Тяньцзинь битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{НП
 |статус = Ҡала
 |русское название        = Тяньцзинь
 |оригинальное название   =  ([[ҡытай теле|ҡытайса]] 天津
 |изображение             = Tianjin montage.jpg
 |страна                  = Ҡытай
 |герб                    = 
 |флаг                    = 
 |ширина герба            = 
 |ширина флага            = 
  |lat_deg = 39 |lat_min = 8 |lat_sec =
  |lon_deg = 117 |lon_min = 11 |lon_sec =
  |CoordAddon             = type:city(10316000)_region:CN
  |CoordScale             = 
 |ЯндексКарта             = 
 |размер карты страны     = 300
 |размер карты региона    = 
 |размер карты района     = 
 |вид региона             =
 |регион                  =
 |регион в таблице        =
 |вид района              =
 |район                   =
 |район в таблице         =
 |подчинение              = Үҙәк ҡарамағындағы ҡала
 |внутреннее деление      =
 |вид главы               = Мэр
 |глава                   = Хуан Синго<br />(Ҡытай Коммунистар партияһының ҡала комитеты секретары — Чжан Гаоли)
 |дата основания          = 1404
 |первое упоминание       = 
 |прежние имена           = 
 |статус с                = 
 |площадь                 = 11 943
 |вид высоты              =
 |высота центра НП        =
 |климат                  = континенталь 
 |официальный язык        = ҡытай теле
 |официальный язык-ref    = 
  |население              = {{Рост}} 14 425 000
  |год переписи           = 2009
  |плотность              = 1 210
  |агломерация            = 23 800 423
  |национальный состав    =
  |конфессиональный состав= 
  |этнохороним            = 
 |часовой пояс            = +8
 |DST                     = 
 |телефонный код          = +86 22
 |почтовые индексы        = 300000-319000
 |автомобильный код       = 津A, B, C; 津E (такси)
 |вид идентификатора      = ISO 3166-2
 |цифровой идентификатор  = CN-12
 |категория в Commons     = Tianjin
 |сайт                    = http://www.tj.gov.cn/
 |язык сайта              = zh
 |add1n                   = Аббревиатура
 |add1                    =  
}}
'''Тяньцзи́нь''' ([[ҡытай теле|ҡытайса]] ябай 天津, пиньин телендә: Tiānjīn) — [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы]]ның үҙәк ҡарамағындағы дүрт ҡалаһының береһе. Ҙурлығы яғынан континенттағы [[Ҡытай]]ҙа өсөнсө. Майҙаны — 11 943 км², 2009 йылғы мәғлүмәттәр буйынса халҡы 14 425 000 кеше, [[Эске тулайым продукт]] — 750 млрд юань (2009).

== Географияһы ==
Тяньцзинь Төньяҡ Ҡытайҙа, Бохай ҡултығы буйында, [[Хуанхэ]] и [[Янцзы]] йылғалары менән тоташҡан Бөйөк Ҡытай каналының төньяҡ осонда урынлашҡан. Ҡала көнсығыштан Бохай ҡултығы һыуҙары менән йыуылһа, төньяҡтан, көньяҡтан һәм көнбайыштан Хэбэй провинцияһы, төньяҡ-көнбайышта үҙенән 96 саҡрымда ятҡан [[Пекин]] биләмәләре менән сиктәш һәм баш ҡала менән юғары тиҙлекле тимер юлы менән бәйләнгән.   

11 943 км² майҙаны менән Тяньцзинь илдә 31-се урында. Ҡала зонаһы Хайхэ йылғаһы буйында, ә порттар унан ситтәрәк, [[Тымыҡ океан]]дың Бохай ҡултығы ярҙарында урын алған. [[Һары диңгеҙ]]ҙең яҡын булыуына ҡарамаҫтан, һауа температураһында киҫкен айырма булған континенталь климат өҫтөнлөк итә. Ҡала диңгеҙ буйҙарындағы тигеҙ рельефлы ерҙә ултыра.

== Тарихы ==
[[Сун династияһы]] хакимлегенә тиклем Хайхэ йылғаһы үҙәндәре аҙ үҙләштерелгән була.  XII быуатта үҙәк һәм көньяҡ Ҡытайҙың ашлыҡ һәм башҡа төр аҙыҡ-түлеген артабан илдең төньяҡ төбәктәренә бүлеп оҙатыу өсөн тауар келәттәре (складтар) төҙөлә. [[Юань династияһы]] осоронда ҡалала [[тоҙ]] ҡайнатыу ойошторола.

[[Файл:TianjinDrumTower.jpg|thumb|left|Тяньцзиндәге Гулоу (Барабан) башняһы.]]

== Климаты ==
{{Климат местности
 | Ширина    = 70%
 | Положение = center
 | Место_род = Тяньцзинь
 | Источник  = [http://climatebase.ru/station/54527/ Climatebase]

 | Ғин_ср = -3.3            | Янв_ср_осад = 3
 | Фев_ср = 0.0            | Фев_ср_осад = 8
 | Мар_ср = 6.6            | Мар_ср_осад = 10
 | Апр_ср = 14.6            | Апр_ср_осад = 31
 | Май_ср = 20.6            | Май_ср_осад = 40
 | Июн_ср = 24.8            | Июн_ср_осад = 75
 | Июл_ср = 26.8            | Июл_ср_осад = 177
 | Авг_ср = 26.0            | Авг_ср_осад = 164
 | Сен_ср = 21.3            | Сен_ср_осад = 52
 | Окт_ср = 14.2            | Окт_ср_осад = 25
 | Ноя_ср = 5.4            | Ноя_ср_осад = 11
 | Дек_ср = -1.1            | Дек_ср_осад = 5
 | Год_ср = 13.0            | Год_ср_осад = 606

 | Янв_ср_мин = -8.3        | Янв_ср_макс = 1.7
 | Фев_ср_мин = -5.3        | Фев_ср_макс = 5.3
 | Мар_ср_мин = 0.9        | Мар_ср_макс = 11.8
 | Апр_ср_мин = 8.2        | Апр_ср_макс = 20.1
 | Май_ср_мин = 14.2        | Май_ср_макс = 26.2
 | Июн_ср_мин = 19.3        | Июн_ср_макс = 29.9
 | Июл_ср_мин = 22.5        | Июл_ср_макс = 30.9
 | Авг_ср_мин = 21.7        | Авг_ср_макс = 30.1
 | Сен_ср_мин = 16.2        | Сен_ср_макс = 26.3
 | Окт_ср_мин = 8.8        | Окт_ср_макс = 19.5
 | Ноя_ср_мин = 0.6        | Ноя_ср_макс = 10.3
 | Дек_ср_мин = -5.5        | Дек_ср_макс = 3.6
 | Год_ср_мин = 7.8        | Год_ср_макс = 17.9

 | Янв_а_мин = -18.1         | Янв_а_макс = 14.3
 | Фев_а_мин = -16.0         | Фев_а_макс = 20.8
 | Мар_а_мин = -11.1         | Мар_а_макс = 30.5
 | Апр_а_мин = -6.0         | Апр_а_макс = 33.1
 | Май_а_мин = 5.0         | Май_а_макс = 38.5
 | Июн_а_мин = 8.7         | Июн_а_макс = 42.0
 | Июл_а_мин = 13.9         | Июл_а_макс = 40.5
 | Авг_а_мин = 10.0         | Авг_а_макс = 38.1
 | Сен_а_мин = 6.5         | Сен_а_макс = 34.9
 | Окт_а_мин = -3.0         | Окт_а_макс = 30.8
 | Ноя_а_мин = -12.0         | Ноя_а_макс = 23.0
 | Дек_а_мин = -16.2         | Дек_а_макс = 14.4
 | Год_а_мин = -18.1         | Год_а_макс = 42.0

 | Янв_вода = 
 | Фев_вода = 
 | Мар_вода = 
 | Апр_вода = 
 | Май_вода = 
 | Июн_вода = 
 | Июл_вода = 
 | Авг_вода = 
 | Сен_вода = 
 | Окт_вода = 
 | Ноя_вода = 
 | Дек_вода = 
 | Год_вода = 
}}
 
== Административ-территориаль бүленеш ==
Тяньцзинь 13 районға һәм 3 өйәҙгә бүленгән:
{| class="wikitable"  style="font-size:90%;" align=center
|-
! Карта
! #
! Статус
! Исеме
! Иероглифтар
! Пиньинь
! Халҡы <br /> (2010)
! Майҙаны <br /> (км²)
|-
!rowspan=17 style="background:#FFFFFF"|[[File:Tianjin mcp.png|300px]]
|-
|1
|Район
|Хэпин 
|和平区
|Hépíng qū
|470 000
|10
|-
|2
|Район
|Хэдун 
|河东区
|Hédōng qū
|680 000
|39
|-
|3
|Район
|Хэси 
|河西区
|Héxī qū
|760 000
|41
|-
|4
|Район
|Нанькай
|南开区
|Nánkāi qū
|760 000
|41
|-
|5
|Район
|Хэбэй 
|河北区
|Héběi qū
|620 000
|29
|-
|6
|Район
|Хунцяо 
|红桥区
|Hōngqiáo qū
|560 000
|21
|-
|7
|Район
|Биньхай
|滨海新区
|Bīnhăi xīnqū
|1 000 000
|2 270
|-
|8
|Район
|Дунли
|东丽区
|Dōnglì qū
|460 000
|320
|-
|9
|Район
|Сицин
|西青区
|Xīqīng qū
|330 000 
|545
|-
|10
|Район
|Цзиньнань
|津南区
|Jīnnán qū
|380 000
|401
|-
|11
|Район
|Бэйчэнь
|北辰区
|Běichén qū
|320 000
|478
|-
|12
|Район
|Уцин
|武清区
|Wǔqīng qū
|840 000
|1 570
|-
|13
|Район
|Баоди
|宝坻区
|Bǎodǐ qū
|650 000
|1 523
|-
|14
|Өйәҙ
|Нинхэ
|宁河区
|Nínghé qu
|360 000
|1 414 
|-
|15
|Өйәҙ
|Цзинхай
|静海区
|Jìnghǎi qu
|520 000
|1 476
|-
|16
|Өйәҙ
|Цзисянь 
|蓟县
|Jì xiàn
|810 000
|1 593
|}

== Халҡы ==
2009 йыл аҙағына Тяньцзинь халҡының һаны 14 425 000 кеше була, шуларҙың 9,8 млн. ҡала биләмәһендә даими йәшәүселәр — ''хукоу''), үҙ сиратында уларҙың 5,99 млн. ҡаланыҡылар, 3,81 млн. — ауыл халҡы. Күҙаллауҙар буйынса, халыҡ һаны 14 млн-ға етәсәк һәм уларҙың 11,5 млн. ҡаланыҡылар буласаҡ<ref>[https://archive.is/20120805172435/www.stats.gov.cn/was40/gjtjj_detail.jsp?channelid=4362&record=6 第二次江苏R＆D资源清查主要数据公报（第一号）]</ref>

Халыҡтың күпселеге [[Хань (халыҡ)|ханьдар]], һәм шул уҡ ваҡытта ҡалала Ҡытайҙа рәсми теркәлгән 55 ваҡ халыҡтың 51-нең вәкилдәре йәшәй. Уларҙың һан яғынан күберәктәре: хуэйҙар, корейҙар, манжурҙар һәм [[Монгол теле|монголдар]].

[[Файл:Tianjin guanyinhao.JPG|thumb|right|200px|Гуаньиньхан — боронғо банктарҙың береһе]]
{| class="wikitable"
! align=center colspan=3 |Тяньцзиндең аҙ һанлы халҡы (2000 йылда)
|-
! ҠХР-ҙың ваҡ халыҡтары  !! Һаны !! Процент
|-
| [[Хань (халыҡ)|Ханьдар]] || 9 581 775 || 97,29 %
|-
| Хуэйҙар || 172 357 || 1,75 %
|-
| Манжурҙар || 56 548 || 0,57 %
|-
| Монголдар || 11 331 || 0,12 %
|-
| Корейцтар || 11 041 || 0,11 %
|-
| Чжуандар || 4 055 || 0,041 %
|-
| Туцзя халҡы || 3 677 || 0,037 %
|}

== Сәйәсәт ==
Ҡытай Халыҡ Республикаһының башҡа райондарындағы кеүек, Тяньцзиндә лә «партия-хөкүмәт» идара итеү берлеге ғәмәлгә эйә. Ҡала хөкүмәте башлығы — ҡала мэры.

== Туғанлашҡан ҡалалар ==
Тяньцзинь төрлө илдәрҙең түбәндәге ҡалалары менән күрһәтелгән йылдарҙа туғанлашҡан:

{{col-begin}}
{{col-3}}
* {{флаг|Япония}} Кобе, [[Япония]] — [[1973]]
* {{флаг|США}} Фитчберг, [[АҠШ]] — [[1980]]
* {{флаг|США}} [[Филадельфия]], [[АҠШ]] — [[1980]]
* {{флаг|США}} Гринвилл, Көньяҡ Каролина, [[АҠШ]] — [[1980]]
* {{флаг|Израиль}} Ришон-ле-Цион, [[Израиль]] — [[1980]]
* {{флаг|Австралия}} Мельбурн, [[Австралия]] — [[1980]]
* {{флаг|Япония}} Йоккаити, [[Япония]] — [[1980]]
* {{флаг|Босния и Герцеговина}} Сараево, [[Босния һәм Герцеговина]] — [[1981]]
* {{флаг|Франция}} Нор — Па-де-Кале төбәге, [[Франция]] — [[1984]]
* {{флаг|Италия}} Милан, [[Италия]] — [[1985]]
{{col-3}}
* {{флаг|Нидерланды}} Гронинген, [[Нидерланды]] — [[1985]]
* {{флаг|Япония}} Тиба, [[Япония]] — [[1986]]
* {{флаг|Грузия}} Кутаиси, [[Грузия]] — [[1987]]
* {{флаг|Болгария}} Пловдив өлкәһе, [[Болгария]] — [[1989]]
* {{флаг|Турция}} [[Измир]], [[Төркиә]] — [[1991]]
* {{флаг|Кот-д’Ивуар}} Абиджан, [[Кот-д’Ивуар]] — [[1992]]
* {{флаг|Монголия}} [[Улан-Батор]], [[Монголия]] — [[1992]]
* {{флаг|Украина}} [[Харьков]], [[Украина]] — [[1993]]
* {{флаг|Швеция}} Йёнчёпинг, [[Швеция]] — [[1993]]
* {{флаг|Республика Корея}} Инчхон, [[Корея республикаһы]] — [[1993]]
{{col-3}}
* {{флаг|Польша}} Лодзь, [[Польша]] — [[1994]]
* {{флаг|Бразилия}} Рио-де-Жанейро штаты, [[Бразилия]] — [[1995]]
* {{флаг|Бразилия}} Амазонас штаты, [[Бразилия]] — [[1997]]
* {{флаг|США}} Даллас, [[АҠШ]] — [[1995]]
* {{флаг|США}} Кларенс (Нью-Йорк), [[АҠШ]] — [[1997]]
* {{флаг|Вьетнам}} Хайфон, [[Вьетнам]] — [[1999]]
* {{флаг|Финляндия}} Турку, [[Финляндия]] — [[2000]]
* {{флаг|Греция}} Салоники, [[Греция]] — [[2002]]
* {{флаг|КНДР}} Нампхо, [[КХДР]] — [[2002]]
* {{флаг|Украина}} Николаев (өлкә), [[Украина]] — [[2001]]
* {{флаг|Россия}} Благовещенск, Амур өлкәһе, [[Рәсәй]] — [[2015]]
{{col-end}}

 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.tj.gov.cn/ Официальный сайт]

[[Категория:Алфавит буйынса тораҡ пункттары]]
[[Категория:Ҡытай ҡалалары]]
[[Категория:ҠХР-ҙың үҙәк ҡарамағындағы ҡалалар]]
[[Категория:Ҡытайҙың миллионлы ҡалалары]]