Урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Музей
 |название        = Урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы
 |файл            = 
 |подпись         = Күперҙән Сурбхачка ҡарағандағы күренеш
 |основан         = [[1972]]
 |основатель      = 
 |директор        = Хачикян Светлана Мелконовна
 |местонахождение =  [[Дондағы Ростов]]
  |lat_dir = N|lat_deg = 47|lat_min = 17|lat_sec = 25.5
 |lon_dir = E|lon_deg = 39|lon_min = 43|lon_sec = 19
  |region     = RU
  |CoordScale = 
 |ссылка          = 
 |Commons         = 
 |позиционная карта       = Ростов өлкәһе
  |размер карты           = 250
 |позиционная карта 2     = 
  |размер карты 2         = 
}}
'''Урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы''' — [[Дондағы Ростов]] ҡалаһы Сурб Тәре (хәҙерге ваҡытта Искәнйәров йортонда) сиркәүендә урынлашҡан [[музей]]. Музей [[1972]] йылдың [[14 ноябрь|14 ноябрендә]] асылған. Сиркәү Сурб Хач (Тәре) музейы элекке монастырь йортонда урынлашҡан. Ул [[XVIII быуат]] аҙағында [[Ҡырым|Ҡырымдан]] күсеп килгән әрмәндәрҙең шул исемдәге [[Ҡырым]] монастыры хөрмәтенә асылған. Йорт — [[Дондағы Ростов]] ҡалаһының иң боронғо биналарының береһе<ref name="patriarhia">{{Cite web|title=Монастырь Сурб-Хач в Ростове-на-Дону возвращён Армянской Церкви|url=http://www.patriarchia.ru/db/text/219837.html|lang=ru|publisher=[[Патриархия.ru]]|date=26 марта 2007 г.|datepublished=26 марта 2007 г.|description=По материалам пресс-конференции в ИА «Росбалт-Юг» заместителя главы Ново-Нахичевань һәм Рәсәй епархияһы Әрмән Апостол Сиркәүе архимандриты Вртанес|accessdate=2009-07-16}}(урыҫ.)<span id="cxmwQQ" tabindex="0">.</span>&#x20;<span id="cxmwQQ" tabindex="0"> </span>[[Патриархия.ru]]&#x20;<span id="cxmwQQ" tabindex="0">(26 марта 2007 г.).</span> <span id="cxmwQQ" tabindex="0">— По материалам пресс-конференции в ИА «Росбалт-Юг» заместителя главы </span>[[Ново-Нахичеванская и Российская епархия|Ново-Нахичеванской и Российской епархии]]<span id="cxmwQQ" tabindex="0"> </span>[[Армянская апостольская церковь|Армянской Апостольской Церкви]]<span id="cxmwQQ" tabindex="0"> архимандрита Вртанеса.</span>&#x20;<small id="cxmwQQ" tabindex="0">16 июль 2009 тикшерелгән.</small></ref>.

Музейҙың адресы: 344113, [[Ростов өлкәһе]], [[Дондағы Ростов]] ҡалаһы, Баграмян урамы, 1-се йорт ([[Дондағы Ростов]], Ирек майҙаны, 14)<ref>[http://srostova.ru/rostov-na-donu/kultura-i-iskusstvo/museums/1324-muzey-russko-armyanskoy-druzhby.html Музей русско-армянской дружбы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202100609/http://srostova.ru/rostov-na-donu/kultura-i-iskusstvo/museums/1324-muzey-russko-armyanskoy-druzhby.html |date=2017-02-02 }}</ref>.

== Һүрәтләү ==
Урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы [[2007 йыл|2007 йылға]] тиклем Сурб Тәре (Изге Тәре) сиркәүендә , һуңыраҡ — Искәнйәров йортонда урынлашҡан. Сиркәү бинаһы республика әһәмиәтендәге [[XVIII быуат]] мәҙәни мираҫы. [[1790]]—[[1796 йыл|1796 йылдарҙа]] Сурб Хач (Тәре) монастыры территорияһында [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәйҙең]] көньяғындағы беренсе типографияһы эшләгән.

Сурб Хач монастырында бик күп билдәле шәхестәр ерләнгән: педагог Арутюн Манукович Аламдарян, шағир Микаэл Лазаревич Налбандян, әрмән әҙәбиәте классиғы Рафаэл Габриэлевич Патканян һ. б.

Музейҙа Әрмәнстанда христиан динен ҡабул итеҙең [[1700 йыл|1700 йыллығына]] арналған «Дондағы христиан апостол сиркәүе» күргәҙмәһе эшләй.

1968—1972 йылдарҙа монастырҙа Марк Григорян проекты буйынса реставрация эштәре үткәрелә башлаған.1972 йылда реставрация тамамланғас, йортта Ростов урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы асылған. Унда 30 меңдән артыҡ экспонат иҫәпләнгән. 2000 йылда монастырь сиркәүендә ғибәҙәт ҡыла башлағандар.<ref name="museum">{{Cite web|title=Музей русско-армянской дружбы|url=http://www.museum.ru/M859|archiveurl=http://www.webcitation.org/66bRXMBe0|archivedate=2012-04-01|author=Урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы|lang=ru|publisher=Рәсәй мәҙәни мираҫы селтәре |date=20 августа 2002 г.|datepublished=20 августа 2002 г.|description=Музей тураһында ҡыҫҡаса рәсми мәғлүмәт |accessdate=2009-07-16}}(урыҫ.)<span id="cxmwTg" tabindex="0">.</span>&#x20;<span id="cxmwTg" tabindex="0"> Российская сеть культурного наследия</span>&#x20;<span id="cxmwTg" tabindex="0">(20 августа 2002 г.).</span> <span id="cxmwTg" tabindex="0">— Краткая официальная информация о музее.</span>&#x20;<small id="cxmwTg" tabindex="0">[http://www.museum.ru/M859 Тәүге сығанаҡтан архивланған 1 апрель 2012.</small>&#x20;<small id="cxmwTg" tabindex="0">16 июль 2009 тикшерелгән.</small></ref>.
Музей экспозицияһында XVIII быуат көнкүреш предметтары, әрмән телендәге китаптар, яҙыусы Рафаэл Патканяндың тормошо һәм ижады тураһындағы материалдар ,һ.б. бар.

Музейҙағы иң ҡиммәтле әйбер - әрмәндәрҙең Ҡырымдан Донғам күсеп килгәндә үҙҙәре менән алып килгән XVIII быуаттың 47 еҙ һауыт-һабаһы. 

Сурб Хач монастыры йорто [[Дондағы Ростов|Дондағы Ростовтың]] төньяҡ торлаҡ массивында урынлашҡан. Ул яр башында тора, ҡойма менән уратып алынған, фасады менән көньяҡҡа ҡарап тора. Ҡөнсығыш яғында шишмә бар, унда һыу ингес һәм ял зонаһы бар. Был һыу ингес Ростовтың ҡышҡы крещение ваҡытында һыуға сума торған урыны.

Сиркәү [[классицизм]] стилендә төҙөлгән<ref name=":0">{{Книга|автор=В.П. Грудев, Ю.Н. Солнышкин, А.В. Тарасов, М.А. Честнов|заглавие=Проект реставрации б. церкви монастыря Сурб Хач|ответственный=|издание=|место=Ростов-на-Дону|издательство=|год=1988|страницы=|страниц=|isbn=}}</ref>.



Сиркәүҙең төп реликвияһы VI быуат таш тәреһе-хачкар. Риүәйәттәр буйынса, ул Әрмәнстандың боронғо баш ҡалаһы — Ани ҡалаһынан [[XVIII быуат|XVIII быуатта]] [[Дон]] ерҙәренә [[Ҡырым|Ҡырымдан]] күсеп килгән әрмәндәр тарафынан килтерелгән.

== Тарих ==
[[Файл:Музей_русско-армянской_дружбы.JPG|слева|мини|220x220пкс|Искәнйәров йорто, урыҫ-әрмән дуҫлығы музейы]]
Дондағы әрмән диаспораһы [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәйҙәге]] иң ҙур әрмән диаспораһы булып тора. Әрмәндәр [[Ҡырым|Ҡырымдан]] [[Дон]] ерҙәренә [[XVIII быуат]] аҙағында күсеп килгәндәр. Беренсе урыҫ-әрмән дуҫлығы музейын әрмәндәр [[1972 йыл|1972 йылда]] Сурб Хач монастырында булдырғандар, рәссамы- Мартирос Сарьян. 2010-сы йылдарҙа музей сауҙагәр М. Искәнйәров тарихи йортона күскән. Йорт [[1899]]—[[1900 йыл|1900 йылдарҙа]] архитектор С. К. Ласканов тарафынан төҙөлгән. Бина — архитектура һәйкәле.

Сурб Хач монастыры сиркәүенә [[1783 йыл|1783 йылда]] нтгеҙ ташы һалынған, ә төҙөлөш [[1786 йыл|1786 йылда]] башланып, 6 йыл буйына дауам иткән. [[1792 йыл|1792 йылдың]] [[27 ноябрь|27 ноябрендә]] сиркәү изгеләндерелгән.

[[1862 йыл|1862 йылда]] көнбайыш фасадында ике ҡатлы, дүрт ҡырлы сатыр ҡыйыҡлы ҡыңғырау манараһы төҙөлгән. Сиркәүҙән көнсығышта ике ҡатлы архиерей йорто бар. Ул йортта [[1791 йыл|1791 йылда]] дөйөм белем биреү мәктәбе, һуңыраҡ — семинария урынлашҡан. Семинарияла китапхана эшләгән . [[1883]] йылда ул Нахичеванға күсерелгән. Бинала 1790—1796 йылдарҙа типография эшләгән. 6 йыл эсендә бында 20-гә яҡын китап баҫып сығарылған. [[XX быуат|XX быуатта]] ҡыңғырауҙар манараһы һәм архиерей йорто юҡҡа сыҡҡан.

Монастырь [[1931 йыл|1931 йылға]] тиклем эшләгән, аҙаҡ ғибәҙәт ҡылыуҙар туҡтатылған, монастырь ҡоролмалары урындағы совхозға ашлыҡ һаҡлағыс итеп бирелгән<ref>{{Китап|автор=Вячеслав Грантович Вартанян. Саркис Суренович Казаров|заглавие=Дондағы Әрмән апостол сиркәүе ([[XVIII]]-[[XX быуат|XX быуаттар]].)|издательство=Изд-во Таганрог. ин-та упр.|год=2008|страниц=120}}</ref>.<center class=""><gallery /></center>

== Әҙәбиәте ==
* Известия Ростовского областного музея краеведения. — Вып. 5. — 1988.
* Историко-краеведческий альманах. — Вып. 1. — Ростовское книжное издательство, 1991.
* Известия Ростовского областного музея краеведения. — Вып. 7. — 1977.
* Сурб Хач. Мемориальный комплекс: Буклет. — Ростов-на-Дону, 1990.
* Музей русско-армянской дружбы: Буклет. — Ростов-на-Дону, 1894.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.museum.ru/M859 Музей русско-армянской дружбы]
* [http://www.donland.ru/Default.aspx?pageid=78161 Церковь армянского монастыря Сурб-Хач]
[[Категория:Дондағы Ростов музейҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса музейҙар]]