Тамань

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Тамань
Флаг[d]
Нигеҙләү датаһы Б. э. т. VI быуат
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй[1]
Административ үҙәге Таманское сельское поселение[d][1]
Административ-территориаль берәмек Таманское сельское поселение[d][1]
Сәғәт бүлкәте UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны 10 027 кеше (2010)[2]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 4 метр
Почта индексы 353556
Урындағы телефон коды 86148
Карта
 Тамань Викимилектә

Тамань — Краснодар крайы Темрюк районы станицаһы. «Тамань ауыл биләмәһе» муниципаль берәмегенең административ үҙәге.

Халҡы — 10 027[3] (2010).

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Керчь боғаҙы картаһында Тамань станицаһы

Станица Тамань ярымутрауының көнбайышында (ярымутрауҙы йыш ҡына Тамань тип кенә йөрөтәләр), Керчь боғаҙы акваторияһындағы Тамань ҡултығының көньяҡ ярында урынлашҡан.

Район үҙәге — Темрюктан 63 км көньяҡ-көнбайышта һәм Краснодарҙан төньяҡ-көнбайышҡа табан 220 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Тораҡ пунктынан көньяҡ-көнбайышҡа ҡарай Ҡарабәт сопкаһы күтәрелә.

Станицанан бер нисә саҡрым көньяҡтараҡ (Волна ҡасабаһынан көнбайышҡа табан) 2009 йылда Ҡара диңгеҙ яры буйында яңы халыҡ-ара[4] диңгеҙ йөк ташыу порт — Тамань порты асыла[5].

2018 йылдың 16 майында (еңел транспорт өсөн) Ҡырым күперенең автомобиль юлы өлөшө асыла. 2019 йылдың 23 декабрендә Рәсәй Президенты В. В. Путин тимер юл хәрәкәтен тантаналы асты.

Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иң киң таралған версия буйынса, «Тамань» һүҙе адыг (черкес) "Темэн " һүҙенән килеп сыҡҡан[6], тәржемәлә « һаҙлыҡ, һыубаҫар, батҡыл» тигәнде аңлата.

Был ерҙәрҙе казактар баҫып алғанға тиклем, адыгей (черкес) ҡәбиләһе — хетук (адыг. хытыку) йәшәгән, үҙатамаһы «диңгеҙ мөйөшө, урын» тип тәржемә ителә. Ҡырым татарҙары уларҙы «адале» (тәржемәлә «утраулылар») тип атаған.

Шулай уҡ атаманың боронғо варианттары — Төмән-Тархан һәм Таматарха менән бәйләнеше булыуы мөмкин, улар менән Тмуторокань атамаһы ла бәйле тип фараз ителә. Уларҙың башланғыс яңғырашы һәм этимологияһы тураһында ла төрлө фараздар әйтелә.

Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡ иҫәбе
2002[7]2010[3]
9297↗10 027
Милли составы

Бөтә рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002 йыл) мәғлүмәттәре буйынса:[8]

Халҡы Һаны,



уҡыусы. 		Өлөшө



бөтә халыҡтан, %
урыҫтар 7149 76,9 %
татарҙар 989 10,6 %
ҡырым татарҙары 424 4,6 %
украиндар 273 2,9 %
башҡалар 462 5,0 %
Барлығы 9297 100,0 %

Топографик карталар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Лист карты L-37-98 Тамань. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1988 год. Издание 1989 г.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ОКТМО. 185/2016. Южный ФО
  2. ↑ http://www.webcitation.org/6VHuBHcSP
  3. ↑ 3,0 3,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1, таблица 4. Численность городского и сельского населения по полу по Краснодарскому краю. Дата обращения: 2 ғинуар 2015. Архивировано 2 ғинуар 2015 года.
  4. ↑ Тамань (Краснодарский край) станет международным портом. REGNUM (19 август 2008). Дата обращения: 14 август 2010. Архивировано 2 август 2009 года.
  5. ↑ Правительство РФ открыло порт Тамань для иностранных судов. Дата обращения: 29 май 2017. Архивировано из оригинала 31 июль 2009 года. 2009 йыл 31 июль архивланған.
  6. ↑ темэн. // Викисловарь. Дата обращения: 30 май 2021. Архивировано 2 июнь 2021 года.
  7. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  8. ↑ Результаты всероссийской переписи населения 2002 года. Дата обращения: 30 апрель 2011. Архивировано 30 июнь 2012 года.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Тамань&oldid=1214107» битенән алынған