Лотос битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Taxobox
| name = Лотос 
| image file = Nelumbo lutea blossom.jpeg
| image title =
| image descr = Һары лотос сәскәһе
| regnum = Үҫемлектәр
| divisio = [[Ябыҡ орлоҡлолар]]
| classis = [[Ике өлөшлөләр]]
| ordo = Протейҙар
| familia = '''Лотосовые'''<br /> ({{bt|Nelumbonaceae|[[A.Rich.]], 1827,<br /> [[nom. cons.]]}})
| genus = '''Лотос'''
| latin = {{btname|Nelumbo|[[Adans.]], 1763}}
| section name = Ырыуҙары
| section text = ''Тексты ҡарағыҙ''
| wikispecies = Nelumbo
| commons = Nelumbonaceae
}}
'''Лотос''' ({{lang-la|Nelúmbo}}) — ике өлөшлөләр [[Ырыу (биология)|ырыуынан]] лотос [[Ғаилә (биология)|ғаиләһендәге]] берҙән-бер вәкил ({{lang-la|Nelumbonaceae}}).

== Ботаник һүрәтләү ==
Үҫемлектең үҙгәреш кисергән һабаҡтары тәрәнгә һыу аҫтына китә.

Лотостың өс төрлө япрағы була: һыу аҫты япраҡтары, һыу өҫтөндә ятыусы япраҡтар һәм һыу өҫтөндә оҙон япраҡ һабындаға япраҡтар.

== Төрҙәре ==
[[Файл:Lotoses.JPG|left|thumb|200x200px|Лотостар үҙәне (Краснодар крайы)]]
''The Plant List'' мәғлүмәте буйынса лотос ырыуы өс төрҙө берләштерә<ref>[http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=+Nelumbo Список видов рода ''Nelumbo'']{{Недоступная ссылка|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}: информация в базе данные ''The Plant List''.</ref>:
* |Nelumbo nucifera. Gaertn. (1788). Сәтләүекле лотос
* Nelumbo lutea.(1807).Америка лотосы
* Nelumbo pentapetala. Walt. Fernald (1934). Биш япраҡлы лотос

== Лотос мәҙәниәттә ==
Боронғо гректар ошо исем менән, емештәре ашарға яраҡлы булған, бик үҫемлектәрҙе атаған

Теофраст лотос тип телгә алған үҫемлек [[эт муйылы һымаҡтар]] ғаиләһендәге ҡыуыҡлыҡ булған. Тыуған иле төньяҡ Африка булған был үҙемлек бөгөнгө көндә көньяҡ Европала осрай; уның емештәре слива ҙурлыҡ, бик тәмле; боронғо заманда төньяҡ Африка халҡы уны аҙыҡ итеп ҡулланған.

Һиндостанда, Египетта, шулай уҡ Диоскорҙа лотос тип [[Аҡ томбойоҡ|тобойоҡтарҙы]] (Nymphaea caerulea Saw., N. Lotus L.) атағандар.<span class="cx-segment" data-segmentid="201"></span>

<span class="cx-segment" data-segmentid="204"></span>Был изге үҫемлек Нил һәм Ганганың әкрен аҡҡан һыуҙарында үҫкән. Уның орлоғон һәм емешен он итеп тартҡандар. ''N. speciosum ''үҫемлеге ҡырағай шарттарҙа Урта һәм Көньяҡ Азияла, Рәсәйҙә [[Әстерхан|Әстерхән]] янында, [[Волгоград өлкәһе]]ндә, [[Краснодар крайы]]нда һәм Приморье крайында үҫә.

== Буддизмда лотос символикаһы ==
Лотос буддизмда таҙалыҡ символы булып тора. Лотос буйраҡ һыуҙа барлыҡҡа килә, әммә донъяға бысранмаған таҙа булып тыуа. Сансара донъяһының береһендә тыуған әҙәм, Будда тәғлимәтен ғәмәлгә индерһә, ваҡыт үткәс ҡайғы-хәсрәттән ҡотола ала.
<blockquote>
Буйраҡ һыуҙа тыуған саф таҙа лотос кеүек, әҙәм балаһы сансарала йәшәһә лә, уға бәйләнмәгән сафлыҡты күрһәтә.
</blockquote>Лотос рәсеме будда сәнғәтендә киң ҡулланыла.

== Лотосты файҙаланыу ==
* Лотос орлоғонан тиҫбе эшләйҙәр.
* ''Nelumbo nucifera'' ырыуындағы лотос тамыры Азияла аҙыҡ итеп ҡулланыла һәм деликатес булып һанала.
* Лотос рәсәме Ҡалмыҡ Республикаһы флагына төшөрөлгән .
* Лотос сәскәһе Мәскәү — Әстерхан фирма поездына төшөрөлгән.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* Лотос: информация на сайте GRIN (англ.) Лотос в Энциклопедии декоративных садовых растений 
* С. А. Курганская — Лотос орехоносный Лотос в Библиотеке кабинета травоведения 
* Долина лотосов на Тамани (Краснодарский край)

[[Категория:Һыу үҫемлектәре]]
[[Категория:Алфавит буйынса үҫемлектәр]]