Төрөк лираһы
|
Türk Lirası (төр.) | |||||
| |||||
| Кодтар һәм и символдар | |||||
| ISO 4217 кодтары | TRY (949) | ||||
| Символы | Знак валюты TRY не найден
| ||||
| Әйләнеш территорияһы | |||||
| Эмитент |  Төркиә
| ||||
| Рәсми | Флагификация | ||||
| Сығарылма һәм параллель берәмектәре | |||||
| Бүленгән | Ҡуруш (тимер аҡса) (1⁄100) | ||||
| пара (тимер аҡса)[a 1] (1⁄4000) | |||||
| Ҡулланыуҙа булған ваҡ аҡсалар һәм банкноталар | |||||
| Ваҡ аҡсалар | 1, 5, 10, 25, 50 ҡуруш, 1 лира | ||||
| Банкноталар | 5, 10, 20, 50, 100, 200 лира | ||||
| Тарих | |||||
| Период введения | 29.10.1923—1927 | ||||
| Элек эшләүсе-валюта | Төрөк (ғосман) лираһы | ||||
| Хроника | Төрөк (иҫке) лираһы (TRL • —31.12.2005) Төрөк (яңы) лираһы (TRY • 01.01.2005 →) | ||||
| Ваҡ аҡсалар һәм банкноталар етештереү | |||||
| Эмиссион үҙәк | Төркиә Республикаһының Үҙәк банкы | ||||
| www.tcmb.gov.tr | |||||
| Аҡса һуғыу йорто | Төркиә дәүләт аҡса һуғыу йорто | ||||
| www.darphane.gov.tr | |||||
| 2014 йылда инфляция | |||||
| Инфляция | 9,38% (апрель) источник | ||||
| |||||
 [[commons:Category:Money of Turkey|]] Викимилектә
| |||||
Төрөк лираһы (төрөк.Türk Lirası) — Төркиәнең аҡса берәмеге. 1923 йылдың 29 октябрендә Ататөрк үткәргән реформалар барышында ғосман лираһына алмашҡа индерелә. 2005 йылға тиклем лира = 100 ҡуруш = 4000 пара.
XX быуат аҙағы — XX быуат башында инфляция юғары булғанлыҡтан хаҡы бик ныҡ төшә. 2005 йылдың 1 ғинуарынан, Төркиә Республикаһы Милли банкы тарафынан инфляцияға ҡаршы уңышлы саралар күрелгәндән һуң, деноминация үткәрелә һәм «яңы төрөк лираһы» (төр. Yeni Türk Lirası) индерелә, ул 1 000 000 иҫкегә тиң була; 2009 йылдың 1 ғинуарынан валютаның рәсми атамаһында «яңы» һүҙе ҡулланылмай.
1 төрөк лираһы = 100 ҡуруш.
Төрөк лираһы (2009 йылдың 1 ғинуарынан)
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2009 йылдың 1 ғинуарынан Төркиә валютаһы ҡабат «төрөк лираһы» тип йөрөтөлә. Тимер аҡсаларҙың һәм банкноталарҙың номиналдарында «яңы» (yeni) тигән һүҙ булмаған яңы сериялары сығарыла.
Тимер аҡсалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Яңы тимер аҡсалар 1, 5, 10, 25, 50 ҡуруш һәм 1 лира номиналлы итеп сығарыла. Тимер аҡсаларҙың бөтәһендә лә Мостафа Кәмал Ататөрктөң бер үк портреты төшөрөлгән.
| 2009 йылдан Төркиәнең тимер аҡсалары | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Һүрәтләнеше | Номиналы | Техник тасуирламаһы | Һүрәтләнеше | Һуғылыу датаһы | ||||||||
| Аверсы | Реверсы | Диаметры | Ҡалынлығы | Массаһы | Составы | Ҡыры | Аверсы | Реверсы | Һуғылышы | Әйләнешкә сығыуы | ||
|
|
1 ҡуруш | 16,5 мм | 1,35 мм | 2,2 г | 70 % баҡыр 30 % цинк |
Шыма | Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы | «TÜRKİYE CUMHURİYETİ», |
2008 | 1 ғинуар 2009 | |
|
|
5 ҡуруш | 17,5 мм | 1,65 мм | 2,9 г | 65 % баҡыр 18 % никель |
Шыма | Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы | «TÜRKİYE CUMHURİYETİ», |
2008 | 1 ғинуар 2009 | |
|
|
10 ҡуруш | 18,5 мм | 1,65 мм | 3,15 г | 65 % баҡыр 18 % никель |
Шыма | Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы | «TÜRKİYE CUMHURİYETİ», |
2008 | 1 ғинуар 2009 | |
|
|
25 ҡуруш | 20,5 мм | 1,65 мм | 4 г | 65 % баҡыр 18 % никель |
Зырлы | Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы | «TÜRKİYE CUMHURİYETİ», |
2008 | 1 ғинуар 2009 | |
|
|
50 ҡуруш | 23,85 мм | 1,9 мм | 6,8 г | Тышҡы ҡулсаһы: 65 % баҡыр |
Зырлы | Номинал, Истанбул, аҫылмалы күпер, һуғылыу йылы | «TÜRKİYE CUMHURİYETİ», |
2008 | 1 ғинуар 2009 | |
|
|
1 лира | 26,15 мм | 1,9 мм | 8,2 г | Тышҡы ҡулсаһы: 79 % баҡыр |
«T.C.» хәрефтәре һәм ләлә | Номиналы, биҙәге, һуғылған йылы | «TÜRKİYE CUMHURİYETİ», |
2008 | 1 ғинуар 2009 | |
| Масштаб изображений — 2,5 пикселя на миллиметр. | ||||||||||||
Банкноталар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]| 2009 йыл өлгөһөндәге банкноталар | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Һүрәтләнеше | Номиналы (лира) |
Үлсәмдәре (мм) |
Төп төҫтәре |
Һүрәтләнеше | |||
| Йөҙ яғы | Кире яғы | Йөҙ яғы | Кире яғы | ||||
|
|
5 | 130×64 | һоро | Мостафа Кәмал Ататөрк портреты | Профессор Айдын Сайылы портреты, Ҡояш системаһының фрагменты, атом структураһы һәм ДНК сынйырының өлөшө | |
|
|
10 | 136×64 | ҡыҙыл | Профессор Джахит Арф портреты, математик формулалар (Хассе-Арф теоремаһы) | ||
|
|
20 | 142×68 | йәшел | Мимар Кәмәлетдин портреты, Ғази университеты һүрәте, акведук, геометрик фигуралар: куб, шар, цилиндр | ||
|
|
50 | 148×68 | һары ҡыҙыл | Яҙыусы Фатма Алийә Топуз портреты, ҡағыҙ өйөмө, перо менән ҡара һауыты, китаптар | ||
|
|
100 | 154×72 | зәңгәр | Музыкант Бухуризадә Итри портреты, Руми һыны, музыка ҡоралдары, нота билдәләре | ||
|
|
200 | 160×72 | алһыу | Шағир Юнус Эмре портреты, Юнус төрбәһе, осоп йөрөгән күгәрсендәр, раузалар | ||
| Һүрәттәрҙең масштабы — 1 пиксель/мм. | |||||||
Төрөк лираһының символы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2012 йылдың 1 мартында төрөк лираһының уникаль билдәһе барлыҡҡа килеүе хаҡында иғлан ителә[1][2]. Авторы — Түлай Лале (Tülay Lale), уның тәҡдиме финалға сыҡҡан дүрт дәғүәсенең эше араһынан һайлап алына[3].
Символ ике тапҡыр һыҙылған L хәрефенән (төрөк. төр. Lirası, ингл. Liraингл. ингл. Lira) ғибәрәт, ул шулай уҡ t хәрефенә лә (төрөк.төр. Türkтөр. Türk, ингл. ингл. Turkish) ишара яһай[4][5].ингл. Turkishингл. Lira
2012 йылда Юникод стандартына индерелә, коды — U+20BA (₺).
Валюта курсы режимы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Әле Төркиәлә тирбәлеүсән валюта курсы файҙаланыла. Курс сәйәсәтенең һөҙөмтәлелек критерийы (курс якоры) булып инфляция күрһәткестәре хеҙмәт итә.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Turkey introduces symbol for its national currency: a double-crossed ‘t’(недоступная ссылка)
- ↑ Turkish Lira Sign. Central Bank of the Republic of Turkey. Дата обращения: 30 май 2013. 2012 йыл 13 декабрь архивланған.
- ↑ TL SİMGE YARIŞMASI SONUÇLARI 2012 йыл 23 март архивланған.
- ↑ «TL Simge Yarışması» Basın Toplantısı 2012 йыл 23 март архивланған.
- ↑ TÜRK LİRASI SİMGESİNE KAVUŞUYOR 2012 йыл 23 март архивланған.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Турецкие лиры старого образца 1999—2005 гг. 2010 йыл 3 ғинуар архивланған. Галерея банкнот 2010 йыл 3 ғинуар архивланған.
- Новые турецкие банкноты на сайте Центрального банка Турции 2008 йыл 18 декабрь архивланған.
- Буклет с подробным описанием банкнот и монет 2009 года 2011 йыл 18 декабрь архивланған.
- Банкноты стран мира. Банкноты Турции. 50 Турецких лир, 1930 года. (изображения и описания)