Әнүәр Ходжа битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Государственный деятель
| имя        = Әнүәр Хәли Ходжа
| оригинал имени   = {{lang-sq|Enver Halil Hoxha}}
| изображение = HODŽA druhá míza.jpg
|ширина               = 250
| описание изображения = Әнүәр Ходжа [[1971 йыл]]да
| должность = Албания хеҙмәт партияһы Үҙәк комитетының Беренсе секретары
| порядок = 1
| флаг =
| периодначало = [[8 ноябрь]] [[1941]]
| периодконец = [[11 апрель]] [[1985]]
| предшественник = вазифа бөтөрөлгән
| преемник = Рәмиз Әлий
| должность_2 = Албания Министрҙар Советы Рәйесе 
| порядок_2 = 1
| флаг_2 = Flag_of_Albania_1946.svg
| флаг2_2 = Coat of arms of the People's Republic of Albania.svg
| периодначало_2 = [[1 ғинуар]] [[1946]]
| периодконец_2 = [[23 июль]] [[1954]]
| предшественник_2 = вазифа булдырылған
| преемник_2 = Мәхмәт Шеху
| должность_3 = Албанияның Сит ил эштәре министры 
| порядок_3 = 2
| флаг_3 = Flag_of_Albania_1946.svg
| флаг2_3 = Coat of arms of the People's Republic of Albania.svg
| периодначало_3 = [[22 март]] [[1946]]
| периодконец_3 = [[23 июль]] [[1953]]
| предшественник_3 = Омер Нишани 
| преемник_3 = Бехар Штюла
| должность_4 = Албанияның Милли оборона министры
| порядок_4 = 1
| флаг_4 = Flag_of_Albania_1946.svg
| периодначало_4 = [[1944]]
| периодконец_4 = [[1953]]
| предшественник_4 = 
| преемник_4 = 
| дата рождения = 16.10.1908
| место рождения = Гирокастра, [[Ғосман империяһы]]
| дата смерти =11.4.1985
| место смерти = {{ВБУ|Тирана}}, Албания Халыҡ Социалистик Республикаһы
| партия = 1) Француз коммунистар партияһы <br />2) Бельгия коммунистар партияһы <br />3) Албания хеҙмәт партияһы (с 1941)
| образование = 1) Монпелье университеты <br />2) Марксизм-ленинизм институты  <br />3) Мәскәү сит телдәр институты
| похоронен = Мемориальное кладбище «Павших героев нации» в Тиране, в мае 1992 года перезахоронен на общественном кладбище на окраине Тираны<ref>[http://www.enverhoxha.ru/enver_hoxha_questions_answers_2.htm Раздел «Вопросы — ответы» сайта «Энвер Ходжа. Его жизнь и работа». Страница 2]</ref>
| вероисповедание =  ([[Атеизм|атеист]])
| отец =
| мать =
| супруг =
| супруга = Неджимие Руфи
| дети = Илир Ходжа, Сокол Ходжа, Пранвера Ходжа
| принадлежность = {{Флагификация|Албания}}
|годы службы = [[1939]] — [[1985]]
|звание = [[Армия генералы]]
|род войск = Партизан
|командовал = Албанияның Милли-азатлыҡ армияһы <br />Албания Ҡораллы Көстәре
|часть =
|сражения = [[Икенсе донъя һуғышы]]
| награды = 
{{{!}}
{{!}}{{Орден Ленина}}{{!!}}{{Орден Суворова 1 степени|9.8.1947}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Орден Народный Герой Югославии}}
{{!}}}
}}

'''Әнүәр Хәли Ходжа''' ({{lang-sq|Enver Halil Hoxha}}; [[16 октябрь]] [[1908 йыл]], Гирокастра, [[Ғосман империяһы]] — [[11 апрель]] [[1985]], [[Тирана]], Албания Халыҡ Социалистик Республикаһы) — [[Албания]]ның [[сәйәсәт|сәйәси]] эшмәкәре, [[Албания|социалистик Албанияның]] [[1944]]—[[1985]] йылдарҙағы ғәмәлдәге етәксеһе. Албанияның Халыҡ Геройы.

Албания хеҙмәт партияһы Үҙәк комитетының Беренсе секретары (1941—1985), илдең Министрҙар Советы Рәйесе (1946—1954), Сит ил эштәре (1946—1953) һәм Оборона министры (1944—1953), бер үк ваҡытта Албания Ҡораллы Көстәренең Баш главнокомандующийы вазифаларын биләй (1944—1985)<ref>[http://slovari.yandex.ru/%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B0/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B0%20%D0%AD%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80/ Ходжа Энвер] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211133413/http://slovari.yandex.ru/%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B0/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B0%20%D0%AD%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80/ |date=2014-12-11 }}. БСЭ. — 1969—1978</ref>.

Әнүәр Ходжаның ҡырҡ йылдан артыҡ хакимлек итеү осоронда ил иҡтисадын, мәғарифын һәм һаулыҡ һаҡлау өлкәһен үҫтереүҙә уңыштарға өлгәшелә. Эҙмә-эҙлекле [[Сталин|сталинсы]] булараҡ, ул эске сәйәсәттә ҡаты методтар ҡуллана: сәйәси оппозиция баҫтырыла һәм етәкселек итеүсе партия ағзалары араһындағы лояллеккә шик тыуғандар юҡ ителә. Йәшерен сәйәси полиция ''Сигурими'' — Дәүләт именлеге директораты эшләй.

== Власҡа килгәнсе тормош юлы ==
[[Файл:Hodza house.jpg|мини|слева|Гирокастрала Ә. Ходжаның бала сағы үткән йорт (хәҙер музей)]]
Ходжа 1908 йылдың 16 октябрендә ул ваҡытта Ғосман империяһы составына ингән [[Албания]]ның көньяғында урынлашҡан ''Гирокастра'' тигән ҙур булмаған (халҡы 2004 йылда 22,8 мең кеше) ҡалала тыуған.

[[1926 йыл]]да башланғыс мәктәпте, [[1930 йыл]]дың йәйендә ''Корча ҡалаһындағы'' лицейҙы тамамлай. [[Музыка]] менән мауыға, [[шиғриәт|шиғырҙар]] яҙа, диспуттар һәм [[әҙәбиәт|әҙәби]] кисәләр ойоштора. 25 йәшенә [[Француз теле|француз]] һәм [[төрөк теле|төрөк телдәрен]] үҙләштереп өлгөргән Әнүәр матбуғатта баҫыла һәм [[Карл Маркс|Маркс]], [[Фридрих Энгельс|Энгельс]] һәм [[Ленин Владимир Ильич|Ленин]] хеҙмәттәре менән таныша башлай.

[[1930 йыл]]дың октябрендә Ходжа [[Франция]]ның көньяғында урынлашҡан Монпельет ҡалаһы университетының тәбиғи фәндәр факультетына уҡырға инә, дәүләт стипендияһы ала, әммә тиҙҙән вуздан ҡыуып сығарыла. Партия тарихнәмәһе буйынса — [[социализм|социалистик]] идеяларға бирелгәнлеге өсөн. [[1934]]—[[1936 йыл]]дарҙа Албанияның [[Брюссель|Брюсселдәге]] консуллығында секретарь булып эшләй, урындағы университетта хоҡуҡ фәне өйрәнә һәм студенттарҙың албан революционеры ''Лазар Фундо'' етәкләгән түңәрәгенә йөрөй.

[[Файл:Enver Hoxha aged 18 1927.jpg|мини|слева|Энвер Ходжа 18 йәшендә]]

Ходжа Франция [[коммунизм|коммунистар партияһының]] албан секцияһы һәм коммунистик хәрәкәттең ''Марсель Кашен, Морис Торез, Анри Барбюс'' һәм ''Луи Арагон'' кеүек күренекле эшмәкәрҙәре менән таныша. Франция коммунистарының [[гәзит]]е «Юманите» менән хеҙмәттәшлек итә, [[Албания|албан телендәге]] коммунистик бюллетенде мөхәррирләй. Ул [[Сталин Иосиф Виссарионович|Сталин]] һәм ВКП(б) эшмәкәрлеге менән һоҡлана, Албанияға нәҡ шундай партия кәрәк тип һанай. Әнүәр Сталиндың мөһим телмәрҙәрен, большевиктар партияһы ҡарарҙарын, ''Коминтерн'' лидерҙары сығыштарын албансаға тәржемә итә. Франция коммунистар партияһы ағзаһы булған Әнүәр Ходжа 1935—1936 йылдарҙа [[Бельгия]]ла була һәм унда Бельгия коммунистар партияһы сафына инә, уның матбуғатында баҫыла.

Үҙенең мәҡәләләрендә ''троцкистарҙы'', ''бухаринсыларҙы'' һәм ''«албан монархо-фашистарын» (Зогу режимы)'' тәнҡитләй. Коминтерндың [[Греция|грек]] һәм [[Италия|итальян]] секциялары Ходжаға Албаниялағы үҙ коммунистик партияһын ойошторорға ынтылған коммунистик подполье менән бәйләнеш урынлаштырырға ярҙам итә.

1936 йылдың яҙында Әнүәр Албанияға ҡайта һәм Корчала [[француз теле]] уҡыта башлай. Уны урындағы һәм Тираналағы коммунистик төркөмдәрҙең етәксе составына һайлайҙар, ә үҙенең тыуған ҡалаһы Гирокастрала шундай төркөм башында тора.

[[1938 йыл]]да Корча коммунистары башлығы А. Кельменди [[Париж]] дауаханаһында [[үпкә]] [[сир]]енән вафат була. Коминтерндың грек һәм француз секциялары яҡлауы һәм халыҡ-ара коммунистик хәрәкәт эшмәкәре Георгий Димитровтың шәхсән булышлығы менән ошо төркөмдө етәкләй.

== Әҫәрҙәре ==
* Ходжа Э. [http://www.lib.ru/POLITOLOG/ALBANIA/hrushewcy.txt Хрущёвцы]
* Ходжа Э. Титовцы. Издательство РКПО «Русь». Санкт-Петербург (в выходных данных указан «Ленинград»). 1997.
* Ходжа Э. Хрущёв убил Сталина дважды [Текст] / Э. Ходжа. — М. : Алгоритм : Эксмо, 2010. — 224 с. — (Загадка 1937 года). — ISBN 978-5-699-42714-7
* [http://www.marxists.org/reference/archive/hoxha/index.htm Архив произведений Э. Ходжи] {{ref-en}}
* [http://www.marxists.org/espanol/enver/1960nov.htm Выступление на Совещании коммунистических и рабочих партий, 1960 г.] {{ref-es}}
* [http://www.enverhoxha.ru/#archive Энвер Ходжа. Его жизнь и работа. Архивные материалы. Произведения, переведённые на русский язык] {{ref-ru}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.enverhoxha.info/indexeng.htm Албанский сайт, посвящённый Энверу Ходже] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060203093202/http://www.enverhoxha.info/indexeng.htm |date=2006-02-03 }} {{ref-en}}
* [http://www.enverhoxha.ru Энвер Ходжа. Его жизнь и работа. Сайт на русском языке] {{ref-ru}}
* [http://www.enver-hoxha.net/ http://www.enver-hoxha.net/]
* [http://ng.ru/politic/2008-11-19/6_albania.html Человек, отменивший религию]
* [http://www.kosovo.ws/history/manach-tito.htm Броз Тито, Энвер Ходжа, Иосиф Сталин и НАТО в битве за Косово] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160309140426/http://kosovo.ws/history/manach-tito.htm |date=2016-03-09 }}
* [https://web.archive.org/web/20091213181716/http://www.zn.ua/3000/3900/47708/ Албания: страна «мерседесов» и пулемётных бункеров]

{{внешние ссылки}}

[[Категория:Албания]]