Финикия теле
| Финикия теле | |
| Халыҡтың үҙенә үҙе биргән исеме |
𐤃𐤁𐤓𐤉𐤌 𐤊𐤍𐤏𐤍𐤉𐤌 (Dabarīm kanaʿnīm) |
|---|---|
| Илдәр |
Ливан, Сүриә, Израиль, Испания, Италия, Алжир, Тунис, Кипр Республикаһы, Мальта |
| Регионы | |
| Үле тел |
VIII быуат йәки IX быуат |
| Классификация | |
| Категория | |
| Әлифба | |
| Тел коды | |
| ГОСТ 7.75–97 |
фик 738 |
| ISO 639-1 |
— |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
 Был телдә Википедия | |
Финики́я теле (финик. 𐤃𐤁𐤓𐤉𐤌 𐤊𐤍𐤏𐤍𐤉𐤌) — б. э. т. II—I мең йыллыҡта ҡулланылған. һәм б. э. I мең йыллығы башында йәшәгән финикиялылар теле. Семит телдәренең ханаан төркөмсәһенә ҡарай.
Таралыуы һәм диалекттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Көньяҡ-Көнсығыш Европала, Сүриәлә, Испанияла, Төньяҡ Африкала, Кипрҙа лингва франка итеп ҡулланылған. Күрәһең, төньяҡ финикия, тиро-сидон, кипр, пуник диалекттарына бүленгән.
Филистимляндар һөйләшкән финикия теленең экрон диалекты орфография һәм лексика үҙенсәлектәренә эйә була һәм ҡайһы берҙә «филистим семит теле» тип билдәләнә[1].
Характеристикаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Морфологияһы һәм лексикаһы буйынса боронғо йәһүд теленә яҡын.
Боронғо йәһүд теленең тәүрат варианты менән сағыштырғанда финикия теленең үҙенсәлекле һыҙаттары булып:
- «оканье» (аморей, угарит һәм йәһүд теленең ā өнөнә финикия телендәге ō > ū тура килә)
- флексияны йәки ялғауҙы юғалтҡандан һуң (сағыштыр: 'abd ҡол, әммә йәһүдсә: 'äbäd), ике тартынҡылы һөҙөмтәне һаҡлау
- м. һәм ж. родтағы 3 зат берлектә -' тамамланған энклитик алмаштың булғпнлығы
- префикстар yi-, 'i- ярҙамында каузативтоҡомдарының барлыҡҡа килеүе
Б. э. т. XI быуат аҙағында финикия телендә фарингаль һәм ларингаль тартынҡылар юҡҡа сыҡҡан.
Яҙмаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Финикия текстарын яҙыу өсөн башта изге яҙма, һуңынан хәреф яҙыу системаларына башланғыс һалған махсус финикия яҙмаһы ҡулланылған. Рим тарафынан финикия биләмәләре ассимиляцияланғандан һуң юҡҡа сыҡҡан финикия телендәге текстарҙы финикия яҙмаһы урынына унан килеп сыҡҡан грек теле һәм латин телендәге яҙма менән теркәргә тырышалар. Яҙыуҙа һуҙынҡылар сифатында тартынҡы хәрефтәр (әлиф, эй, вав, йод) ҡулланған йәһүд яҙмаһынан айырмалы рәүештә, финикия яҙмалары матрес лекционисҡулланмайҙар.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Byrne R. (2002) Philistine Semitics and Dynastic History at Ekron. Ugarit-Forschungen, 34
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Шифман И. Ш. Финикийский язык. — М.: Издательство восточной литературы, 1963. — 68 с. — (Языки зарубежного Востока и Африки).
- Gesenius, W. Scripturae linguaeque phoeniciae monumenta quotquot supersunt edita et inedita. Vol. 1, 2, 3, 1837.
- Levy M. A. Phönizisches Wörterbuch. Breslau, 1864.
- Bloch A. Phoenizisches Glossar. Berlin, 1891.
- Segert S. A. Grammar of Phoenician and Punic. München: C. H. Beck, 1976.