Түбәтәй битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Tubeteika.JPG|thumb|Ҡаҙаҡ түбәтәйе. Ул башҡорт түбәтәйе кеүек ҡабарынҡы көмбәҙләп тегелә]]
[[Файл:Тебетей.jpg|thumb|Ҡырғыҙҙа «тебетей» тигән баш кейеме]]
[[Файл:RU060 10.jpg|150 px|right|thumb|[[Почта маркаһы]], [[Рәсәй]], [[2010 йыл]]]]
'''Түбәтәй йә таҡыя''' ({{lang-ba|түбәтәй}}, {{lang-kk|төбетей, тақия}}, {{lang-ky|тебетей}}, {{lang-tt|түбәтәй}}, {{lang-tk|tahýa}}, {{lang-az|araxçın/арахчын}}) — төрки халыҡтарҙың баш кейеме. Уны ир-ат та, ҡатын-ҡыҙ ҙа кейә.Урыҫ теленә башҡортсанан йә татарсанан ингән, ул түңәрәкләп тегелгән еңел  баш кейеме. 

== Тегелеше ==
Түбәтәйҙең өҫ яғын яҫы, йә ярымтүңәрәк көмбәҙле, йә бер нисә ҡыйыҡлап, осло башлы итеп тегәләр. Урта Азияла улар ғәҙәттә 4 ҡыйыҡлы, тирәсе квадрат рәүешендә. Элгәре [[Урта Азия]]ла (хәҙерге [[Ҡаҙағстан]], [[Тажикстан]], [[Төркмәнстан]], [[Үзбәкстан]]), [[Рәсәй|Рәсәйҙә]] Иҙел-Урал буйындағы төбәктәрҙә ([[Башҡортостан]]да һәм [[Татарстан]]да), шулай уҡ Ҡырымда ҡала халҡы ла, ауыл халҡы ла кейгән, ҡәҙимге баш кейеме булған. Ҡырғыҙҙар затлы тире менән ҡырпылған ҡышҡы баш кейемен ''тебетей'' тип атай, ә башҡорттоң түбәтәй тигәненә тап килгәнен ''топу'' тиҙәр. ({{lang-ky|топу}}, {{lang-uz|do'ppi/дўппи}}, {{lang-ug|доппа/دوپپا}}, {{lang-tg|тўппӣ (север.диал.), тоққӣ (южн.диал.)}}). Башҡорт телендә лә «тупый» һүҙе бар.
Башҡорт түбәтәйе ҡабарынҡы көмбәҙле итеп тегелә һәм тирмәне хәтерләтә.
Көндәлеккә кейә торғанын ҡарараҡ төҫтәге туҡыманан, ә кешелеккә тигәнен затлыраҡтан (ебәк, бәрхәт, барса-парча) теккәндәр. Мәрйенләп, уҡа һалып, төрлө төҫтәге ебәк, алтынланған йә көмөшләнгән ептәр менән сигелгәндәре лә булған. Ҡатын-ҡыҙ түбәтәйҙәре бигерәк тә нәзәкәтле семәрҙәре менән айырылып торған.

== Яҡын тарихтан ==
[[СССР]]-ҙа 1940-1950-се йылдарҙа Урта Азиянан эвакуациянан ҡайтҡан кешеләр ыңғайына уны ни милләттән булһа ла барыһы ла тиерлек (бигерәк тә балалар) кейеп йөрөй башлай.

== Галерея ==
<gallery widths=180 heights=180>
Файл:5646-Linxia-City-market-porcelain-and-traditional-Linxia-sunglasses.jpg|<small>[[Хуэйцзу|Ганьсуй дунгандарының]] ҡәҙимге аҡ баш кейеме</small>
Файл:Огонек 1934.JPG|<small> Түбәтәй кейгән [[Максим Горький]] , [[1934 йыл]</small>
Лейпциг 2013 в музее IMG 1377 (12).JPG|<small>«Любизар» клубы яугирҙары Лейпцигта «Казактар һәм башҡорттар» стенды янында, 2012 йыл Германия</small>
Costumes de Differents Pays, 'Homme Baschkir' LACMA M.83.190.232.jpg|Башҡорт. Жак Грассе де Сен-Совер (Франция, 1757-1810)
Bashkir elder.jpg|<small>Миҙал таҡҡан башҡорт старшинаһы. Г.Фишер, 1892</small>
УФА-ЛАДЬЯ. АРТ.РЕМЕСЛА. СУВЕНИРЫ 35.jpg
</gallery>

== Һылтанмалар ==
{{Врезка
 | Выравнивание    = right
 | Ширина          = 200px
 | Фон             = #bbe0cc
 | Заголовок       = [[b:Түбәтәй (йомаҡтар)|Түбәтәй]] тураһында йомаҡтар бар
| Содержание      = [[File:Wikibooks-logo-ba.svg|38px]] Викидәреслектә
 | Заголовок снизу = 1 }}

{{Навигация
|Тема         = Тюбетейка
|Портал       = 
|Викисловарь  = тюбетейка
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викитека     = 
|Викивиды     = 
|Метавики     = }}
* {{БЭ2013|93774}}{{V|04|09|2022}}
* [http://muslimfashion.ru/catalogs/man/tyubetejka/ Тюбетейка, история.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170513235340/http://muslimfashion.ru/catalogs/man/tyubetejka |date=2017-05-13 }}
* [http://luiza-m.narod.ru/foto/bashkiem.htm Татарские тюбетейки.]

[[Категория:Баш кейемдәре]]
[[Категория:көнкүреш әйберҙәре (Ҡаҙағстан)]]
[[Категория:Үзбәк милли кейеме]]
[[Категория: Үзбәк мәҙәниәте]]
[[Категория:Татар костюмы]]
[[Категория:Башҡорт милли кейеме]]