ҡатын-ҡыҙҙар фекеренсә, Гранттың һөйкөмлөлөгө һәм популярлығы олоғайған һайын арта ғына бара. Кэри Грант биш тапҡыр өйләнә. Уның ҡатындары актрисалар Вирджиния Черрилл (1934—1935), Бетси Дрейк (1949—1962), Дайан Кэннон (Dyan Cannon, 1965—1966, был никахта Гранттың ҡыҙы Дженнифер тыуа), бөтә донъяға билдәле Барбара Хаттон (1942—1945) һәм Барбара Харис булалар.
[[Файл:Jennifer_and_Cary_Grant_Gerald_Ford_enhanced_image.jpg|справа|мини|Грант (уңда) һәм уның ҡыҙы АҠШ президенты Джеральд Форд менән осрашыу ваҡытында, 1976 йыл]]
Тәүге тапҡыр Грант актриса Вирджиния Черриллға өйләнә, уның менән Кэри бер йыл ғына йәшәй . Айырылышу процесында ҡатыны уны көсләүҙә ғәйепләй, киң мәғлүмәт саралары быны бик тиҙ эләктереп алалар. Грант оҙайлы депрессияға бирелә, хатта психоаналитикка мөрәжәғәт итергә мәжбүр була. Ошо инцидент сәбәпле актёр ғүмеренең аҙағына тиклем наркотик препараттар, бер осор хатта ЛСД ла, ҡабул итә.

Гранттың иң ғауғалы никахы сәйер (эксцентрик) миллионерша Барбара Хаттон менән була. Эргә-тирәлә Грант Хаттонға байлығы өсөн өйләнгән тигән хәбәрҙәр ҡуйырһа ла, Грант үҙе был имеш-мимештәрҙе инҡар итә:{{цитата|Мин беләм, беҙҙе «Cash and Cary» тип йөрөтәләр («Наличка» һәм Кэри, икеләтә үпкәләрлек ҡушамат, сөнки инглиз телендәге «cash and carry» — «түлә һәм алып ҡас» тигәнде аңлата һәм ошо һүҙҙәр менән үҙ-үҙеңде хеҙмәтләндереү универмагтарын исемләйҙәр<ref>Пояснение «[[РИА Новости]]»</ref>), әммә мин бер ҡасан да Барбаранан бер пенни ла һораманым. Мин аҡса өсөн өйләнмәнем, Аллаға шөкөр, был ысын хаҡлыҡ. Мин өйләнгән саҡта, бәлки, төплө аҡылға таянып өйләнмәгәнмендер, әммә аҡсаның бында бер ниндәй ҙә ҡыҫылышы булманы.}}

Айырылышҡандан һуң, Грант үҙе Хаттонға, мөмкин булғансы, финанс яҡтан ярҙам итергә тырыша.

Никахтарҙан башҡа, Грант үҙенең романдары менән билдәле булған. Мәҫәлән, «Йөҙөп йөрөгән йорт» фильмын төшөргән саҡта актёр Софи Лоренға ҡарата мөхәббәт хистәрен кисерә, әммә Софи өҫтөнлөктө продюсер Понти Карлоға бирә.

Гранттың күп кенә никахтарына ҡарамаҫтан, Голливудта уның гомосексуаллеге, айырып әйткәндә, актёр Рэндольф Скотт менән бәйләнештәре тураһында, хәбәрҙәр бер ҡасан да тынманы. Әммә 2011 йылда актёрҙың ҡыҙы Дженнифер белдереүенсә, уның атаһы ир-аттар менән бер ҡасан да мауыҡмаған, Рэндольф Скотт менән мөнәсәбәттәре тураһында — бары тик уйҙырмалар. Грант, һәр ваҡыттағыса, һалҡын ҡанлылыҡ менән уның гомосексуаллеге тураһында матбуғат таратҡан имеш-мимештәргә яуап итеп: «Үҙемдең автобиографиямды яҙырға пландарым юҡ, был эште мин башҡаларға ҡалдырам. Улар минән гомосексуалист, нацист шпионы йәки тағы ла берәй кемде эшләрҙәренә шигем юҡ» — тигән.

== Һайланма фильмографияһы ==
[[Файл:Cary_Grant_6_Allan_Warren.jpg|мини|293x293пкс|Кэри Гранттың иң аҙаҡҡы фотографияһы, [[1973 йыл]]]]
{{ВФильмеВерх}}
{{ВФильме|1932|Һары сәсле Венера|Blonde Venus|Ник Таунсенд}}
{{ВФильме|1933|Алиса Мөғжизәләр илендә|Alice in Wonderland|Черепаха Квази}}
{{ВФильме|1933|Ул уның менән намыҫһыҙ ҡыланды|She Done Him Wrong|капитан Каммингс}}
{{ВФильме|1936|Иҫ киткес мажаралар|The Amazing Adventure|Эрнест Блисс}}
{{ВФильме|1936|Туй бүләге|Wedding Present|Чарли}}
{{ВФильме|1937|Ҡот осҡос ысынбарлыҡ|The Awful Truth|Джерри Уорринер}}
{{ВФильме|1937|Топпер|Topper|Джордж Керби}}
{{ВФильме|1937|Нью-Йорк уны яратты|The Toast of New York|The Toast of New York|Nicholas "Nick" Boyd}}
{{ВФильме|1938|Байрам|Holiday|Джон «Джонни» Кэйс}}
{{ВФильме|1938|Бәләкәсте тәрбиәләү|Bringing Up Baby|доктор Дэвид Хаксли}}
{{ВФильме|1939|Ганга Дин|Gunga Din|сержант Арчибальд Каттер}}
{{ВФильме|1939|фәрештәләрҙең генә ҡанаттары бар|Only Angels Have Wings|Джефф Картер}}
{{ВФильме|1940|Уның ҡыҙы Йома|His Girl Friday|Уолтер Бернс}}
{{ВФильме|1940|Филадельфия тарихы|The Philadelphia Story|Декстер Хэвен}}
{{ВФильме|1941|Шикләнеү|Suspicion|Джонни}}
{{ВФильме|1941|Бер тинлек серенада|Penny Serenade|Роджер Адамс}}
{{ВФильме|1942|Бер ваҡыт туйҙан һуңғы айҙа|Once Upon a Honeymoon|Патрик О’Тул}}
{{ВФильме|1942|Бөтә ҡала һөйләй|The Talk of the Town|Леопольд Дилг}}
{{ВФильме|1944|Мышьяк һәм иҫке селтәрҙәр|Arsenic and old Lace|Мортимер Брюстер}}
{{ВФильме|1946|Алама дан|Notorious|Т. Р. Дэвлин}}
{{ВФильме|1947|Буйҙаҡ һәм ҡыҙыҡай|The Bachelor and The Bobby-Soxer|Дик}}
{{ВФильме|1947|Епископ ҡатыны|The Bishop’s Wife|Дадли}}
{{ВФильме|1948|Һәр ҡыҙ кейәүгә сығырға тейеш|Every Girl Should Be Married|доктор Мэдисон Браун}}
{{ВФильме|1948|Мистер Блэндингз хыял йортон төҙөй|Mr. Blandings Builds His Dream House|Джим Блэндингз}}
{{ВФильме|1949|Мин хәрби кәләш булдым|I Was a Male War Bride|капитан Анри Рошар}}
{{ВФильме|1951|Халыҡ ни әйтер|People Will Talk|доктор Ной Преториус}}
{{ВФильме|1952|Бер нәмәгә кәрәкмәгән эш|Monkey Business|Барнаби Фултон}}
{{ВФильме|1952|Бер кеше өсөн урын бар|Room for One More|Джордж Роуз}}
{{ВФильме|1955|Бурҙы тот|To Catch A Thief|Джон «Кот» Роби}}
{{ВФильме|1953|Идеаль ҡатын|Dream wife|5 = Clemson Reade}}
{{ВФильме|1957|Онотолмаҫлыҡ роман|An Affair to Remember|Никки Ферранте}}
{{ВФильме|1957|Минең урыныма уларҙы үп|Kiss Them for Me|Лейтенант Энди Крюсон}}
{{ВФильме|1957|Ғорурлыҡ һәм һәм ғишыҡ|The Pride and the Passion|Энтони}}
{{ВФильме|1958|Йөҙөп йөрөгән өй|Houseboat |адвокат - отец одиночка}}
{{ВФильме|1958|Һөйкөмлө сэр|Indiscreet|Филип Адамс}}
{{ВФильме|1959|Төньяҡҡа төньяҡ-көнбайыш аша|North by Northwest|Роджер Торнхилл}}
{{ВФильме|1959|«Эске юбка» операцияһы|Operation Petticoat|Командир Шерман}}
{{ВФильме|1960|Үлән йәшелерәк|The Grass Is Greener|Виктор}}
{{ВФильме|1962|Ошо шәшке тиреһе|That Touch of Mink|Филип Шейн}}
{{ВФильме|1963|Шарада|Charade|Питер Джошуа}}
{{ВФильме|1964|Ата ҡаҙ|Father Goose|Уолтер Кристофер Иклэнд}}
{{ВФильме|1966|Атлама, йүгери|Run, Don't Walk|Сэр Уильям Ратлэнд}}
{{ВФильмеНиз}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Библиография ==
* {{cite book |last = McCann |first = Graham |title = Cary Grant: A Class Apart |url = https://books.google.pl/books/about/Cary_Grant.html?id=RK_91TR_YE0C&redir_esc=y |publisher = Fourth Estate |location = London |year = 1997 |isbn = 978-1-85702-574-3 |ref = harv }}
* {{cite book |last = Eliot |first = Marc |title = Cary Grant: A Biography |year = 2004 |url = https://books.google.pl/books/about/Cary_Grant.html?id=8JWxP8LF2VsC&redir_esc=y |location = New York |publisher = Crown Publishing Group |ref = harv |isbn = 978-0-307-20983-2 }}
* {{cite book |last1 = Morecambe |last2 = Sterling |first1 = Gary |first2 = Martin |title = Cary Grant: In Name Only |url = https://books.google.pl/books/about/Cary_Grant.html?id=nWxZAAAAMAAJ&redir_esc=y |publisher = Robson |year = 2001 |isbn = 978-1-86105-466-1 |ref = harv }}

== Һылтанмалар ==
{{commonscat-inline|Cary Grant|Кэри Грант}}

{{Внешние ссылки}}

{{DEFAULTSORT:Грант, Кэри}}
[[Категория:Бөйөк Британия актёрҙары]]
[[Категория:АҠШ актёрҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса актёрҙар]]
[[Категория:Артистар псевдонимдары]]
[[Категория:«Оскар» почётлы премияһының лауреаттары]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:18 ғинуарҙа тыуғандар]]
[[Категория:1904 йылда тыуғандар]]
[[Категория:29 ноябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1986 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Инсульттан вафат булғандар]]