Черногория иҡтисады битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Экономика страны
|ИмяРодительный          = Черногория
|изображение    = Podgorica National bank of Montenegro.JPG
|ширина   = 280
|подпись  = Подгорицала Черногория Үҙәк банкы бинаһы
|Валюта                  = [[Евро]] (EUR)
|Валюта1                 = 
|год = календарь
|ВВП                     = $5,46 млрд (номинал, 2018)<ref name="автоссылка1">{{cite web|title=Report for Selected Countries and Subjects|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=74&pr.y=2&sy=2017&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=943&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CPCPIPCH&grp=0&a=}}</ref><br>
$11,94 млрд (номинал, 2018)<ref name="автоссылка1" />
|ВВП по ППС = $11,94 млрд (2018)
|рост = {{рост}} 5,1&nbsp;% (2018)
|ВВП на душу             = $8 763 (номинал, 2018)<ref name="автоссылка1" /><br>
$19 172 (ППС, 2018)<ref name="автоссылка1" />
|ВВП год                 = 2018
|%ВВП с/х =
|%ВВП промышленность = 
|%ВВП сфера услуг    = 
|Инфляция                = 2,6&nbsp;% (2018)<ref name="автоссылка1" />
|Инфляция год            = 2018
|бедность = 7&nbsp;% (2007)
|ИЧР = 49-е место (2010)
|Трудоспособное население= 259 100 (2004) 
|Безработица             = 16,1&nbsp;% (2017)<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html Europe :: Montenegro — The World Factbook - Central Intelligence Agency<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090912043835/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html |date=2009-09-12 }}</ref>
|Средний оклад до удержания налогов = [[€]]875<ref name="автоссылка5">[https://www.monstat.org/eng/novosti.php?id=3481 Statistical Office of Montenegro - MONSTAT]</ref> / [[$]]951,69 айына (февраль 2022)
|Средний оклад после удержания налогов = [[€]]706<ref name="автоссылка5" /> / [[$]]767,88 в месяц (февраль 2022) 
|Отрасли                 = ҡара, төҫлө металлургия,<br> электроника сәнәғәте,<br> аҙыҡ-түлек,<br> суднолар төҙөү,<br> туризм
|экспорт = 599,02 млн $ (2007)
|статьи экспорта = 
|ПартнерыЭкспорт = [[Сербия]] (28,3&nbsp;%), [[Италия]] (27,4&nbsp;%), [[Греция]] (12,3&nbsp;%), [[Венгрия]] (11,6&nbsp;%) (2006)
|импорт   = 2 134,38 млн € (2007)
|статьи импорта  = 
|ПартнерыИмпорт  = [[Сербия]] (29,9&nbsp;%), [[Германия]] (10&nbsp;%), [[Италия]] (9,8&nbsp;%), [[Хорватия]] (3,9&nbsp;%), (2006)
|Организации             = Үҙәк Европа ирекле сауҙа ассоциацияһы
|Долг                    = 38,0&nbsp;% ВВП (2006)
|внешний долг    = $650 млн(2006)
|помощь   = 
|примечания = 
|Доход                   
|Расход                  
|ВВП                     
}}
[[Черногория]] күсмә иҡтисадлы илдәр тибына ҡарай. Дәүләт Югославия һуғыштары, [[Югославия]]лағы тарҡалыу һәм [[Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы|БМО]]-ның иҡтисади санкциялары һөҙөмтәһендә сәнәғәттең түбәнәйеүе эҙемтәләренән аяҡҡа баҫып килә. Һуңғы өс тиҫтә йыл эсендә Черногория иҡтисадының төп тармағы булып [[туризм]] тора.

== Тарихы ==

=== Иртә осор ===
Илдә индустриялаштырыу XX быуат башында ғына башлана, ул ваҡытта ил [[Черногория кенәзлеге]] тип йөрөтөлә. Бының сәбәбе булып [[Черногория халҡы|халыҡ һаны]]ның аҙ булыуы, файҙалы ҡаҙылмаларҙың ҙур ятҡылыҡтарының булмауы, инфраструктураның көсһөҙлөгө тора. Әммә иҡтисади артта ҡалыу ыңғай эҙемтәләре була — Черногория экологияһы сәнәғәт ҡалдыҡтары менән быусранмай.
Илдә тәүге [[фабрика]]лар [[XX быуат]]тың беренсе ун йыллығында барлыҡҡа килә. Әммә [[Балҡан һуғыштары]], [[Беренсе донъя һуғышы|Беренсе]] һәм [[Икенсе донъя һуғышы|Икенсе]] донъя һуғыштары арҡаһында сәнәғәт үҫеше туҡтай. Донъя һуғыштары араһындағы тәнәфестә ауыл хужалығы милли иҡтисадта үҙенең өҫтөнлөклө урынын һаҡлап ҡала.

=== Югославия составында ===
[[Икенсе донъя һуғышы]]нан һуң Черногория Югославия составына инә һәм [[иҡтисад]]тың йылдам үҫеше башлана. Илдә урбанизация һәм индустриялаштырыу тиҙ бара. Индустриаль сектор электр энергияһы, [[ҡара металлургия]], күмер сығарыуға нигеҙләнә, 80-се йылдар аҙағында халыҡ-ара суднолар йөрөү һәм бигерәк тә туризм үҫеш ала.

=== 1991 йылдан һуң ===
Югославия тарҡалғандан һуң алдан гарантияланған баҙарҙарҙы һәм ҡулланыусыларҙы юғалтыу сәнәғәттең бөлгөнлөккә төшөүенә килтерә, сөнки етештереү кәмей һәм 1989 йылда башлап ебәрелгән хосусилаштырыу программаһы өҙөлә. Югославия баҙарының тарҡалыуы һәм 1992 йылдың майында БМО-ның иҡтисади санкцияларының индерелеүе сәбәпле, Черногория Икенсе донъя һуғышынан һуң иң ҙур иҡтисади һәм финанс көрсөгө кисерә. 1993 йылда черногорҙарҙың 2/3 өлөшө фәҡирлек сигенән түбән йәшәй. БМО санкцияларын индереүҙән финанс юғалтыуҙар яҡынса 6,39 миллиард [[АҠШ доллары]]<nowiki/>на тиң. Был осор гиперинфляция менән билдәләнә, ул кешелек тарихында көсө буйынса икенсе була (1994 йылдың ғинуарында 3 миллион процент).

Географик үҙенсәлектәре арҡаһында (Черногория [[Адриатик диңгеҙ|Адриатик диңгеҙгә]] сыға ала һәм [[Албания]] менән Скадар күле буйлап һыу сиге бар) ил контрабандистар эшмәкәрлеге үҙәгенә әйләнә. Черногорияла етештереү тулыһынса тиерлек туҡтай, һәм республикала төп иҡтисади әүҙемлек беренсел кәрәкле продукттарҙың контрабандаһы тирәләй туплана, хаҡтар ҡырҡа күтәрелә. Был асылда легалләштерелгән практикаға әйләнә һәм йылдар дауамында дауам итә.

=== Сербия менән союздан сығыу ===
1997 йылда Мило Джуканович Черногория демократик социалистар партияһын (ДПС) етәкләй һәм [[Сербия]]нан айырылыу сәйәсәт үткәрә башлай. Черногория хөкүмәте инфляцияға ҡаршы көрәш һылтауы менән түләү сараһы булараҡ немец маркаһының һәм серб динарының бер үк ваҡытта йөрөүен раҫлай. 2000 йылда марка Черногорияның берҙән-бер валютаһы менән раҫлана, ә 2002 йылда республика [[евро]]ға күсә. Бынан тыш, Черногория хөкүмәте федераль хөкүмәттән Черногориялағы бөтә иҡтисади власты үҙенә тапшырыуҙы талап итә. Шуның арҡаһында Сербия һәм Черногорияның беоләшмәһен — ике республика конфедерацияһын барлыҡҡа килтерә, унда Черногория хөкүмәтенә ҙур иҡтисади азатлыҡ бирелә.

бынан һуң хосусилаштырыу, ҡануниәтте үҙгәртеп ҡороу, [[өҫтәмә ҡиммәткә һалым]] индерелә. Хөкүмәт иҡтисадты үҫтереүҙең урта сроклы планын тәҡдим итә. Күрелгән сараларға ҡарамаҫтан, был осорҙа республикала йәшәү кимәле ҡырҡа үҙгәрмәй. Джуканович етәкселегендәге Черногория хөкүмәте әкрен үҫештә Сербияны ғәйепләй. Уларҙың дәлиле — Сербияла тышҡы бурыстың Черногорияға ҡарағанда өстән бер өлөшкә юғарыраҡ булыуы, ә Черногорияла [[эшһеҙлек]] күпкә түбән булыуы. Бынан тыш, Сербия хөкүмәте менән элекке Югославия буйынса Халыҡ-ара трибунал (Гаага трибуналы) араһында тикшереүҙең дауам итеүе, шулай уҡ Косово мәсьәләһенең хәл ителмәүе инвесторҙар өсөн Черногорияның йәлеп итеүсәнлеген кәметә һәм уның [[Европа берлеге|Европа берләшмәһен]]ә һәм [[НАТО]]-ға инеүенә ҡамасаулай.

2006 йылдың 21 майында референдум үткәрелә, уның һөҙөмтәләре буйынса Черногория бойондороҡһоҙлоҡ ала.

=== Бойондороҡһоҙлоҡ осоро ===
Бойондороҡһоҙлоҡ алғандан һуң Черногория иҡтисадты туристик эшмәкәрлеккә йүнәлтеүен дауам итә, элиталы [[курорт]] үҙәге булырға һәм [[Европа берлеге|Европа берлегенә]] инергә ынтыла. Туризм өлкәһенә сит ил инвестицияларын йәлеп итеү, шулай уҡ инфраструктураны үҫтереүгә көс һалына, шунһыҙ туризмды үҫтереү мөмкин түгел.

2006—2007 йылдарҙа Черногорияла күсемһеҙ милеккә ихтыяж арта. Күп кенә европалылар, шул иҫәптән рәсәйлеләр ҙә, илдең яр буйҙарында күсемһеҙ милек һатып ала. 2008 йылда йән башына инвестициялар Черногорияға Европалағы берәй илгә ҡарағанда күберәк килә. Һуңғы йылдарҙа Черногория бик тиҙ үҫешә. Шуға ҡарамаҫтан, донъя иҡтисади көрсөгө (2008—2013) иҡтисад үҫеше темптарының түбәнәйеүенә һәм хатта рецессияға килтерә: инвестициялар, ял итеүселәр һаны кәмей, сәнәғәт шулай уҡ етди ҡыйынлыҡтар кисерә.

== Сәнәғәт ==
Черногория иҡтисадының нигеҙен [[ҡара металлургия]] (үҙәге — Никшичта), [[алюмин]] етештереү ([[Подгорица]]), электротехник сәнәғәт (Цетинье), резина-техник, химия сәнәғәте һәм подшипниктар етештереү (Котор), туҡыу сәнәғәте (Биело Поле), суднолар төҙөү һәм суднолар ремонтлау (Биела, Баршич, Барши), ағас эшкәртеү (Рожа, Ник, Никелев, Пля) тәшкил итә.

Иң мөһим файҙалы ҡаҙылмалары — бокситтар, [[тимер]] мәғдәне һәм күмер тора. Төп сәнәғәт эшмәкәрлеге [[Тәмәке (үҫемлек)|тәмәке]] үҫтереү, [[тоҙ]] сығарыу һәм алюмин етештереү менән бәйле.

== Ауыл хужалығы ==
Черногорияның климат шарттары [[ауыл хужалығы]]н үҫтереүгә булышлыҡ итә. Бында иген культуралары, төрлө емеш-еләк (цитрус, виноград, [[инжир]] һ.б.) һәм йәшелсә, тәмәке үҫтерелә. Илдә [[малсылыҡ]], ит-һөт продукцияһы етештереү алға киткән. Экологик таҙа ерҙәр юғары сифатлы тәбиғи продукция етештереү мөмкинлеге бирә<ref>[https://blog.sitngo.me/o-chernogorii/ekonomika/ Экономика Черногории] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190201065603/https://blog.sitngo.me/o-chernogorii/ekonomika/ |date=2019-02-01 }}</ref>.

== Туризм ==
[[Файл:Crkva_Gospa_od_Zdravlja_(Kotor).jpg|справа|мини|392x392пкс|Котор]]
1980-се йылдар аҙағынан Черногория йәйге һәм ҡышҡы [[туризм]] үҙәгенә әйләнә. [[Херцег-Нови]], Будва, Бечичи, Петровац ҡалаларында халыҡ-ара курорттар, шулай уҡ тарихи һәм тәбиғи иҫтәлекле урындар — Котор ҡултығы ярындағы Котор ҡалаһы (Цетиньеның элекке баш ҡалаһы), Скадар күле, Ловчен тауы, Острогтың монастыры, Тара йылғаһы каньоны ([[Европа]]ла иң ҙуры һәм донъяла икенсеһе: тәрәнлеге 1300 метрға етә), Дурмитор милли паркы һәм уның тау саңғыһы курорты Жабляк (диңгеҙ кимәленән 1465 метр бейеклектә, ул Балҡандың иң бейектә урынлашҡан ҡалаһы) бик популяр. Дәүләт сәйәсәте туризмды төрлө яҡлап үҫтереүгә йүнәлтелгән, уға сәнәғәт һәм ауыл хужалығына ҡарағанда ла күберәк өҫтөнлөк бирелә. Быны Черногорияны «экологик дәүләт» тип иғлан итеү иҫбатлай.

2019 йылдың мартында Черногория рәсәйлеләр өсөн илдә визаһыҙ йәшәү ваҡытын 90 көнгә тиклем арттыра<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/obschestvo/6249591|title=СМИ: Черногория увеличила для россиян срок безвизового пребывания в стране до 90 дней|publisher=ТАСС|accessdate=2019-03-22}}</ref>.

== Финанстар ==
Черногория милли [[валюта]] сифатында евроны бер яҡлы рәүештә индерә. Әммә, Европа зонаһы ағзаһы булмаһа ла, илдең евро эмиссияларына хоҡуғы юҡ һәм сит илдән килгән аҡса менән ҡәнәғәтләнергә мәжбүр була (атап әйткәндә, сит ил туристарынан). Бындай шарттарҙа илдең Үҙәк банкы Европа Үҙәк банкы үткәргән сәйәсәт йүнәлешендә барырға мәжбүр.

Черногория фонд биржаһы Подгорицала урынлашҡан.

== Тышҡы сауҙа ==
2014 йылға тышҡы сауҙа күләме 2806 млн доллар тәшкил итә<ref>Максакова М. А. Тенденции развития экономического сотрудничества России и стран Западных Балкан. Диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук. — М., 2015. — С. 40. Режим доступа: http://mgimo.ru/science/diss/maksakova-ma.php</ref>. Черногорияның тышҡы сауҙаһының географик бүленеше (2014 йыл)<ref>Максакова М. А. Тенденции развития экономического сотрудничества России и стран Западных Балкан. Диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук. — М., 2015. — С. 40 — 41. Режим доступа: http://mgimo.ru/science/diss/maksakova-ma.php</ref>:

* [[Европа берлеге]] илдәре — 44,0 % (1238 млн доллар).
* [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] — 0,3 % (10 млн доллар)
* [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]] — 6,4 % (179 млн доллар)
* [[Төркиә]] — 2,0 % (55 млн доллар)
* [[Америка]] илдәре — 1,9 % (53 млн доллар)
* [[Африка]] илдәре — 0,15 % (0,5 млн доллар)

== Транспорты ==
Черногория территорияһы буйлап бер нисә трансевропа магистрале үтә: E65, E80, E762, E763, E851. Илдә 6 аэропорт бар, шуларҙың 2-һе халыҡ-ара (Подгорица, Тиват). [[Баш ҡала]]ны [[Белград]] һәм Шкодер менән тимер юл бәйләй.

== Хеҙмәт ресурстары һәм мәшғүллек ==
Иң ҙур проблема булып (Европаның ярлы илдәрендә: [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]]ҙә, [[Украина]]ла, [[Беларусь|Белоруссияла]] һәм башҡаларҙа кеүек үк), йылдан-йыл эшкә һәләтле эшсе көстәрҙең етешмәүе һәм [[тыуым]]дың түбән булыуы һәм халыҡтың донъяның башҡа, байыраҡ илдәренә, күсенеүе арҡаһында пенсионерҙар һанының йылдан-йыл артыуы тора. Демографик көрсөк бигерәк тә Европа һәм [[Азия]]ның күп кенә үҫешкән илдәрендә — Черногорияла, [[Молдова|Молдавияла]], Беларуссияла, Украинала, Рәсәйҙә, [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]]ҙа, [[Таиланд]]та һәм башҡаларҙа ҡатмарлы хәл тыуҙыра. Формаль булмаған, күләгәле иҡтисадтың киң таралыуы, тыуым кимәленең түбәнәйеүе, эшһеҙлектең тағы ла артыуы, пенсионерҙарҙың тағы ла артыуы арҡаһында эшкә яраҡлы халыҡтың рәсми рәүештә эшләүсе өлөшөнөң тағы ла кәмеүе уны тағы ла киҫкенләштерә.Ул йәш, иҡтисади яҡтан әүҙем һәм иң эшкә һәләтле халыҡтың донъяның бай илдәренә әүҙем эмиграцияһы менән бергә илдең иҡтисади үҫешен әкренәйтә, һәм, һөҙөмтәлә, илдә эш хаҡының һәм йәшәү кимәле яй үҫешә, был үҙ сиратында үҫешкән илдәрҙәге йәшәү кимәленә яҡынлашыуын тотҡарлай<ref>[https://www.cirsd.org/en/young-contributors/the-demographic-decay-of-the-modern-europe The Demographic Decay of the Modern Europe — CIRSD]</ref><ref>[https://qz.com/1325640/the-european-countries-that-desperately-need-migrants-to-avoid-demographic-decline-and-those-that-dont/ The European countries that desperately need migrants to avoid demographic decline—and those that don’t]</ref><ref name="cor.europa.eu">https://cor.europa.eu/en/engage/studies/Documents/The%20impact%20of%20demographic%20change%20on%20European%20regions/Impact_demographic_change_european_regions.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190615202425/https://cor.europa.eu/en/engage/studies/Documents/The%20impact%20of%20demographic%20change%20on%20European%20regions/Impact_demographic_change_european_regions.pdf |date=2019-06-15 }}</ref><ref>[https://piie.com/blogs/realtime-economic-issues-watch/eastern-europes-lethargic-economies Eastern Europe’s Lethargic Economies | PIIE]</ref><ref>[https://www.huffpost.com/entry/economic-europe-refugees_b_8128288 Immigration Is Good for Economic Growth. If Europe Gets It Right, Refugees Can Be Too. | HuffPost]</ref><ref>https://www.imf.org/external/pubs/ft/sdn/2016/sdn1607.pdf</ref><ref>[https://www.nber.org/digest/jul09/w14820.html The Cost of Low Fertility in Europe | NBER]</ref><ref>[http://ceedinstitute.org/menu/45] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190413220732/http://ceedinstitute.org/menu/45 |date=2019-04-13 }}</ref><ref>[https://www.persee.fr/doc/pop_1634-2941_2003_num_58_4_18452 Re-Emerging Diversity: Rapid Fertility Changes in Central and Eastern Europe After the Collapse of the Communist Regimes — Persée]</ref><ref name="demoscope.ru">http://www.demoscope.ru/weekly/knigi/epc/EPC2003.pdf</ref><ref>[https://csis-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/110307_Global_Aging_Future_of_Emerging_Markets.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170222053314/https://csis-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/110307_Global_Aging_Future_of_Emerging_Markets.pdf |date=2017-02-22 }}</ref><ref>https://arxiv.org/pdf/1610.08956</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.net4society.eu/_media/the-world-in-2025_contributions-from-an-expert-group_2009.pdf|title=Архивированная копия|accessdate=2019-05-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150922140218/http://www.net4society.eu/_media/the-world-in-2025_contributions-from-an-expert-group_2009.pdf|archivedate=2015-09-22|deadlink=yes}}</ref><ref>[https://emerging-europe.com/voices/the-competitive-edge-in-central-and-eastern-europe/ The Competitive Edge in Central and Eastern Europe — Emerging Europe | Intelligence, Community, News]</ref><ref>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3496551/ European Regional Populations: Current Trends, Future Pathways, and Policy Options]</ref><ref>[http://www.worldbank.org/en/country/thailand/publication/thailand-economic-monitor-june-2016-aging-society-and-economy Thailand Economic Monitor — June 2016: Aging Society and Economy]</ref><ref>[http://www.nast.ph/images/pdf%20files/Publications/NAST%20Transactions/NAST%202003%20Transactions%20Volume%2025%20Issue%20No.%202/4.%20The%20Economic%20Impact%20of%20the%20Demographic%20Crisis%20%20Its%20Implications%20on%20Public%20Policy%20%20%20%20%20%20Felipe%20M.%20Medalla%202003%202.pdf NAST Philippines]</ref><ref>[https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0305750X78900153 Economic policy and population change in Thailand — ScienceDirect]</ref><ref>https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/bitstream/10125/22535/EconomicImpactOfDemographicChangeInThailand1993%5Bpdfa%5D.PDF {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200614100825/https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/bitstream/10125/22535/EconomicImpactOfDemographicChangeInThailand1993%5Bpdfa%5D.PDF |date=2020-06-14 }}</ref><ref>[https://asiafoundation.org/2017/08/23/thailands-demography-challenge/ Thailand’s Demography Challenge | The Asia Foundation]</ref><ref>https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1160181.pdf</ref>. Европаның һәм Азияның бай үҫешкән илдәре йыш ҡына демографик көрсөк мәсьәләһен сит ил эшсе көсөн индереүгә квоталарҙы арттырыу юлы менән генә хәл итә, шул уҡ ваҡытта квалификациялы, хатта квалификацияһыҙ сит ил эшсе көстәрен иҡтисади йәһәттән йәлеп итә алмаған ярлы, үҫешеүсе илдәр үҙҙәрен тәьмин итә алмай. Мәҫәлән, Черногория иҡтисады киң тикшерелгән проблемаға юлығыуы ихтимал — Черногория халҡы байыуға ҡарағанда тиҙерәк ҡартайырға мөмкин. Был Черногорияла йәшәү кимәленең үҫешен әкренәйтеүгә һәм Азияның, Европаның башҡа үҫешкән һәм бай иҡтисадтарының: Японияның, Корея Республикаһының, Германияның, Францияның, Швецияның, Францияның эш хаҡына яйыраҡ яҡынайыуға килтереүе ихтимал. Иң насар осраҡта был Японияла ике тиҫтә йыл дауамында күҙәтелгән торғонлоҡҡа оҡшаш иҡтисади тотороҡһоҙлоҡҡа килтереүе ихтимал. Әммә Японияның иҡтисади яҡтан үҫешкән, бай, эш хаҡы юғары булған ил, ә Черногория үҫешә генә.

== Халыҡтың килеме ==
2013 йылдан алып минималь эш хаҡы күләме 288,05[[Евро|€]] (тулайым) һәм [[Евро|€]]193 (саф)<ref>[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tps00155&plugin=1 Eurostat — Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table]</ref>
<ref>[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=earn_mw_cur&lang=en Data services — Eurostat]</ref>
<ref>[http://www.google.com/publicdata/overview?ds=ml9s8a132hlg_ Minimum Wage in Europe — Google Public Data Explorer]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.poreskauprava.gov.me/vijesti/122181/OBAVJEsTENJE.html?alphabet=cyr|title=Детаљи|publisher=Poreskauprava.gov.me|date=|accessdate=2014-03-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180826113723/http://www.poreskauprava.gov.me/vijesti/122181/OBAVJEsTENJE.html?alphabet=cyr |date=2018-08-26 }}</ref>. 2018 йылдың ноябренә ҡарата Черногорияла уртаса эш хаҡы күләме айына 769 [[евро]] (863,79 [[доллар]], тулайым) һәм 512<ref name="автоссылка2">{{Cite web|url=https://monstat.org/eng/novosti.php?id=2698|title=Statistical Office of Montenegro, Average earnings (wages) November 2018|publisher=Monstat.org|date=|accessdate=2018-12-28}}</ref> (575,11, саф) тәшкил итә. 2019 йылдың 1 июленән минималь эш хаҡы күләме 15 процентҡа артҡан һәм 222 евроға етә<ref>[http://balkans.aljazeera.net/vijesti/crna-gora-od-1-jula-minimalna-zarada-222-eura Crna Gora: Od 1. jula minimalna zarada 222 eura | Crna Gora | Al Jazeera Balkans]</ref><ref>[http://www.novosti.rs/vesti/planeta.300.html:795259-Minimalna-zarada-od-1-jula-222-evra Minimalna zarada od 1. jula 222 evra | Novosti.RS]</ref><ref>[https://www.telegraf.rs/vesti/jugosfera/3061972-crnogorci-povecali-minimalac-na-222-evra Crnogorci povećali minimalac na 222 € — Biznis Telegraf.rs]</ref>.

Кейтц индексы 2019 йылдың 1 июленән арта һәм (уртаса [[Евро|€]]512 һәм минималь [[Евро|€]]222<ref name="автоссылка2" /><ref>[https://www.cdm.me/ekonomija/dobra-vijest-za-zaposlene-minimalac-od-1-jula-222-eura/ Dobra vijest za zaposlene: Minimalac od 1. jula 222 eura — CdM]</ref><ref>[http://www.rtcg.me/vijesti/ekonomija/240871/od-1-jula-minimalna-zarada-222-eura.html RTCG — Radio Televizija Crne Gore — Nacionalni javni servis :: Ekonomija :: Od 1. jula minimalna zarada 222 eura]</ref><ref>[https://www.mina.news/minabusiness/povecanje-minimalne-zarade-ce-bitno-popraviti-status-zaposlenih/ Povećanje minimalne zarade će bitno popraviti status zaposlenih | MINA]</ref><ref>[https://www.blic.rs/biznis/vesti/minimalna-zarada-u-crnoj-gori-povecana-na-222-evra/5ecwx53 Minimalna zarada u Crnoj Gori povećana na 222 evra]</ref>) яҡынса 43 % тәшкил итә. 2021 йылдың майына ҡарата Черногорияла уртаса эш хаҡы күләме айына — [[Евро|€]]792, ([[АҠШ доллары|$]]938,84, брутто) һәм [[Евро|€]]530 ([[АҠШ доллары|$]]628,26, нетто)<ref>[https://www.monstat.org/cg/novosti.php?id=3575 Uprava za statistiku — MONSTAT]</ref>. 2021 йылдың 1 июленән минималь эш хаҡы күләме (нетто) — [[Евро|€]]250<ref name="автоссылка3">[https://www.vijesti.me/vijesti/ekonomija/509087/minimalna-zarada-od-jula-bice-uvecana-na-250-eura Minimalna zarada od jula biće uvećana na 250 eura]</ref><ref name="автоссылка4">[https://investitor.me/2021/02/03/minimalna-zarada-povecana-na-250-eura/ Minimalna zarada povećana na 250 eura — Investitor]</ref><ref name="автоссылка4" /><ref name="автоссылка6">[https://www.aa.com.tr/ba/balkan/crna-gora-pove%C4%87an-iznos-minimalne-zarade-na-250-eura/2256305 Crna Gora: Povećan iznos minimalne zarade na 250 eura]</ref>. 2022 йылдың 1 ғинуарынан минималь эш хаҡы — €567,54 (тулайым) һәм €450 (саф)<ref>[https://www.slobodnaevropa.org/a/crna-gora-plate/31631825.html Od januara 2022. u Crnoj Gori najniža plata 450 eura]</ref><ref>[https://rs.n1info.com/biznis/sada-i-zvanicno-minimalac-u-crnoj-gori-450-evra/ Sada i zvanično — minimalac u Crnoj Gori 450 evra]</ref><ref>[https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2021/12/29/u-crnoj-gori-od-1-januara-minimalna-zarada-450-eura play]</ref><ref>[https://www.vijesti.me/vijesti/ekonomija/583173/minimalna-zarada-450-eura-od-januara-2022 Minimalna zarada 450 eura od januara 2022]</ref><ref>[https://www.gov.me/mif/evropa-sad Evropa sad! — Ministarstvo finansija i socijalnog staranja]</ref>. 2022 йылдың февраленә ҡарата Черногорияла уртаса эш хаҡы күләме айына — [[Евро|€]]875, ([[АҠШ доллары|$]]951,69, брутто) һәм [[Евро|€]]706 ([[АҠШ доллары|$]]767,88, нетто).

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==
* [https://web.archive.org/web/20110405040504/http://www.montenegro365.com/economic-business-financial-news-montenegro.html Экономика и финансовые новости]
* [https://web.archive.org/web/20070104140925/http://www.njegoskij.org/menu_today/menu_countryProfile.php The Njegoskij Fund Public Project >> Краткий обзор страны]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html CIA World Factbook — Черногория] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090912043835/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html |date=2009-09-12 }}

{{Навигация
|Тема         = Черногория
|Портал = Черногория
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека =
|Викивиды =
|Викисклад = Category:Montenegro
|Метавики =
|Проект =
}}

{{Европа по темам|Иҡтисад|цвет=Черногория}}
[[Категория:Черногория иҡтисады]]