Ғәрәп илдәре лигаһы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Организация
|название                = Ғәрәп илдәре Лигаһы
|альтернативное  = '''جامعة الدول العربية'''
|цвет_названия = #FFFFFF
|background_color= #006233
|логотип = Flag of the Arab League.svg
|подпись = |[[Ғәрәп Лигаһы дәүләттәре флагы]]
|карта1 = Arab League (orthographic projection) updated.svg
|легенда1 = <div style="text-align:center; padding-left:1em; font-size:90%">{{legend|#346733|Государства — члены Лиги арабских государств}}</div>
|тип = Халыҡ-ара ойошма
|членство = {{Collapsible list |title=21 дәүләт
|'''Ағзалар:'''
|{{флагификация|Алжир}}
|{{флагификация|Бахрейн}}
|{{флагификация|Джибути}}
|{{флагификация|Египет}}
|{{флагификация|Иордания}}
|{{флагификация|Ирак}}
|{{флагификация|Йемен}}
|{{флагификация|Катар}}
|{{флагификация|Коморы}}
|{{флагификация|Кувейт}}
|{{флагификация|Ливан}}
|{{Флагификация|Ливия}}
|{{флагификация|Мавритания}}
|{{флагификация|Марокко}}
|{{флагификация|ОАЭ}}
|{{флагификация|Оман}}
|{{флагификация|Палестина}}
|{{флагификация|Саудовская Аравия}}
|{{флагификация|Сомали}}
|{{флагификация|Судан}}
|{{флагификация|Тунис}}
|'''Наблюдатели:'''
|{{флагификация|Бразилия}} (2003)<ref>[http://www.reebd.org/2010/05/arabes-apoiam-reconstrucao-do-haiti.html Revista Eletrônica Estratégia Brasileira de Defesa — A Política e as Forças Armadas em Debate: Árabes apóiam reconstrução do Haiti]</ref>
|{{флагификация|Венесуэла}} (2006)<ref>[http://english.peopledaily.com.cn/200607/18/eng20060718_284210.html People’s Daily Online — Arab League accepts Venezuela as observer]</ref>
|{{флагификация|Индия}} (2006)<ref>[http://www.expressindia.com/news/fullstory.php?newsid=83760 India invited as observer for Arab League summit — Express India]</ref>
|{{флагификация|Эритрея}} (2007)<ref>[http://www.somalilandtimes.net/2003/52/5214.htm Eritrea Joins Arab League As Observer]</ref>
|'''Ҡатнашыу сикләнгән:'''
|{{флагификация|Сирия}}
}}
|тип_центра = Штаб-квартира
|центр = [[Каир]], [[Египет]]
|язык = [[Ғәрәп теле|ғәрәп]]
|должность_руководителя1 = '''Генераль секретарь'''
|имя_руководителя1 = {{флаг|Египет}} [[аль-Араби, Набиль|Набиль аль-Араби]]
|должность_руководителя2 = '''Ғәрәп парламанты рәйесе'''
|имя_руководителя2 = {{флаг|Ливан}} [[Набих Берри]]
|должность_руководителя3 =
|имя_руководителя3 =
|событие_основания1 = '''Ойоштороу ниәте протоколы'''
|дата_основания1 = [[7 октября]] [[1944 год]]а
|событие_основания2 = '''Рәсми ойошоу ваҡыты'''
|дата_основания2 = [[22 март]] [[1945]]й
|событие_основания3 =
|дата_основания3 =
|событие_основания4 =
|дата_основания4 =
|сайт = [http://www.arableagueonline.org/ www.arableagueonline.org]
}}

'''Ғәрәп Лигаһы''' ({{lang-ar|جامعة الدول العربية}} Җәмғиәт әд-Дүүәл әл-Ғәрабиә; '''ҒЛ''') — [[ғәрәптәр|ғәрәп]] дәүләттәрен һәм [[ғәрәп теле]] рәсми тел булған дәүләттәрҙе берләштергән [[халыҡ-ара ойошма]]. 22 дәүләт-ағзаһы бар.

== Маҡсаттары ==
Лиганың маҡсаттары [[1945 йыл]]да ҡул ҡуйылған килешеүҙә билдәләнә һәм «унда ҡатнашыусы дәүләттәр араһында бәйләнештәрҙе нығытыуҙы, улар араһында хеҙмәттәшлекте тормошҡа ашырыу, уларҙың бойондороҡһоҙлоғон һәм суверенитетын һаҡлау, ғәрәп илдәренең эштәрен һәм мәнфәғәттәрен ҡарау өсөн берҙәм сәйәси һыҙатты үҫтереүҙе» күҙ уңында тота. Хеҙмәттәшлек сәйәси аспекттар менән генә сикләнмәй, шулай уҡ иҡтисади, финанс, аралашыу, мәҙәни, социаль мәсьәләләр һәм һаулыҡ өлкәһендә үҙ-ара эш итеүҙе лә үҙ эсенә ала. Бынан тыш, хеҙмәттәшлек гражданлыҡ, паспорт, виза, енәйәтселәрҙе экстрадициялау мәсьәләләрен үҙ эсенә ала{{sfn|Дипломатический словарь|1948}}.

== Составы ==
Ғәрәп дәүләттәре лигаһы составына ғәрәп телле 18 ил, [[Фәләстин]] дәүләте һәм ғәрәп донъяһы менән тығыҙ бәйләнгән [[Көнсығыш Африка]]ның ([[Комор]], [[Сомали]] һәм [[Джибути]]) өс мосолман иле инә. Ғәрәп лигаһының 22 ағзаһының 19-ында ғәрәп теле күпселек граждандарҙың туған теле булып тора<ref name="Palestina">Включая [[Государство Палестина]], [[Непризнанные и частично признанные государства|признанное]] большинством государств мира, но не признанное рядом постоянных членов Совета Безопасности и членов ООН</ref>.

Лига дәүләттәренең дөйөм майҙаны 5,25 миллион квадрат километр тәшкил итә, унда 500 миллиондан ашыу кеше йәшәй. Лиганың ағзалары — төбәктең иң бай (Катар, Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре, Күвейт, Сәғүд Ғәрәбстаны, Оман, Бахрейн) һәм иң ярлы илдәре (Сомали, Комор, Мавритания, Йемен, Судан, Джибути). Лига составына донъяның сәйәси яҡтан тотороҡло илдәре иҫәбенә ингән 8 монархия һәм йыш ҡына көслө сәйәси ҡапма-ҡаршылыҡтар арҡаһында тарҡалған 14 республика инә.

== Етәкселеге ==
Ойошманың юғары етәксе органы булып Лига Советы тора. Һәр ағза советта бер тауышҡа эйә, ғәҙәттә сит ил эштәре министры йәки Советтың даими вәкиле була. Совет йылына ике тапҡыр, март һәм сентябрь айҙарында, йыйыла{{sfn|Кругосвет}}. Кәм тигәндә ике илдең үтенесе буйынса Советтың ғәҙәттән тыш сессияһы саҡырылыуы ихтимал. Лига Советы ҡабул иткән ҡарарҙар тауыш биргән илдәр өсөн мотлаҡ булырға тейеш{{sfn|Британника}}{{sfn|BBC News}}.

Совет сессиялары араһында Генераль секретариат идара итә, уға 5 йылға һайланған Генераль секретарь етәкселек итә. Бынан тыш, Лигала иҡтисади совет, оборона буйынса берләштерелгән комитет һәм башҡа даими комитеттар бар{{sfn|Кругосвет}}{{sfn|BBC News}}.
Штаб-фатиры [[Ҡаһирә]]лә (1979—1991 йылдарҙа [[Тунис]]та) урынлаша{{sfn|Кругосвет}}. Рәсми теле — [[ғәрәп теле]].

'''Ғәрәп парламенты'''

2005 йылдың 27 декабрендә Ҡаһирәлә 2005 йылдың мартында Ғәрәп лигаһының Алжир саммиты ойошторған Ваҡытлы ғәрәп парламентының беренсе сессияһы үтә. Парламент спикеры итеп Күвейт парламентының Тышҡы бәйләнештәр буйынса комитеты рәйесе Мөхәммәт Йәссим Әл-Сакр һайлана. Тәүге биш йыл эсендә Ғәрәп парламенты Ғәрәп лигаһына ингән һәр 22 илдең (шул иҫәптән Фәләстин дәүләтен) парламентынан 4 вәкилде ебәреү аша ойошторола)<ref name="Palestina2" />). Артабан туранан-тура һайлауға күсеү планлаштырыла. Ғәрәп парламентының штаб-фатиры Дамаск ҡалаһында урынлаша.

Ғәрәп парламенты эше социаль, иҡтисади һәм мәҙәни өлкәләрҙәге мәсьәләләр менән сикләнә<ref name="columb">[http://www.factmonster.com/encyclopedia/history/arab-league.html Arab League] The Columbia Electronic Encyclopedia</ref>.


'''Кеше хоҡуҡтары'''

1968 йылда Лига Советы Кеше хоҡуҡтары буйынса Даими ғәрәп комиссияһын булдыра; әммә 2008 йылға ҡарата уның вәкәләттәре бик сикләнгән булып ҡала<ref>''Mohammad Amin Al-Midani'' [http://www.acihl.org/articles.htm?article_id=6 The League of Arab States and the Arab Charter on Human Rights]</ref>.2004 йылда Ғәрәп кеше хоҡуҡтары хартияһы Лига илдәре тарафынан ҡабул ителә һәм 2008 йылда үҙ көсөнә инә.

== Ҡораллы көстәре ==
2015 йылдың 29 мартында Лиганың 26-сы сессияһында ойошмаға ағза дәүләттәрҙең башлыҡтары хәүефһеҙлек өлкәһендә янаған хәүефтәргә бергәләп ҡаршы тороу өсөн берҙәм төбәк ҡораллы көстәрен булдырыу тураһында килешә<ref>[http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/1863722 Арабские страны договорились о создании единых ВС]</ref>.

25 августа Ғәрәп дәүләттәре лигаһына ингән илдәрҙең сит ил эштәре министрҙары һәм оборона министрҙары 27 августа ҡул ҡуясағы тураһында хәбәр ителде.Ҡаһирәлә пан-ғәрәп ойошмаһының махсус кәңәшмәһендә ғәрәп ҡораллы көстәрен ойоштороу протоколы төҙөлә<ref>[http://ria.ru/world/20150825/1207209891.html СМИ: страны ЛАГ 27 августа подпишут протокол о создании арабских ВС]</ref>.

== Тарихы ==

'''Лиганы булдырыу'''

Ғәрәп бойондороҡһоҙ дәүләттәрен берләштереү идеяһын [[Англия]] [[Икенсе донъя һуғышы]] ваҡытында тәҡдим итә, сит ил эштәре министры Эден бер нисә тапҡыр Англияның бындай проектты хупларға әҙер булыуын белдерә. 
Ғәрәп илдәре араһында мөнәсәбәттәрҙе нығытыу һәм сәйәсәт, иҡтисад, мәҙәниәт һәм социаль өлкәләрҙә ғәмәлдәрҙең координацияһы маҡсатынан [[1944 йыл]]дың [[7 октябрь|7 октябрендә]] [[Александрия]]ла [[Сүриә]], [[Иордания]], [[Ираҡ]], [[Ливан]] һәм [[Мысыр]] тарафынан Лиганы булдыру тураһында протокол имзалана<ref>[http://avalon.law.yale.edu/20th_century/alex.asp Lillian Goldman Law Library: The Alexandria Protocol; October 7, 1944]{{ref-en}}</ref>.  [[1945 йыл]]дың [[22 март]]ында Ғәрәп Лигаһын булдырыу тураһында килешеү имзалана. Юғарыла һаналған илдәрҙән тыш уға [[Сәғүд Ғәрәбстаны]] ла ҡул ҡуя<ref>[http://avalon.law.yale.edu/20th_century/arableag.asp Lillian Goldman Law Library: Pact of the League of Arab States, March 22, 1945]{{ref-en}}</ref>.

Шул уҡ йылдың 5 майында килешүегә Төньяк Йемен ҡушыла{{sfn|Дипломатический словарь|1948}} [[1956 йыл]]дың [[19 ғинуар]]ында ойошмаға — [[Судан]], [[28 март]]ында [[Ливия]] инә. [[1958 йыл]]да ойошмаға [[Марокко]] һәм [[Тунис]] ҡушыла.

Бойондороҡһоҙлоғо иғлан ителеүгә ҡарамаҫтан, Лига төбәктә Британия  яҡлы сәйәсәт алып бара. Һөҙөмтәлә 1949 йылда Лига составында ике дошмандарса фракция барлыҡҡа килә: [[Ираҡ]] һәм Трансиордания Британия яҡлы булып ҡала, ә [[Мысыр]] һәм [[Сәғүд Ғәрәбстаны]] [[АҠШ]]-ты хуплай. Һөҙөмтәлә Лига  юҡҡа сығыуға яҡын була{{sfn|Diplomatic Dictionary|1948}}.

1950 йылда Лига [[Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы]]нда күҙәтеүсе статусын ала. Шул уҡ ваҡытта ғәрәп донъяһында бойондороҡһоҙлоҡ өсөн көрәш башлана. 1952 йылда Мысырҙа июль революцияһынан һуң Лига үҙ ағзаларының айырым ғәрәп илдәренең бойондороҡһоҙлоғон алыуға йүнәлтелгән ғәмәлдәрен координациялай башлай. Шулай итеп, Лига [[Азия]] һәм [[Африка]] төбәктәренең ғәрәп илдәрен берләштереүгә хеҙмәт итә. БМО-ның Азия һәм Африка илдәренән килгән ағзаларының һаны һиҙелерлек артҡандан һуң, Лиганың ойошмалағы йоғонтоһо кәмей башлай{{sfn|Кругосвет}}.

'''Лигалағы ҡапма-ҡаршылыҡтар'''

Лигала сираттағы бүленеш 1967 йылғы ғәрәп-израиль конфликтында еңелеү менән бәйле: [[Мысыр]] һәм [[Иордания]] [[АҠШ]] ярҙамы менән утты туҡтатыу тураһында килешеүгә ҡул ҡуя һәм [[Алжир]], [[Ираҡ]] һәм [[Фәләстин азатлыҡ ойошмаһы]] яғынан ҡырҡа тәнҡиткә дусар була. Сүриәнең 1970 йылда Иорданияла һәм 1975 йылда Ливанда граждандар һуғышына ҡыҫылыуы, 1972 йылда Иорданияның Көнбайыш яры буйынса тәҡдиме, Шулай уҡ Мысырҙың 1977 йылда [[Израиль]] дәүләтен таныуы ике яҡлы ҡабул ителә. 1979 йылда Мысыр-Израиль солох килешеүенә ҡул ҡуйғандан һуң Мысырҙың Лигаға ағзалығы туҡтатыла, уға ҡарата санкциялар индерелә, Лиганың штаб-фатиры [[Тунис]]ҡа күсерелә. 1989 йылда ғына Мысырҙың Лигала ағзалығы тергеҙелә, штаб-фатир [[Ҡаһирә]]гә 1991 йылда ҡайтарыла{{sfn|Кругосвет}}.

Яңы аңлашылмаусанлыҡтар Ҡултыҡ һуғышы (1990—1991) менән бәйле була. Сәғүд Ғәрәбстаны, Мысыр, [[Сүриә]] һәм [[Марокко]] Ираҡҡа ҡаршы коалиция була, шул уҡ ваҡытта [[Иордания]], [[Йемен]] һәм [[Ливия]] нейтралитет һаҡлай.{{sfn|Кругосвет}}. BBC News ойошмаһы Израилдең 1948 йылдан алып 1993 йылға тиклем үткәргән иҡтисади бойкоттарын Лига тарихында декларация ниәттәре сиктәренән сыҡҡан берҙән-бер декларация була{{sfn|BBC News}}.

Шул уҡ ваҡытта Лига иҡтисади мәсьәләләр менән дә уңышлы шөғөлләнә. Ғәрәп дәүләттәре лигаһының иҡтисади сәйәсәте сиктәрендә 1959 йылда беренсе ғәрәп нефть конгресы үткәрелә, ә 1964 йылда Ғәрәп лигаһының [[мәғариф]], мәҙәни һәм ғилми ойошмаһы (ЙӘКИ АЛЕКСО|) (Arab League Educational, Cultural and Scientific Organization, йәки ALECSO) ойошторола {{sfn|Британника}}. Бынан тыш, 1953 йылда Ғәрәп телекоммуникациялар союзы (Arab Telecommunications Union), 1954 йылда Ғәрәп почта союзы (Arab Postal Union), 1959 йылда исемен, 1965 йылда Ғәрәп финанс ойошмаһы (Arab Financial Organization) тип исемен үҙгәрткән Ғәрәп үҫеш банкы ғәрәп финанс ойошмаһы (Arab Development Bank)кеүек бөтә ғәрәп учреждениелары ойошторола. Лиганың бөтә ағза дәүләттәре өсөн асыҡ булған һуңғыһы тәбиғи ресурстар һәм ауыл хужалығы продукцияһы менән пошлинаһыҙ сауҙа итеү мөмкинлеген бирә, был капитал һәм хеҙмәт хәрәкәтенә булышлыҡ итә.<ref name="columb"/>.

=== Ғәрәп яҙы ===
2010—2011 йылдарҙа ғәрәп донъяһы илдәрен солғап алған һәм [Ғәрәп яҙы|Араб яҙы] тип аталған протест тулҡыны ойошмаға тағы бер ҡаршылыҡ тулҡынын тыуҙыра{{sfn|Британника}}.

{{Флагификация|Ливия}}<br>
[[2011 йыл]]дың февралендә Ғәрәп лигаһы [[Ливия]]лағы сыуалыштар һәм властарҙың уларҙы баҫтырыу буйынса ғәмәлдәре арҡаһында Ливияның ойошма эшмәкәрлегендә ҡатнашыуын туҡтата<ref>{{cite web|url=http://www.gazeta.ru/news/lenta/2011/02/22/n_1716797.shtml|title=Лига арабских государств приостановила участие Ливии в деятельности организации|author=|date=2011-02-22|work=|publisher=[[Газета.Ru]]|accessdate=2011-02-11|lang=|deadlink=no}}</ref>.
2011 йылдың 13 мартында Ғәрәп лигаһы Ливияның һауа киңлеген ябыу тәҡдимен ҡарай, Ғәрәп лигаһына ингән бөтә илдәр тиерлек был тәҡдимде хуплай.

{{Флагификация|Сирия}}<br>
[[2011 йыл]]дың ноябрендә Ғәрәп лигаһы, хөкүмәттең демонстранттарға ҡарата көс ҡулланыуын хуп күрмәүҙе иҫәпкә алып, Сүриәнең ойошма эшмәкәрлегендә ҡатнашыуын туҡтата<ref>{{cite web|url=http://podrobnosti.ua/power/2011/11/12/803391.html|title=Сирию временно исключили из Лиги арабских государств|author=|date=2011-11-12|work=|publisher=[[Подробности.ua]]|accessdate=2011-11-12|deadlink=no}}</ref>. 2014 йылдың мартында Лига «тыныс халыҡты үлтереүҙе» ғәйепләй һәм конфликттың бөтә яҡтарын граждандар һуғышын туҡтатыу өсөн көс һалырға саҡыра. «Башар әл-Асад режимы ҡылған ғәйепһеҙ кешеләрҙе үлтереүҙе хупламайбыҙ», — тиелә белдереүҙә<ref>{{cite web|url=http://9tv.co.il/news/2014/03/26/171940.html|title=ЛАГ осудила режим Асада за массовую резню|accessdate=2014-03-26}}</ref>.

== Ағза-дәүләттәр ==
Лига ағзалары булған дәүләттәр (Лигаға инеү тарихы менән)<ref name="state"/>:
[[Файл:Arab League History.svg|300px|right|thumb|Ғәрәп дәүләттәре лигаһының киңәйеү тарихы]]
* {{Флаг|Египет|1922}} [[Мысыр]] — [[22 март]] [[1945 йыл]]. [[Мысыр короллеге]] булараҡ инә. 1953 йылда {{Флаг|Египет|1952}} Республика иғлан ителә. 1958 йылдан алып 1961 йылға тиклем [[Сүриә]] менән берлектә {{Флаг|Египет|ОАР}} [[Берләшкән Ғәрәп Республикаһы]]н ойоштора. Мысыр Лига составынан 1979 йылдың 26 мартынан алып 1989 йылдың 23 майына тиклем сығарылып тора.
* {{Флаг|Ираҡ|1924}} [[Ираҡ]] — [[22 март]] [[1945 йыл]]. [[Ираҡ короллеге]] булараҡ инә. 1958 йылда {{Флаг|Ирак|1959}} Республикаһы иғлан ителә. 1963—2003 йылдарҙа {{Флаг|Ирак|1963}} етәкселегендә Баас партияһы.
* {{флагификация|Ливан|1943}} — [[22 март]] [[1945 йыл]].
* {{флагификация|Саудовская Аравия|1938}} — [[22 март]] [[1945 йыл]].
* {{флагификация|Сүриә}} — [[22 март]] [[1945 йыл]].. Сүриә 1958 йылдың 22 февраленән алып 1961 йылдың 28 сентябренә тиклем {{Флаг|Египет|ОАР}} Мысыр менән берлектә Берләшкән Ғәрәп Республикаһы составында була, {{флагификация|Сирия}} Лига составына 1961 йылдың 28 октябрендә әйләнеп ҡайта. Ағзалығы 2011 йылдың 16 ноябрендә туҡтатылып тора. Хәҙерге ваҡытта Сүриәне Ғәрәп лигаһында Б. Асада режимына ҡаршы оппозиция кәүҙәләндерә<ref>[https://www.theguardian.com/world/2013/mar/26/syrian-opposition-appeals-nato-support Syrian opposition takes Arab League seat | World news | The Guardian<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
* {{флагификация|Иордания}} —[[22 март]] [[1945 йыл]] (1949 йылға тиклем — Трансиордания).
* {{флагификация|Северный Йемен}} — [[5 май]] [[1945 йыл]]. [[1990 йыл]]да дәүләт {{флагификация|Народная Демократическая Республика Йемен}} менән {{флагификация|Йемен}}ға берләшә.
* {{Флаг Ливии}} [[Ливия]] — [[28 март]] [[1953 йыл]]. [Ливия короллеге]] булараҡ инә. [[1969йыл]]дан — {{Флаг|Ливия|1969}} [[Ливия Ғәрәп Республикаһы]], [[1977 йыл]]дан — {{Флаг|Ливия|1977}} [[Бөйөк Социалистик Халыҡ Ливия Ғәрәп Джамахирияһы]]), [[2011 йыл]]дан — [[Ливия Республикаһы]]). Ливия ике тапҡыр Лига составынан сығыу тураһында иғлан итә, әммә ҡарарын юҡҡа сығара: 2002 йылдың 24 октябренән алып 2003 йылдың 16 ғинуарына тиклем һәм 2003 йылдың 3 апреленән 25 майына тиклем. Ағзалығы 2021 йылдың 22 февраленән 25 августҡа тиклем туҡтатыла.
* {{флагификация|Судан|1956}} — [[19 ғинуар]] [[1956 йыл]].
* {{флагификация|Тунис|1831}} — [[1 ғинуар]] [[1958 йыл]].
* {{флагификация|Марокко}} — [[1 октябрь]] [[1958 йыл]].
* [[Имамат Оман]] — 1959 йылға тиклем
* {{флагификация|Кувейт}} — [[20 июль]] [[1961 йыл]].
* {{флагификация|Алжир}} — [[16 август]] [[1962 йыл]].
* {{флагификация|Народная Демократическая Республика Йемен}} — [[12 декабрь]] [[1967 йыл]]. В[[1990 йыл]]да дәүләт [[Төньяҡ Йемен]] менән бергә {{флагификация|Йемен}}ға берләшә.
* {{флагификация|Бахрейн|1932}} — [[11 сентябрь]] [[1971 йыл]].
* {{флагификация|Катар}} — [[11 сентябрь]] [[1971 йыл]].
* [[Файл:Flag of Oman (1970-1995).svg|22px|border]] [[Оман]] — [[29 сентябрь]] [[1971 йыл]].
* {{флагификация|ОАЭ}} — [[6 декабрь]] [[1971 йыл]].
* {{флагификация|Мавритания}} — [[26 ноябрь]] [[1973 йыл]].
* {{флагификация|Сомали}} — [[14 февраль]] [[1974 йыл]].
* [[Файл:Flag of Palestine.svg|22px|border]] [[Палестинаны азат итеү ойошмаһы]] — [[9 сентябрь]] [[1976 йыл]]. [[1988 йыл]]дан Лигала [[Фәләстин дәүләте]]н кәүҙәләндерә<ref name="Palestina2">[[Государство Палестина]] признано [[Международно-правовой статус Государства Палестина|137 государствами-членами ООН]], в том числе всеми арабскими странами и всеми членами Лиги арабских государств.</ref>.
* {{флагификация|Джибути}} — [[4 сентябрь]] [[1977 йыл]].
* {{флаг|Коморы|1992}} [[Комор]] — [[20 ноябрь]] [[1993 йыл]].

== Ғәрәп дәүләттәре лигаһының генераль секретарҙары ==
Аҫта Ғәрәп дәүләттәре лигаһының генераль секретарҙары к-рһәтелгән<ref name="state">{{cite news|url=http://www.worldstatesmen.org/International_Organizations.html#LAS|title=Arab League|publisher=www.worldstatesmen.org|accessdate=2013-02-15}}</ref>:
* {{Флаг|Египет|1922}} [[Абдул Рахман Хәссән Әззәм]] (1893—1976) [[1945 йыл]]дың 22 мартынан алып [[1952 йыл]]дың сентябренә тиклем
* {{Флаг|Египет|1958}} [[Абдул Халек Хасуна]] (1898—1992) [[1952 йыл]]дың сентябренән алып [[1972 йыл]]дың 1 июненә тиклем
* {{Флаг|Египет|1972}} [[Мәхмүт Риад]] (1917—1992) [[1972 йыл]]дың 1 июненән алып [[1979 йыл]]дың мартына тиклем
* {{Флаг|Тунис|1831}} [[Шедли Клиби]] (1925—2020) [[1979 йыл]]дың мартынан алып [[1990 йыл]]дың сентябренә тиклем
* {{Флаг Ливана}} [[Ассад әл-Ассад]] (1920) в.б.ү. [[1990 йыл]]дың сентябренән алып [[1991 йыл ]]дың 15 майына тиклем
* {{Флаг Египта}} [[Әхмәт Исмат Әбдел Мағид]] (1923—2013) [[1991 йыл]]дың 15 майынан алып [[2001 йыл]]дың 15 майына тиклем
* {{Флаг Египта}} [[Амр Муса]] (1936) [[2001 йыл]]дың 15 майынан алып [[2011 йыл]]дың 1 июленә тиклем
* {{Флаг Египта}} [[Нәбил әл-Ғәрәби]] (1935) [[2011 йыл]]дың 1 июленән алып<ref>{{cite news|url=http://www.polit.ru/world/2011/05/15/lag.html|title=Министр иностранных дел Египта избран новым генсеком Лиги арабских государств|date=2011-05-15|publisher=Полит.ру|accessdate=2011-05-15}}{{Недоступная ссылка|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2016 йылдың 30 июненә тиклем.
* {{Флаг Египта}} [[Әхмәт Әбүл Гейт]] (1942) с 1 июля [[2016 йыл]]дың 1 июленән.

== Ғәрәп дәүләттәре лигаһының саммиттары ==
{| class="wikitable sortable"
|-
! # !! Ил !! Датаһы
|-
| 1 || {{Флаг|Египет|ОАР}} [[Ҡаһирә]] || 1964 йылдың 13-17 ғинуары.
|-
| 2 || {{Флаг|Египет|ОАР}} [[Александрия]]||1964 йылдың 5-11 сентябре
|-
| 3 || {{Флаг|Марокко}} [[Касабланка]]||1965 йылдың 13-17 сентябре
|-
| 4 || {{Флаг|Судан|1956}} [[Хартум]]||1967 йылдың 29 августы
|-
| 5 || {{Флаг|Марокко}} [[Рабат]]||1969 йылдың 21-23 декабре
|-
| 6 || {{Флаг|Алжир}} [[Алжир (ҡала)|Алжир]]||1973 йылдың 26-28 ноябре
|-
| 7 || {{Флаг|Марокко}} [[Рабат]]||1974 йылдың 29 октябре
|-
| 8 || {{Флаг|Египет|1972}} [[Ҡаһирә]]||1976 йылдың 25-26 октябре
|-
| 9 || {{Флаг|Ирак|1963}} [[Бағдад]]||1978 йылдың 2-5 ноябре
|-
| 10 || {{Флаг|Тунис|1831}} [[Тунис (ҡала)|Тунис]]||1979 йылдың 20-22 ноябре
|-
| 11 || {{Флаг|Иордания}} [[Амман]]||1980 йылдың 21-22 ноябре
|-
| 12 || {{Флаг|Марокко}} [[Фес]]||1981йылдың 25 ноябре, 1982 йылдың 6-9 сентябре
|-
| 13 || {{Флаг|Марокко}} [[Касабланка]]||1985 йыл
|-
| 14 || {{Флаг|Иордания}} [[Амман]]||1987 йылдың 8 ноябре.
|-
| 15 || {{Флаг|Алжир}} [[Алжир (ҡала)|Алжир]]||1988 йылдың июне
|-
| 16 || {{Флаг|Марокко}} [[Касабланка]]||1989 йыл
|-
| 17 || {{Флаг|Ирак}} [[Багдад]]||1990 йыл
|-
| 18 || {{Флаг|Египет}} [[Ҡаһирә]]||1996 йыл
|-
| 19 || {{Флаг|Иордания}} [[Амман]]||2001 йылдың 27-28 марты
|-
| 20 || {{Флаг|Ливан}} [[Бейрут]]||2002 йылдың 27-28 марты
|-
| 21 || {{Флаг|Египет}} [[Шарм-эш-Шейх]]||2003 йылдың 1 марты
|-
| 22 || {{Флаг|Тунис}} [[Тунис (ҡала)|Тунис]]||2004 йылдың 22-23 майы
|-
| 23 || {{Флаг|Алжир}} [[Алжир (ҡала)|Алжир]]||2005 йылдың 22-23 марты
|-
| 24 || {{Флаг|Судан}} [[Хартум]]||2006 йылдың 28-30 марты
|-
| 25 || {{Флаг|Саудовская Аравия}} [[Әр-Рияд]]||2007 йылдың 27-28 марты
|-
| 26 || {{Флаг|Сирия}} [[Дамаск]]||2008 йылдың 29-30 марты
|-
| 27 || {{Флаг|Катар}} [[Доха]] || 2009 йылдың 28-30 марты
|-
| 28 || {{Флаг|Ливия|1977}} [[Сирт]] ||2010 йылдың 27-28 марты
|-
| 29 || {{Флаг|Ирак}} [[Бағдад]] || 2012 йылдың 27-29 марты
|-
| 30 || {{Флаг|Катар}} [[Доһа]] || 2013 йылдың 21-27 марты
|-
| 31 || {{Флаг|Кувейт}} [[Кувейт (ҡала)|Кувейт]] || 2014 йылдың 25-26 марты
|-
| 32 || {{Флаг|Египет}} [[Шарм-эш-Шейх]] || 2015 йылдың 28-29 марты
|-
| 33 || {{Флаг|Мавритания}} [[Нуакшот]] ||2016 йылдың 20 июле
|-
| 34 || {{Флаг|Иордания}} [[Амман]] ||2017 йылдың 23-29 марты
|-
| 35 || {{Флаг|Саудовская Аравия}} [[Дахран]] ||2018 йылдың 15 апреле
|-
| 36 || {{Флаг|Тунис}} [[Тунис (ҡала)|Тунис]]|| 2019 йылдың апреле
|}

=== Ғәрәп дәүләттәре лигаһының сираттан тыш саммиттары ===
Хәҙерге ваҡытҡа ҡарата 11 сираттан тыш саммит үткәрелгән.
{| class="wikitable sortable"
|-
! # !! Ил/Ҡала !! Датаһы
|-
| 1 || {{Флаг|Египет|ОАР}} [[Ҡаһирә]]|| 1970 йылдың 21-27 сентябре
|-
| 2 || {{Флаг|Саудовская Аравия}} [[Әр-Рияд]] || 1976 йылдың 17-28 октябре
|-
| 3 || {{Флаг|Марокко}} [[Касабланка]] ||1985 йылдың 7-9 сентябре
|-
| 4 || {{Флаг|Иордания}} [[Амман]] ||1987 йылдың 8-12 ноябре
|-
| 5 || {{Флаг|Алжир}} [[Алжир (ҡала)|Алжир]] ||1988 йылдың 7-9 июне
|-
| 6 || {{Флаг|Марокко}} [[Касабланка]] ||1989 йылдың 23-26 июне
|-
| 7 || {{Флаг|Ирак|1963}} [[Бағдад]] || 1990 йылдың 28-30 марты
|-
| 8 || {{Флаг|Египет}} [[Ҡаһирә]] || 1990 йылдың 9-10 августы
|-
| 9 || {{Флаг|Египет}} [[Ҡаһирә]] ||1996 йылдың 22-23 июне
|-
| 10 || {{Флаг|Египет}} [[Ҡаһирә]] || 2000 йылдың 21-22 октябре
|-
| 11 || {{Флаг|Саудовская Аравия}} [[Әр-Рияд]] ||2016 йылдың 7 ғинуары
|}

=== Системаға индерелмәгән ике саммит ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! # !! Ил !! Датаһы
|-
| 1 || {{Флаг|Египет|1922}} [[Аншас]] ||1946 йылдың 28-29 майы
|-
| 2 || {{Флаг|Ливан}} [[Бәйрүт]] || 1958 йылдың 13-15 ноябре
|}

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* {{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/country_profiles/1550797.stm|title=Profile: Arab League|publisher=BBC News|accessdate=2013-08-06|ref=BBC News|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IqRWaPq1?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/country_profiles/1550797.stm|archivedate=2013-08-13|deadlink=no}}
* {{Кругосвет|часть=Лига Арабских Государств|год=2008|автор=|язык=ru}}
* {{книга|автор=А. Я. Вышинский, С. А. Лозовский|часть=Лига Арабских Государств|заглавие=Дипломатический словарь|место=М.|издательство=Государственное издательство политической литературы|год=1948|ref=Дипломатический словарь}}
* {{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31483/Arab-League|title=Arab League|publisher=Энциклопедия Британника|accessdate=2013-08-06|ref=Британника|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IqRXx9wE?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31483/Arab-League|archivedate=2013-08-13|deadlink=no}}
{{вс}}
{{Ғәрәп илдәре лигаһы}}
{{Дөйөм мираҫ}}
[[Категория:Ғәрәп илдәре лигаһы]]