Мәскәү дәүләт университеты биология факультетының ботаника баҡсаһы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Мәскәү дәүләт университеты биология факультетының ботаника баҡсаһы
Нигеҙләү датаһы 1785 һәм 6 октябрь 1950
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй
Административ-территориаль берәмек Раменки[d]
Урынлашҡан урамы Моховая улица (Москва)[d]
Алыштырған Аптекарский огород[d]
Входит в состав списка памятников культурного наследия Q27601798?
Мираҫ статусы Төбәк әһәмиәтендәге Рәсәй мәҙәни мираҫ объекты[d][1]
Карта
 Мәскәү дәүләт университеты биология факультетының ботаника баҡсаһы Викимилектә

М.В.Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетының ботаника баҡсаһы — Рәсәйҙең боронғо ғилми ботаника учреждениеһы.

Моховая урамында ботаника баҡсаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1780 йылда ботаника баҡсаһы төҙөлөшө өсөн П. С.Сумароков университетҡа «Ольховецта Ҡыҙыл ҡапҡа артындағы» баҡса һәм оранжереялар менән йортто бүләк итә[2]. Әммә университеттың ботаник баҡсаһы 1785 йылда икенсе урында — ул философия факультеты составына инә һәм Моховая урамында төҙөлә. 1804 йылда Университетта ботаника кафедраһы ойошторола, һәм Ботаника баҡсаһына ҡала үҙәгендә урын тар булыу сәбәпле, 1805 йылда Мәскәү дәүләт университеты шул ваҡытта Медицина-хирургия академияһына ҡараған «Мәскәү аптека баҡсаһын» һатып ала. Ботаника кафедраһы һәм Мәскәү университетының Ботаника баҡсаһы беренсе мөдире итеп Г.Ф. Гофман тәғәйенләнә, ул Гёттинген ботаника баҡсаһы директоры тәжрибәһенә эйә була.

1812 йылда Мәскәүҙә янғындар ваҡытында Моховая урамындағы Ботаника баҡсаһы юҡ ителә.

Аптека йәшелсә баҡсаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тыныслыҡ проспектында Аптека баҡсаһы, мәскәү дәүләт университетының Ботаника баҡсаһы филиалы

1706 йылда Петр I указы буйынса Мәскәүҙән төньяҡ ситендә, күптән түгел төҙөлгән Сухарева башняһы артында, дарыу үҫемлектәре үҫтереү өсөн «Мәскәү аптека баҡсаһына» нигеҙ һалына


1950 йылда университет Ленин тауында яңы территорияла баҡса төҙөгәндә, «Аптека баҡсаһы» Мәскәү университетының Ботаника баҡсаһы филиалы була. Филиалдың үҙенсәлеге булып ябыҡ грунт коллекциялары ҡала

1973 йылдың 31 майында Мәскәү советы башҡарма комитетының № 20/8 ҡарары менән Тыныслыҡ проспектындағы 6,64 га майҙан Мәскәү ҡалаһының тарихи һәм мәҙәни ҡомартҡыһы булып иғлан ителә[3].

Турғайҙар тауында (Ленин) ботаника баҡсаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәскәү дәүләт университетының ботаника баҡсаһы. Сирень сорты коллекциялары венгр

1948 йылдың 15 мартында СССР Министрҙар Советы Ленин (Воробьевых) тауҙарында Мәскәү университеты өсөн яңы биналар комплексы төҙөү тураһында ҡарар ҡабул итә. Ленин тауҙарында биология факультетының яңы бинаһын урынлаштырыу биология факультеты бүлектәренең эксперименталь тикшеренеүҙәре өсөн яңы территория ойоштороуҙы талап итә, шул рәүешле университеттың яңы территорияһында «Агроботаника баҡсаһы» булдырыу планлаштырыла.

1950 йылың 6 октябрендә МДУ ректоры, академик А.Н. Несмеянов тарафынан яңы территорияға (30 гектардан артыҡ) баҡса һалыу тураһында бойороҡҡа ҡул ҡуйыла. Баҡсаның иҫке территорияһы «Аптека баҡсаһы» филиалы була.


1950 йылда берләштерелгән баҡсаның беренсе директоры итеп геоботаника кафедраһы мөдире профессор С.С. Станков билдәләнә.1952 йылда директоры Н. А. Базилевская була, архитектор В. Н. Колпакова менән бергә ул Баҡсаға бирелгән биләмәнең проектын эшләүҙә ҡатнаша,

Баҡсаның яңы территорияһы махсуслашыуы — асыҡ грунт коллекциялары.

Баҡсаның ойошторолоуының тәүге йылдарында үҫемлек материалдарын йыйыу буйынса командировкалар һәм экспедициялар ойошторола. 1953 йылда А.К.Скворцовтың һәм Т.Т. Трофимовтың Урта Азияға һәм 1954 йылда Алыҫ Көнсығышҡа (Ф. Ф. Рылин менән) экспедицияһы файҙалы була. Дендрарийҙа шул йылдарҙа ултыртылған үҫемлектәр һаҡланған. Тере һәм үҫемлек орлоҡтары алып баҡсаһына Баҡсаға 1959 йылғы Кавказ экспедицияһынан бик күп тере үҫемлектәр һәм орлоҡтар алып киләләр. Г.И. Черкасова 1950 йылдар уртаһында Волгоград, Луганск һәм Воронеж өлкәләренә сәйәхәттән Урта рус акбурҙары флораһы үсемлектәрен алып килә. Был экспедициялар ботаник баҡсаһының үҫемлектәр ассортиментын киңәйтә, бындай экспедициялар артабан да уҙғарыла

1964 йылда Баҡса директоры булып геоботаник И. М. Культиасов тора, уны 1967 йылда юғары үҫемлектәр кафедраһы хеҙмәткәре В.Н.Тихомиров алмаштыра, ул баҡса менән ошо вазифала 1987 йылға тиклем етәкселек итә, ә артабан, 1998 йылға тиклем ул ғилми етәксе функцияһын башҡара.

Был ваҡытта баҡса ғилми учреждение статусын ала, был бында ғилми хеҙмәткәрҙәрҙең тупланыуына мөмкинлек бирә.

1988—2016 йылда Баҡса директоры С.В.Новиков була, ул 1967 йыл аҙағында башта ғилми секретарь, ә 1971 йылдан фәнни эштәр буйынса директор урынбаҫары булып эшләй.

Әлеге ваҡытта баҡсаны Владимир Викторович Чуб етәкләй[4]

Баҡса төҙөлөшө[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Баҡса структураһында бер нисә сектор бар (1999 йылға тиклем — бүлек):

  • тропик һәм субтропик үҫемлектәрҙең (филиалдың оранжерея нигеҙендә);
  • үҫемлектәр систематикаһы һәм географияһы;
  • генофондтың флораһы һәм һаҡлау;
  • дендрарий;
  • баҡса үҫемлектәренең.

Баҡса коллекцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дендрарий коллекцияһында 1000-дән ашыу ағас үҫемлектәре төрө һәм формаһы иҫәпләнә.

Рәсәй тәбиғәте флораһының үлән үҫемлектәре коллекцияһы альпинарий участкаларында һәм баҡсаның питомниктарында бар һәм уларҙың 2000 яҡын төрө бар.

Декоратив үҫемлектәр сирингарий, розарий участкаларында һәм декоратив күпйыллыҡ үләндәрҙең коллекция участкаларында күрһәтелә. Бында раузаларҙың, пиондарҙың (500-ҙән ашыу төрө), иристарҙың төрлө төркөмө (700-ҙән ашыу төр), флоксаларҙың (350-нән ашыу сорты) иң яҡшы ватан һәм сит ил сорттары күрһәтелә. Сирингарийҙа күксиндең 130-ҙан ашыу ватан һәм сит ил селекцияһы, шул иҫәптән Виктор һәм Эмиль Лемуандарҙың селекцияһының 48 сорты, һәм Леонид Колесников сығарған сорттарҙың иң тулы йыйылмаһы инә. Мәскәү дәүләт университетының ботаника баҡсаһында күксин коллекцияһы Рәсәйҙә иң эреләрҙең береһе булып тора.

Емеш-еләк баҡсаһында иң яҡшы ватан һәм сит ил емеш-еләктәре үҫемлектәре үҫә, сорттарының бер өлөшөн баҡса хеҙмәткәрҙәре сығара

Тыныслыҡ урамындағы Ботаника баҡсаһы оранжереяларында тропик һәм субтропик үҫемлектәр коллекцияһы күрһәтелә[5].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Постановление Правительства Москвы № 89 от 09.02.1999
  2. ↑ Шевырёв С. П. История Московского университета. — М., 1855. — С. 118.
  3. ↑ Питомник МГУ: О Ботаническом саде МГУ на Воробьевых горах
  4. ↑ Ботанический сад/Контакты 2020 йыл 29 июнь архивланған.
  5. ↑ Биологический факультет МГУ: Ботанический сад 2010 йыл 7 октябрь архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Новиков В. С., Раппопорт А. В., Ефимов С. В. К 60-летию Ботанического сада биологического факультета Московского университета на Воробьевых горах // Информационный бюллетень Совета ботанических садов России и Беларуси. — М., 2010. — В. 20. — С. 91—95.
  • Лаврова Т. В. Экскурсия в Ботанический сад МГУ. — Изд. второе, доп. — М: ABF, 2010. — 67 с.
  • Дворцова В. В., Ефимов С. В, Дацюк Е. И., Смирнова Е. В., Голиков К. А., Успенская М. С., Андреева В. А., Матвеев И. В. Каталог декоративных растений ботанического сада биологического факультета МГУ имени М. В. Ломоносова. — М: Т-во научн. изданий КМК, 2010. — 358 с.
  • Гусева И. Н. Каталог сортов груши. (Коллекция Ботанического сада Биологического факультета МГУ имени М. В. Ломоносова). — М: Т-во научн. изданий КМК, 2010. — 49 с.
  • Гусева И. Н., Т. В. Кочешкова. Сорта яблони коллекции Ботанического сада Биологического факультета МГУ имени М. В. Ломоносова. — Изд. второе, испр. и перер. — М: Т-во научн. изданий КМК, 2010. — 156 с.
  • Ипполитова Н., Успенская М. Новый садовый практикум: Пионы травянистые и древовидные. — М: Фитон+, 2008. — 64 с.
  • Голиков К. А. Этот прекрасный сад. — М: Изд-во МГУ, 2008. — 292 с.
  • Лаврова Т. В. Экскурсия в Ботанический сад МГУ. — М: ABF, 2006. — 43 с.
  • Капранова Н. Н. Удивительные папоротники Земли. Уроки в Ботаническом саду. — М: Изд. Бот. сада МГУ, 2006. — 40 с.
  • Новиков В. С., Пименов М. Г., Киселёва К. В., Гохман В. Е., Паршин А. Ю. Ботанический сад Московского университета. 1706—2006: первое научное ботаническое учреждение России. — М: Т-во научн. изданий КМК, 2006. — 280 с.
  • Ботанический сад Московского государственного университета имени М. В. Ломоносова. «Аптекарский огород». 1706—2006. — М, 2006. — 56 с.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Мәскәү_дәүләт_университеты_биология_факультетының_ботаника_баҡсаһы&oldid=1235702» битенән алынған