Пётр Симон Паллас битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Учёный
| Имя = Петер Симон Паллас
| Оригинал имени = {{lang-de|Peter Simon Pallas}}
| Изображение   = Pallas PS by Tardier grey.jpg
| Ширина =
| Описание изображения =
| Дата рождения = 22.9.1741
| Место рождения = {{МестоРождения|Берлин|Берлинда}}, [[Германия]]
| Дата смерти = 8.9.1811
| Место смерти = {{МестоСмерти|Берлин|Берлинда}}, [[Германия]]
| Гражданство = [[Файл:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|33px|left|Пруссия флагы (1803)]][[Пруссия короллеге]]
| Научная сфера = [[зоология]], [[ботаника]], [[география]], [[геология]], [[этнография]], [[филология]]
| Место работы = [[Рәсәй империяһы]]
| Альма-матер = [[Галле университеты]],<br /> [[Гёттинген университеты]]
| Научный руководитель =
| Знаменитые ученики = Зуев Василий Фёдорович, Соколов Никита Петрович
| Известен как = энциклопедедиясы, тәбиғәтте өйрәнеүсе, сәйәхәтсе, географ
| Награды и премии =
| Сайт =
| Викитека = Петер Симон Паллас
| Викисклад = Peter Simon Pallas
}}

'''Пе́тер Симо́н''' ('''Пётр-Симо́н''') '''Палла́с''' ({{lang-de|Peter Simon Pallas}}; [[22 сентябрь]] [[1741 йыл]] — [[8 сентябрь]] [[1811 йыл]]) — [[Германия]] һәм [[Рәсәй империяһы]]ның энциклопедист ғалимы, [[XVIII быуат|XVIII]]—[[XIX быуат]]тарҙың тәбиғәтте өйрәнеүсеһе, [[географ]] һәм сәйәхәтсе. 1767—1810 йылдарҙа [[Рәсәй империяһы|Рәсәйҙә]] йәшәй. Илдең көньяҡ-көнсығыш төбәктәрен тикшереү буйынса Академик экспедициялар етәксеһе.

Санкт-Петербург Фәндәр академияһы ағзаһы (1767).<ref name="ReferenceA">Башҡортостан: Ҡыҫҡаса энциклопедия. руссанан тулыландырылған һәм төҙәтелгән тәржемәһе. /Баш мөхәррир Р. З.Шәкүров. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» дәүләт ғилми нәшриәте, 1997. 478 бит</ref>
[[XVIII быуат]]тың икенсе яртыһында Рәсәй территорияһында үткән фәнни экспедициялар менән танылыу ала, донъя һәм Рәсәй [[биология]], [[география]], [[геология]], [[филология]] һәм [[этнография]] фәненә ҙур өлөш индерә.

== Тормош юлы һәм фәнни эҙләнеүҙәре ==
[[Германия]]ла, [[Голландия]]ла һәм [[Англия]]ла белем ала. 1767 йылда хөкүмәт саҡырыуы буйынса Рәсәйгә килә. 1768—1774 йылдарҙа Рәсәйҙең көньяҡ-көнсығыш сиктәрендәге төйәктәрҙе өйрәнеү буйынса Академик экспедицияларға етәкселек итә. 1769 йылда [[Ырымбур]]ға, унан һуң [[Өфө]]гә, артабан төньяҡ-көнсығышҡа — [[Иҫәт провинцияһы]]на йүнәлә. [[Урал]] минералдары, үҫемлектәр һәм хайуандар донъяһы, [[башҡорттар]]ҙың хужалығы, кәсебе, көнкүреше тураһында мәғлүмәттәр йыя. Ботаника, геология, география, шулай уҡ Урал һәм [[Себер]] халыҡтарының тарихы, этнографияһы буйынса күп хеҙмәттәр авторы.<ref name="ReferenceA"/> Үҙенең 1822 йылда Санкт-Петербургта сыҡҡан «1767—1771 йй. Рәсәй дәүләтенең төрлө провинциялары буйлап сәйәхәт» исемле китабында [[Башҡортостан]]дың ҡайһы бер археологик ҡомартҡылары, [[Шайтан ҡаласығы]]на, [[Чесноковка (Өфө районы)|Чесноковка]] ауылы янындағы ҡурғандарға ҡыҫҡаса характеристика бирә.

Паллас [[Янғантау шифаханаһы|Янғантау]] тураһындағы тәүге мәғлүмәттәрҙе яҙып ҡалдырған.<ref>Башҡортостан: Ҡыҫҡаса энциклопедия. руссанан тулыландырылған һәм төҙәтелгән тәржемәһе. /Баш мөхәррир Р. З. Шәкүров. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» дәүләт ғилми нәшриәте, 1997. 478 бит</ref>

== рус теленә тәржемә ителгән әҫәрҙәре ==
* «Путешествие по разным провинциям Российского государства» (СПб., 1773—1788; первая часть вышла вторым изданием в 1809 году).{{Ref-ru}}
* «Описание растений Российского государства, с их изображениями» (СПб., 1786; переиздана в типографии Корнильева в Тобольске в 1792 году).{{Ref-ru}}
* «Сравнительные словари всех языков и наречий, собранные десницей Всевысочайшей особы императрицы Екатерины II» (СПб., 1787—1789, в двух томах; второе издание вышло в четырёх томах под названием «Сравнительный словарь всех языков и наречий, по азбучному порядку расположенный» в 1790—1791 годах).{{Ref-ru}}
* «Краткое физическое и топографическое описание Таврической области» (СПб., 1795).{{Ref-ru}}
* «Перечень дикорастущих растений Крыма» (1797; описание 969 видов местной флоры).{{Ref-ru}}
* Паллас П. С. Путешествие по разным провинциям Российского государства // Россия XVIII в. глазами иностранцев. — Л.: Лениздат, 1989.{{Ref-ru}}
* Научное наследие П. С. Палласа. Письма. 1768—1771 гг. / Сост. В. И. Осипов. Пер. с нем. В. И. Осипова и Г. И. Фёдоровой. — СПб. фил. архива РАН. — СПб.: Тиалид, 1993.{{Ref-ru}}
* {{книга|автор=Паллас П. С.|заглавие=Наблюдения, сделанные во время путешествия по южным наместничествам Русского государства|оригинал=|ссылка=http://imwerden.de/cat/modules.php?name=books&pa=showbook&pid=1975|ответственный=Пер. с нем.; Отв. ред. Б. В. Левшин; Сост. Н. К. Ткачёва|место=М.|издательство=Наука|год=1999|страниц=246|isbn=}}{{Ref-ru}}
* [http://ihst.nw.ru/images/IBI/2011/3/Pallas%20Samokish_3_2011.pdf Мемуар об изменчивости животных]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (Пер. с фр. и подготовка к печати А. В. Самокиш) // Истор.-биол. иссл. — 2011. — Т. 3. — В. 3.{{Ref-ru}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
{{commons|Peter Simon Pallas|Паллас, Петер Симон}}
* {{БЭ|77849}}{{V|21|09|2021}}  
* [http://www.free-time.ru/razdels/!anzikl/p_3.html Биографический очерк] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080504134532/http://free-time.ru/razdels/!anzikl/p_3.html |date=2008-05-04 }} на сайте [http://www.free-time.ru/ Free-Time!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220402061435/http://free-time.ru/ |date=2022-04-02 }}

[[Категория:Крайҙы өйрәнеүселәр]]
[[Категория:Ботаник таксондар авторҙары]]
[[Категория:Зоологик таксондар авторҙары]]
[[Категория:XVIII быуат биологтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса ботаниктар]]
[[Категория:Германия ботаниктары]]
[[Категория:Рәсәй империяһы ботаниктары]]
[[Категория:Алфавит буйынса географтар]]
[[Категория:Германия географтары]]
[[Категория:Рәсәй империяһы географтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса зоологтар]]
[[Категория:Германия сәйәхәтселәре]]
[[Категория:Рәсәй империяһы сәйәхәтселәре]]
[[Категория:Алфавит буйынса филологтар]]
[[Категория:Германия филологтары]]
[[Категория:Рәсәй империяһы филологтары]]
[[Категория:Алфавит буйынса этнографтар]]
[[Категория:Рәсәй империяһы этнографтары]]
[[Категория:Германия этнографтары]]
[[Категория:Башҡорттар тураһында яҙған башҡа милләт (ил) шәхестәре]]
[[Категория:Паллас академик экспедицияһы ағзалары]]

{{scientist-stub}}