Әзрәҡә битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}
'''Әзрәҡә''' — ''ғәрәп теленән'' — яуыз, алдаҡсы, яуыз дошман, башҡорт мифологияһында яуыз йән эйәһе<ref>[http://bashenc.online/ru/articles/82097/ АЗРАКА, миф. персонаж]</ref>.

Әзрәҡә — «Урал‑батыр» эпосы персонажы. Һыу аҫты һәм ер аҫты донъяһы дейеүҙәре батшаһы, тылсымлы Йәншишмә тере һыу шишмәһенең хужаһы. Кешеләрҙе буйһондороп, ерҙә батшалыҡ итер өсөн, Әзрәҡә [[Самрау]] батшанан Һомайғошто, [[Аҡбуҙат (мифология)|Аҡбуҙат]]ты һәм тылсымлы көс биргән алмас ҡылысын алырға ынтыла. Был йәһәттән уға Шүлгән, йыландар батшаһы [[Ҡәһҡәһә]], уның улы [[Зәрҡүм]] ярҙам итә. Урал батыр Әзрәҡәне лә, бар дейеүҙәрҙе лә юҡ итә. Риүәйәт буйынса, Әзрәҡәнең ҡырҡылған кәүҙәһе урынында [[Ямантау]] ([[Башҡортостан Республикаһы]], [[Белорет районы]]) барлыҡҡа килгән<ref>[http://bashenc.online/ru/articles/104173/ АЗРАКА]</ref><ref> [http://bashenc.online/ru/articles/82097/ АЗРАКА, миф. персонаж]</ref><ref> Башҡорт халыҡ ижады. 3‑сө т. Эпос. Өфө, 1998</ref>

Башҡорт мифологияһының Әзрәҡә, [[Ҡәһҡәһә]] һәм Зәрҡүм исемле персонаждары иран донъяһы менән бәйле. Атап әйткәндә, Зәрҡүм, фонетик вариантында «Зергам» иран телдәренән «арыҫлан» («лев») мәғәнәһендә тәржемә ителә, ә [[Әзрәҡә]] зороастрия текстарында Азарак формаһында теркәлгән. Башҡорт халҡының «Урал батыр» эпосында Зәрҡүм — Арыҫлан йондоҙлоғо символы булып тора. Башҡорт мифологияһындағы [[Ҡәһҡәһә]] — аждаһа һымаҡ әшәке һәм зыянлы заттарҙың ун ике башлы батшаһы һәм [[Ҡош юлы]]н символлаштыра<ref>[https://urgaza.ru/library-portal/articles/202/1956/?ysclid=lgb3ivpa4f51560121 Элементы древних иранских верований в традиционном сознании башкир]</ref>.

Был персонаждар Көньяҡ Уралда һәм уға сиктәш ерҙәрҙә урындағы иран телле сармат-алан һәм ситтән килгән төрки телле ҡәбиләләр нигеҙендә формалашҡан боронғо төрки телле халыҡтарҙың береһе булған башҡорт мифологияһында иран йоғонтоһо көслө икәнен раҫлай<ref>[https://urgaza.ru/library-portal/articles/202/1956/?ysclid=lgb3ivpa4f51560121 Элементы древних иранских верований в традиционном сознании башкир]</ref>. 

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Ҡәһҡәһә]]
* [[Зәрҡүм]]

== Әҙәбиәт ==
* Башҡорт халыҡ ижады. 3‑сө т. Эпос. Өфө, 1998
* А. С. Мирбадалева. Башкирский эпос «Урал‑батыр» //Башкирский фольклор. Уфа, 2000. Вып.4.
* Аминев З. Г., Ямаева Л. А. Элементы древних иранских верований в традиционном сознании башкир // Иран-наме. — Алматы, 2010. № 4. С. 97-109.

== Һылтанмалар ==
* [http://bashenc.online/ru/articles/82097/ АЗРАКА, миф. персонаж]
* [https://urgaza.ru/library-portal/articles/202/1956/?ysclid=lgb3ivpa4f51560121 Элементы древних иранских верований в традиционном сознании башкир]
* [http://bashenc.online/ru/articles/104173/ АЗРАКА]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{Тышҡы һылтанмалар}}

[[Категория:Башҡорт эпостары персонаждары]]
[[Категория:Башҡорт мифологияһы персонаждары]]
[[Категория:«Урал батыр» эпосы]]