Ҡырғыҙстан гимны

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҡырғыҙстан гимны
Рәсем
Дәүләт  Ҡырғыҙстан
Әҫәрҙең теле Ҡырғыҙ теле
Композитор Давлесов, Насыр Давлесович[d]
Тональность ля мажор[d]
Ноты
 Ҡырғыҙстан гимны Викимилектә

Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт гимны (ҡырғ. Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Гимни) — флаг һәм герб менән бер рәттән Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт символдарының береһе булып тора. Гимн Ҡырғыҙ Республикаһы Юғары советының 1141-XII һанлы ҡарары менән 1992 йылдың 18 декабрендә раҫлана. Тәүҙә гимн өс куплеттан һәм ҡушымтанан тора, әммә Ҡырғыҙ Республикаһы Жогорку Кенешенең 2012 йылдың 27 декабрендәге 2648-V һанлы ҡарары менән икенсе куплет алып ташлана[1].

Гимндың һүҙҙәрен шағирҙар Жәлил Садыҡов һәм Шабданбек Кулуев яҙа, көйөн композиторҙар Насир Дәүләсов һәм Калый Молдобасанов ижад итә.

Гимндың тексы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һыҙылған текст юйылған шиғырҙы күрһәтә.

Ҡырғыҙ тексы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Кириллицаһы Латин хәрефе Ғәрәпсә Мфа транскрипцияһы

Ак мөңгүлүү аска зоолор, талаалар,
Элибиздин жаны менен барабар.
Сансыз кылым Ала-Тоосун мекендеп,
Сактап келди биздин ата-бабалар.

Кайырма:
Алгалай бер, кыргыз эл,
Азаттыктын жолунда.
Өркүндөй бер, өсө бер,
Өз тагдырың колуңда.

Байыртадан бүткөн мүнөз элиме,
Досторуна даяр дилин берүүгө.
Бул ынтымак эл бирдигин ширетип,
Бейкуттукту берет кыргыз жерине.

Кайырмасы

Аткарылып элдин үмүт, тилеги,
Желбиреди эркиндиктин желеги.
Бизге жеткен ата салтын, мурасын,
Ыйык сактап урпактарга берели.

Кайырмасы[2][3]

Ak moenkguelueue aska zoolor, talaalar,
Elibizdin zhaneu menen barabar.
Sanseuz keuleum Ala-Toosun mekendep,
Saktap keldi bizdin ata-babalar.

Kayeurma:
Algalai ber, Keurgeuz el,
Azatteukteun zholunda.
Oerkuendoei ber, oesoe ber,
Oez tagdeureunk kolunkda.

Bayeurtadan buetkoen muenoez elime,
Dostoruna dayar dilin berueuegoe.
Bul eunteumak el birdigin shiretip,
Beikuttuktu beret Keurgeuz zherine.

Kayeurma

Atkareuleup eldin uemuet, tilegi,
Zhelbiredi erkindiktin zhelegi.
Bizge zhetken ata salteun, muraseun,
Euyeuk saktap urpaktarga bereli.

Kayeurma

،اق مۅڭگۉلۉۉ اسقا زوولور، تالاالار
.ەلىبىزدىن جانى مەنەن بارابار
،سانسىز قىلىم الا-تووسۇن مەكەندەپ
.ساقتاپ كەلدى بىزدىن اتا-بابالار

:قايىرما
،العالاي بەر، قىرعىز ەل
.ازاتتىقتىن جولۇندا
،ۅركۉندۅي بەر، ۅسۅ بەر
.ۅز تاعدىرىڭ قولۇڭدا

،بايىرتادان بۉتكۅن مۉنۅز ەلىمە
.دوستورۇنا دايار دىلىن بەرۉۉگۅ
،بۇل ىنتىماق ەل بىردىگىن شىرەتىپ
.بەيقۇتتۇقتۇ بەرەت قىرعىز جەرىنە

قايىرماسى

،اتقارىلىپ ەلدىن ۉمۉت، تىلەگى
.جەلبىرەدى ەركىندىكتىن جەلەگى
،بىزگە جەتكەن اتا سالتىن، مۇراسىن
.ىيىق ساقتاپ ۇرپاقتارعا بەرەلى

قايىرماسى

[ɑq mɵŋ.gʉ.ˈlʉː ɑs.ˈqɑ zɔː.ˈɫɔr tɑ.ɫɑː.ˈɫɑr ǀ]
[e.li.biz.ˈdin d͡ʑɑ.ˈnɯ me.ˈnen bɑ.rɑ.ˈbɑr ‖]
[sɑn.ˈsɯz qɯ.ˈɫɯm ɑ.ɫɑ.tɔː.ˈsun me.cen.ˈdep ǀ]
[sɑχ.ˈtɑp cel.ˈdi biz.ˈdin ɑ.ˈtɑ bɑ.bɑ.ˈɫɑr ‖]

[qɑ.jɯr.ˈmɑ]
[ɑʟ̠.ɢɑ.ˈɫɑj ber qɯr.ˈɢɯz el ǀ]
[ɑ.zɑt.tɯχ.ˈtɯn d͡ʑɔ.ɫun.ˈdɑ ‖]
[ɵr.kʉn.ˈdɵj ber ɵ.ˈsɵ ber ǀ]
[ɵz tɑɢ.dɯ.ˈrɯŋ qɔ.ɫuŋ.ˈdɑ ‖]

[ba.jɯr.tɑ.dɑn bʉt.kɵn mʉ.nɵz e.li.me ǀ]
[dɔs.tɔ.ru.nɑ da.jɑr di.lin be.rʉː.gɵ ‖]
[buɫ ɯn.tɯ.mɑχ el bir.di.ɟin ɕi.re.tip ǀ]
[bej.qut.tuχ.tu be.ret qɯr.ʁɯz d͡ʑe.ri.ne ‖]

[qɑ.jɯr.ˈmɑ]

[ɑt.qɑ.rɯ.ˈɫɯp el.ˈdin ʉ.ˈmʉt ti.le.ˈɟi ǀ]
[d͡ʑel.bi.re.ˈdi er.cin.dic.ˈtin d͡ʑe.le.ˈɟi ‖]
[biz.ˈɟe d͡ʑet.ˈcen ɑ.ˈtɑ sɑɫ.ˈtɯn mu.rɑ.ˈsɯn ǀ]
[ɯ.ˈjɯχ sɑχ.ˈtɑp ur.pɑχ.tɑr.ˈʁɑ be.re.ˈli ‖]

[qɑ.jɯr.ˈmɑ]

Рус тексы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Высокие горы, долины, поля -
Родная, заветная наша земля.
Отцы наши жили среди Ала-Тоо
Всегда свою родину свято храня.

Припев:
Вперёд, киргизский народ,
Путем свободы вперёд!
Взрастай, народ, расцветай,
Свою судьбу созидай!

Извечно народ наш для дружбы открыт,
Единство и дружбу он в сердце хранит.
Земля Киргизстана, родная страна
Лучами согласия озарена.

Припев

Мечты и надежды отцов сбылись.
И знамя свободы возносится ввысь.
Наследье отцов наших передадим
На благо народа потомкам своим

Припев

Гимнды ҡулланыу тәртибе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡырғыҙстан гимнын рәсми ҡулланыу тәртибе 2004 йылдың 17 июлендә ҡабул ителгән «Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт символдары тураһында» законда яҙылған[4].

Ҡырғыҙстандың дәүләт гимны — музыкаль-шиғри әҫәр, ул раҫланған музыкаль редакцияға һәм текстҡа ярашлы башҡарылырға тейеш. Оркестр, хор, оркестр-хор йәки башҡа вокаль һәм инструменталь вариантта башҡарыла ала. Шул уҡ ваҡытта тауыш һәм видеояҙма саралары, шулай уҡ теле- һәм радиотрансляция саралары ҡулланыла ала. Вокаль һәм вокаль-инструменталь башҡарыу осраҡтарында Ҡырғыҙстан гимны тулыһынса башҡарыла, ә инструменттар менән өлөшләтә башҡарыу рөхсәт ителә.

Ҡырғыҙстан гимны рәсми башҡарылғанда, баҫып тыңлайҙар (ир-егеттәр — баш кейемһеҙ). Милли баш кейеме рөхсәт ителә. Ҡырғыҙстан граждандары гимнды башҡара һәм уң ҡулын күкрәктең һул яғына ҡуя.

Ҡырғыҙстан гимны башҡарылғанда Ҡырғыҙтандың Дәүләт флагы күтәрелһә, ҡатнашыусылар уға йөҙө менән борола.

Ҡырғыҙстандың дәүләт гимны түбәндәге осраҡтарҙа мотлаҡ башҡарыла:

  • Ҡырғыҙ Республикаһы Президенты вазифаһын ҡабул иткәндә, ант биргәндән һуң;
  • Ҡырғыҙ Республикаһының сираттағы йәки сираттан тыш Жогорку Кенеш сессияһын асҡанда һәм япҡанда;
  • Ҡырғыҙстандың Дәүләт флагын күтәргәндә һәм башҡа рәсми тантаналар ваҡытында;
  • дипломатик протоколға ярашлы, сит ил дәүләттәре башлыҡтары, сит ил дәүләттәренең хөкүмәт башлыҡтары, сит илдәрҙең рәсми вәкилдәре, шулай уҡ Ҡырғыҙ Республикаһына рәсми визиттар менән килгән дәүләт-ара һәм хөкүмәт-ара ойошмалар етәкселәре менән осрашыу һәм хушлашыу тантаналары барышында.
  • Ҡырғыҙстан Ҡораллы Көстәренең дөйөм хәрби уставына ярашлы хәрби ритуалдар үткәргәндә;
  • ярыштар үткәреү ҡағиҙәләренә ярашлы, Ҡырғыҙ Республикаһы территорияһында һәм унан ситтә халыҡ-ара спорт ярыштары ваҡытында рәсми тантаналар үткәргәндә;
  • Юғары, урта махсус уҡыу йорттарында, урта дөйөм белем биреү мәктәптәрендә яңы уҡыу йылын асыу һәм уҡыу йылын тамамлау тантаналарында, шулай уҡ башҡа тантаналы сараларҙа.

Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт гимны үтәлә ала:

  • һәйкәлдәрҙе асыу, Ҡырғыҙстандың дәүләт байрамдарына арналған тантаналы йыйылыштарҙы асыу һәм ябыу, дәүләт органдары, урындағы үҙидара органдары, шулай уҡ дәүләт һәм дәүләткә ҡарамаған ойошмалар үткәргән башҡа тантаналы саралар ваҡытында.

Ҡырғыҙ Республикаһының Дәүләт гимны дәүләт, шәхси телевидение һәм радиотапшырыуҙар компаниялары тарафынан көн һайын тапшырыуҙар башланыр алдынан һәм тамамланғандан һуң, ә тәүлек әйләнәһенә тапшырыуҙар ваҡытында урындағы ваҡыт буйынса 6 сәғәттә һәм 24 сәғәттә трансляциялана.

Сит дәүләттәр территорияһында рәсми саралар үткәргәндә Ҡырғыҙ Республикаһының Дәүләт гимны, ҡабул итеүсе илдең традицияларын иҫәпкә алып, халыҡ-ара протоколда билдәләнгән ҡағиҙәләргә ярашлы башҡарыла.

Яуаплылыҡ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡырғыҙстан граждандары, шулай уҡ Ҡырғыҙстан территорияһындағы шәхестәр Ҡырғыҙстан гимнын хөрмәт итергә бурыслы. Ҡырғыҙ Республикаһы ҡануниәтенә ярашлы, гимн өҫтөнән мыҫҡыллауҙа ғәйепле кешеләр яуапҡа тарттырыла.

Ҡырғыҙстандың 1998 йылдың 14 ғинуарындағы «Авторлыҡ хоҡуҡтары һәм уға бәйле хоҡуҡтар тураһында»[5] ғәмәлдәге законына ярашлы, дәүләт символикаһына авторлыҡ хоҡуғы бирелмәй, шуға күрә гимндың музыкаһы һәм һүҙҙәре башҡа музыкаль һәм башҡа сәнғәт әҫәрҙәрендә лә ирекле ҡулланыла ала.

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1946—1992 йылдарҙа Ҡырғыҙстан гимны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Постановление Жогорку Кенеша КР от 27 декабря 2012 года № 2648-V "О Государственном гимне Кыргызской Республики". cbd.minjust.gov.kg. Дата обращения: 13 апрель 2023.
  2. ↑ Мамлекеттик символдор — Кыргыз Республикасынын Президентинин расмий Интернет сайты
  3. ↑ http://www.kyrgyzstan.org 1997 йыл 6 июль архивланған.
  4. ↑ Закон КР от 17 июля 2004 года № 91 "О государственных символах Кыргызской Республики". cbd.minjust.gov.kg. Дата обращения: 3 ғинуар 2021. Архивировано 26 октябрь 2020 года.
  5. ↑ Закон КР от 14 января 1998 года № 6 "Об авторском праве и смежных правах". cbd.minjust.gov.kg. Дата обращения: 3 ғинуар 2021. Архивировано 17 ғинуар 2021 года.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҡырғыҙстан_гимны&oldid=1245458» битенән алынған