Чернушка районы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Административная единица
 | Цвет1                          = {{Цвет|Россия}}
 | Цвет2                          = 
 | Русское название               = Чернушка районы
 | Оригинальное название          = 
 | Герб                           = Coat of Arms of Chernushinsky rayon.gif
 | Описание герба                 = Чернушка районы гербы
 | Флаг                           = Flag of Chernushinsky rayon.gif
 | Описание флага                 = Чернушка районы флагы
 | Страна                         = {{RUS}}
 | lat_dir                        = N
 | lat_deg                        = 56 |lat_min = 30 |lat_sec =
 | lon_dir                        = E
 | lon_deg                        = 56 |lon_min = 15 |lon_sec =
 | region                         = RU
 | type                           = 
 | уровень                        = 2
 | CoordScale                     = 
 | Дата                           = 1924 йыл
 | Статус                         = Муниципаль район
 | Гимн                           = 
 | Входит в                       = [[Пермь крайы]]
 | Включает                       = {{s|15 муниципаль берәмек}}
 | Столица                        = Чернушка ҡалаһы
 | Крупный город                  = 
 | Крупные города                 = 
 | Глава                          = 
 | Название главы                 = Хакимиәт башлығы
 | Глава2                         = Шестаков Михаил Владимирович
 | Название главы2                = Район башлығы
 | ВВП                            = 
 | Год ВВП                        = 
 | Место по ВВП                   = 
 | ВВП на душу населения          = 
 | Место по ВВП на душу населения = 
 | Язык                           = урыҫ
 | Языки                          = 
 | Население                      = {{ Население | Чернушинский район | тс }}
 | Год переписи                   = {{ Население | Чернушинский район | г }}
 | Процент от населения           = {{ #expr: ( {{ Население | Чернушинский район | ч }} * 100 / {{ Население | Пермский край | ч }} round 2 ) }}
 | Место по населению             = 
 | Плотность                      = {{ formatnum: {{ #expr: ( {{ Население | Чернушинский район | ч }} / 1676 round 2 ) }} }}
 | Место по плотности             = 
 | Национальный состав            = урыҫтар – 77,4 %;<br />татарҙар — 7,6 %;<br />башҡорттар — 6,6 %;<br />удмурттар — 4,3 %.
 | Конфессиональный состав        = православиелылар, <br />мосолмандар
 | Площадь                        = 1676
 | Место по площади               = 
 | Максимальная высота            = 359
 | Средняя высота                 = 
 | Минимальная высота             = 
 | Широта                         = 
 | Долгота                        = 
 | Карта                          = Location of Chernushka Region (Perm Kray).svg
 | Карта административной единицы = Outline map Perm krai Chernushinsky region.svg
 | Часовой пояс                   = {{MSK+2}}
 | Аббревиатура                   = 
 | ISO                            = 
 | FIPS                           = 
 | Телефонный код                 = 34261
 | Код автомобильных номеров      = 59, 159
 | Сайт                           = http://chernadmin.ru
 | Примечания                     = 
}}
'''Черну́шка райо́ны''' — [[Пермь крайы]] составындағы территориаль һәм муниципаль берәмек.

Административ үҙәге — Чернушка ҡалаһы, 1930 йылға тиклем — Рябки ауылы.

== География ==
Чернушка районы Беүә убалы тигеҙлегенең көнсығыш өлөшөндә, убалы-тигеҙлекле Урал алдында, Тылва ҡалҡыулығы битләүҙәрендә, киң япраҡлы-ылыҫлы урман зонаһында Пермь крайының көньяғында урынлашҡан. Район Пермь крайының [[Көйәҙе районы|Көйәҙе]], [[Барҙы районы|Барҙы]], [[Уй районы (Пермь крайы)|Уй]] һәм [[Октябрьский районы (Пермь крайы)|Октябрьский]] райондары, [[Башҡортостан]]дың [[Асҡын районы|Асҡын]] һәм [[Тәтешле районы|Тәтешле]] райондары менән сиктәш.

Майҙаны — 1676 км², был Пермь крайы территорияһының яҡынса 1 % тәшкил итә. Район төньяҡтан көньяҡҡа — 54 км, ә көнбайыштан көнсығышҡа ҡарай — яҡынса 56 км һуҙылған.

== Тарих ==
Чернушка районы территорияһы борон замандарҙан [[башҡорттар]]ҙың аҫаба ерҙәре булып торған. Был ерҙәрҙе [[танып]] ҡәбиләһенең ҡаҙансы һәм ҡайпан ырыуҙары биләгән. XVIII быуат аҙағынан бында [[урыҫтар]] һәм башҡа халыҡ вәкилдәре күпләп күсеп килә башлайҙар<ref name="История Черн.р.">{{книга|автор = Н. А. Козлова |часть = |заглавие = История Чернушинского района: Материалы к урокам по историческому краеведению |оригинал = |ссылка = |ответственный = под общ. ред. к.и.н. Н. Д. Волошина|издание = |место = Пермь|издательство = Пермское книжное издательство|год = 2006|том = |страницы = |страниц = |серия = |isbn = |тираж = 1000}}</ref>.

== Халҡы ==
{{ Население | Чернушинский район | Оформление=standard| Столбцов=8}}

Ҡала шарттарында (Чернушка ҡ.) район халҡының {{ formatnum: {{ #expr: ( {{ Население | Чернушка (город) | ч }} * 100 / {{ Население | Чернушинский район | ч }} round 2 ) }} }} % йәшәй.

Районда [[урыҫтар]] — 77,4 %, [[татарҙар]] — 7,6 %, [[башҡорттар]] — 6,6 %, [[удмурттар]] — 4,3 %, тағы ла [[сыуаштар]], [[мариҙар]] һәм башҡа милләт вәкидәре йәшәй<ref name="География Черн.р.">{{книга|автор = Березовик В. Е., Скачкова Н. В., Бабич Т. А. |часть = |заглавие = География Чернушинского района (Пособие для учителей и учащихся)|оригинал = |ссылка = |ответственный = под общ. ред. к.и.н. Н. Д. Волошина|издание = |место = Чернушка|издательство = |год = 2005|том = |страницы = |страниц = |серия = |isbn = |тираж = 500}}</ref>.
[[Файл:Мечеть в Чернушке.jpg|thumb|250px|2004 йылда асылған Чернушка ҡалаһы мәсете]]
== Иҡтисад ==
Чернушка районы индустриаль-аграр райондарына ҡарай. Уның иҡтисадының төп өлөшөн артабанғы тармаҡтар тәшкил итә (етештереүҙең дөйөм күләмендәге өлөшө):<ref name="Адм.Черн.р.-Экономика">{{cite web|author=|date=|url=http://www.chernadmin.ru/ekonomika-rayona/|title=Официальный сайт Администрации Чернушинского муниципального района|description=Экономика района|accessdate=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60uqc1AMa|archivedate=2011-08-14}}</ref>
* нефть һәм газ сығарыу (73,4 %)
* етештереү тармағы (6,7 %)
* төҙөлөш (7,1 %)
* транспорт һәм элемтә (3,8 %)
* ауыл хужалығы (1,2 %)

Райондың сәнәғәт етештереүендә нефть сығарыу 93,2 % тәшкил итә, йылына яҡынса 600 мең тонна нефть сығарыла<ref>{{cite web|url=http://perm.ru/region/gorrai/?document=168|title=Чернушинский муниципальный район|publisher=Администрация губернатора Пермского края|accessdate=2010-06-13}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222144645/http://www.perm.ru/region/gorrai/?document=168 |date=2008-12-22 }}</ref>.

Чернушка районы крайҙа иген сәсеү майҙандары һәм иген йыйыу буйынса 3 урынды һәм һөт йыйыу буйынса 5 урынды биләй. 2010 йылға ҡарата районда 7010 баш һыйыр малы, 784 баш дуңғыҙ малы иҫәпләнгән. Хәҙерге ваҡытта Чернушка районында ауыл хужалығында эшләүсе 20 предприятие, 6055 шәхси ярҙамсы хужалыҡ, 12 крәҫтиән-фермер хужалығы теркәлгән<ref name="сельхоз">{{cite web|url=http://www.chernadmin.ru/ekonomika-rayona/selskoe-hozyaystvo/|title=Сельское хозяйство|publisher=Администрация Чернушинского муниципального района|accessdate=2010-06-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/60uqnsZER|archivedate=2011-08-14}}</ref>.

=== Киң мәғлүмәт саралары ===
Район гәзиттәре: «Маяк Приуралья» (1930 йылдан); «Уральская версия»; «Чернушка Плюс». 2008 йылдан Чернушка ҡалаһында квартал һайын башҡорт һәм урыҫ телдәрендә «Пермь башҡорттары» сыға<ref>{{БЭ2013|index.php/read/8-statya/12033-555|«Пермь башҡорттары»}}</ref>.

Районда «Радио Чернушки» радиостанцияһы һәм «ВеЧер» телеканалы (1995 йылдан) эшләй.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{книга|автор = Березовик В. Е., Скачкова Н. В., Бабич Т. А. |часть = |заглавие = География Чернушинского района (Пособие для учителей и учащихся)|оригинал = |ссылка = |ответственный = под общ. ред. к.и.н. Н. Д. Волошина|издание = |место = Чернушка|издательство = |год = 2005|том = |страницы = |страниц = |серия = |isbn = |тираж = 500}}
* {{книга|автор = Иван Гурин |часть = |заглавие = Чернушка: Серия «Пермский край»|оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = Пермь|издательство = Пермское книжное издательство|год = 2000|том = |страницы = |страниц = 160|серия = |isbn = |тираж = 2500}}
* {{книга|автор = Н. А. Козлова |часть = |заглавие = История Чернушинского района: Материалы к урокам по историческому краеведению |оригинал = |ссылка = |ответственный = под общ. ред. к.и.н. Н. Д. Волошина|издание = |место = Пермь|издательство = Пермское книжное издательство|год = 2006|том = |страницы = |страниц = |серия = |isbn = |тираж = 1000}}
* {{книга|автор = Хлопин В. Г.|часть = |заглавие = История Чернушинского района (конец XIX в. — 1945 г.)|оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = Пермь|издательство = Пермское книжное издательство|год = 2000|том = |страницы = |страниц = 280|серия = |isbn = 5-93683-006-3|тираж = 1000}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/12032-perm-bash-orttary|Пермь башҡорттары|автор=Йосопов Р. М., Черных А. В., Шитова С. Н.}}
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/11623-perm-krajy|Пермь крайы|автор=Хөсәйенова Г. Т.}}
* {{cite web|url=http://chernadmin.ru/|title=Официальный сайт Администрации Чернушинского муниципального района|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60ur66Ywg|archivedate=2011-08-14}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219054258/http://chernadmin.ru/ |date=2014-02-19 }}
* {{cite web|url=http://mychern.ru|title=Сайт Чернушинского района  и города|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60ur8clks|archivedate=2011-08-14}}
* {{cite web|url=http://www.permkrai.ru/edu/municipal/chernush/|title=Портал Правительства Пермского края|description=Чернушинский район|archiveurl=http://www.webcitation.org/60ur9mjPK|archivedate=2011-08-14}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111015021623/http://permkrai.ru/edu/municipal/chernush/ |date=2011-10-15 }}
* {{cite web | url= http://perm.ru/region/gorrai/?document=168 | title= Чернушинский район на сайте Пермского регионального сервера | description=  }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222144645/http://www.perm.ru/region/gorrai/?document=168 |date=2008-12-22 }}
* {{cite web|url=http://enc.permculture.ru/showObject.do?object=1803755782|title=Энциклопедия «Пермский край»|description=Чернушинский муниципальный район|archiveurl=http://www.webcitation.org/60ur3Tipy|archivedate=2011-08-14}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150406011548/http://enc.permculture.ru/showObject.do?object=1803755782 |date=2015-04-06 }}
* {{cite web|url=http://raionka.perm.ru/mayak-priuralya/#|title=Районная газета «Маяк Приуралья»|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60urENn7t|archivedate=2011-08-14}}
* {{cite web|url=http://meteoinfo.ru/pogoda/russia/perm-area/cernuska|title=Гидрометцентр России|description=Фактические данные — Чернушка|archiveurl=http://www.webcitation.org/618gWmHaP|archivedate=2011-08-23}}
{{Населённые пункты Чернушинского района}}
{{Пермь крайы}}

[[Категория:Чернушка районы| ]]
[[Категория:Пермь крайы райондары]]