Рәсәйҙең дәүләт символдары битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}
'''Рәсәйҙең дәүләт символдары''' — Федераль конституцион закондар менән билдәләнгән Рәсәйҙең милли суверенитетын һәм үҙенсәлеген кәүҙәләндергән, билдәле бер идеологик мәғәнәгә эйә булған айырым билдәләр. Бындай символдар: дәүләт флагы, герб һәм гимн.
Дәүләт символикаһы концепцияһы сиктәрендә Рәсәй СССР-ҙың (Рәсәй гимны составындағы совет гимны тексының ҡайһы бер фрагменттары һәм көйө, Шулай уҡ Рәсәй Ҡораллы көстәренең Ҡыҙыл байрағы) һәм Рәсәй империяһының (ике башлы бөркөт һәм Рәсәй триколоры) вариҫы булараҡ күрһәтелә{{sfn|Тен|2010|с=280}}.

== Рәсәйҙең дәүләт гербы ==
{{Төп мәҡәлә|Рәсәй гербы}}
[[Файл:Coat of Arms of the Russian Federation.svg|thumb|right|250px|alt=Государственный герб Российской Федерации|Рәсәйҙең дәүләт гербы]]
Рәсәй Федерацияһының дәүләт [[герб]]ы дүрт мөйөшлө, аҫҡы мөйөштәрен түңәрәкләнгән, ҡыҙыл геральдик ҡалҡандан ғибәрәт, ҡалҡандың осонда ҡанаттарын өҫкә күтәргән ике башлы алтын бөркөт ҡуйылған. Бөркөт ике бәләкәй таж менән тажлана һәм улар өҫтөндә таҫма менән тоташтырылған бер ҙур таж ҡуйылған. Бөркөттөң уң тәпейендә скипетр, һул тәпейендә держава. Бөркөт күкрәгендә, ҡыҙыл ҡалҡанда көмөш атта зәңгәр плащ кейгән көмөш һөңгө менән аждаһаны бәреп төшөргән һыбайлы рәсеме төшөрөлгән.<ref>{{Cite web|url=http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=102068969|title=Федеральный конституционный закон от 25.12.2000 № 2-ФКЗ «О Государственном гербе Российской Федерации»|website=pravo.gov.ru|accessdate=2021-10-30|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122144107/http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=102068969|deadlink=no}}</ref>

== Рәсәй дәүләт гимны ==
{{Төп мәҡәлә|Рәсәй гимны}}
[[Файл: Hymn of Russia sheet music 2001.png|thumb|left| Рәсәй Дәүләт гимнының тексы һәм нота яҙмаһы]]
Рәсәй Федерацияһының дәүләт гимны композитор А.в. Александров музыкаһына һәм шағир с. в. Михалков һүҙҙәренә яҙған. Музыка һәм текстың нигеҙе Советтар Союзы гимнынан алынған.

Гимндың өс куплеттар тора, куплеттарҙын һуң өс ҡушымта башҡарыла. Гимн һүҙҙәр менән йәки һүҙһеҙ яңғырауы мөмкин. Ике башҡарыу ҙа тиң. Гимнды һүҙһеҙ башҡарыуҙа ғәҙәттә беренсе куплет һәм припев ҡына яңғырай.

== Рәсәй гимнын ҡулланыу ==
Рәсми осраҡтарҙа [[гимн]] ғәҙәттә тынлы йәки симфоник оркестр тарафынан башҡарыла, ә әгәр был ваҡытта һүҙҙәр ҡулланылһа, гимнды хор башҡара.
Дәүләт байрамдарына арналған тантаналы йыйылыштар асылғанда һәм ябылғанда, Яңы йыл башланғанда, шулай уҡ Рәсәй Федерацияһы Президенты вазифаһына ингәндә, Федераль Йыйылыш палаталарының сессияларын һәм ултырыштарын асҡанда, рәсми сит ил делегацияларын ҡаршылағанда, Еңеү Парады кеүек тантаналы йәки байрам сараларында һәм башҡа рәсми тантаналарҙа гимн мотлаҡ башҡарыла. Закон гимн мотлаҡ ҡулланылырға тейешле осраҡтарҙы билдәләй, әммә Ул Рәсәй граждандарының үҙ гимнын ҡулланыу азатлығын сикләмәй.

== Рәсәй дәүләт флагы ==
{{Төп мәҡәлә|Рәсәй флагы}}
[[Файл: Flag of Russia.svg|thumb|right|300px|alt=Рәсәй Федерацияһының Дәүләт флагы|Рәсәй Дәүләт флагы]]
Дәүләт флагы — дәүләттең таныу билдәһе, дәүләт гербы, дәүләт гимны һәм илдең исеме кеүек үк функция үтәй, ул үҙ илен аңлата, уны башҡа илдәрҙән айыра.

Рәсәй флагы өс тигеҙ ҙурлыҡтағы горизонталь һыҙаттан торған тура мөйөшлө туҡыма итеп һүрәтләнә: өҫкөһө — аҡ, уртаһы — зәңгәр һәм аҫҡыһы — ҡыҙыл төҫтә. Флагтың оҙонлоғона ҡарата нисбәте 2: 3 . Рәсәй Федерацияһының дәүләт [[флаг]]ы тураһында федераль конституцион закон төҫтәрҙең төҫмөрҙәрен билдәләмәй, әммә ГОСТ Р 51130-98 нормативы бар, унда флагтың һәр һыҙатының төҫө тап түбәндәге таблицаға килергә тейеш:
{| class="wikitable"
|-
! width=150|Төҫ
! style="background-color:white;width:150px"|Аҡ
! style="background-color:#0039A6;width:150px"|<font color="#ffffff">Зәңгәр</font>
! style="background-color:#D52B1E;width:150px"|<font color="#ffffff">Ҡыҙыл</font>
|- align=center
| Pantone
| White
| 286C
| 485C
|- align=center
| [[RGB]] || 255-255-255 (#ffffff) || 0-57-166 (#0039a6)<ref>{{Cite web |url=http://www.pantone.com/pages/pantone/colorfinder.aspx?c_id=5958 |title=Pantone 286 C |access-date=2020-10-13 |archive-date=2015-12-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208080027/http://www.pantone.com/pages/pantone/colorfinder.aspx?c_id=5958 |deadlink=no }}</ref> || 213-43-30 (#d52b1e)<ref>{{Cite web |url=http://www.pantone.com/pages/pantone/colorfinder.aspx?c_id=7890 |title=Pantone 485 C |access-date=2020-10-13 |archive-date=2015-12-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208082338/http://www.pantone.com/pages/pantone/colorfinder.aspx?c_id=7890 |deadlink=no }}</ref>
|- align=center
| [[Цвета HTML|HTML]] || #FFFFFF || #0039A6 ||  #D52B1E
|}

=== Рәсәй флагын ҡулланыу ===
Дәүләт флагын ҡулланыу тәртибе Федераль закон менән билдәләнә. Закон флагты мотлаҡ ҡулланырға тейешле осраҡтарҙы тасуирлай: ул власть органдары урынлашҡан биналарҙа (Рәсәй Федерацияһы Президенты, Федераль Йыйылыш, хөкүмәт, федераль министрлыҡтар һәм ведомстволар һәм уларҙың бүлексәләре, Рәсәй федерацияһы субъекттарының власть органдары — республикалар, крайҙар, өлкәләр, автономиялы округтар, муниципаль берәмектәрҙең урындағы үҙидара органдары — ҡалалар, райондар һәм ауыл биләмәләре), власть органдары етәкселәренең эш кабинеттарында, Рәсәй вәкиллектәре биналарында урынлаштырыла, сит илдәрҙә Рәсәй караптарында һәм судноларында урынлаштырыла.
Рәсәй флагы көн һайын армия хәрби частарында күтәрелә. Флаг һауа судноларында (самолеттарҙа һәм вертолеттарҙа), Рәсәй йыһан аппараттарында һүрәтләнә. Байрамдар һәм мөһим ваҡиғалар көндәрендә дәүләт флагы урамдарҙы һәм майҙандарҙы биҙәй. Закон флагтың ҡасан һәм кем тарафынан мотлаҡ ҡулланылырға тейешлеген билдәләй. Флагтарҙы ҡулланыуҙың өс төп ысулы бар: флаг күтәрелергә, эленергә (ҡуйылырға) йәки һуҙып элеп ҡуйылырға мөмкин. Флагтарҙы ҡулланыу ҡағиҙәләрендә лә бик күп нескәлектәр бар, уларҙың дөйөм йыйылмаһы флаг протокол тип атала.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Рәсәй дәүләт символдары]]