Алма-Ата театрҙары
| Алма-Ата театрҙары |
Алма-Атала балалар, үҫмерҙәр һәм өлкәндәр аудиторияһына иҫәпләнгән 10 дәүләт театры эшләй.[1] 2018 йылға ҡалала бөтәһе 20 профессиональ театр[2][3][4]булған.
Алма-Ата театры тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Театр сәнғәте хәрби нығытмаға нигеҙ һалыуға бер нисә йыл үтеүгә Верный (хәҙер Алма-Ата) ҡалаһында үҫешә башлаған. 1872 йылдың 21 ноябрендә тәүге ҡала постановкаһы — Драма сәнғәтен һөйөүселәр йәмғиәте тарафынан А. Н. Островскийҙың «Сит санаға ултырма» «Не в свои сани не садись» ҡуйылған. Верныйҙа пьесалар Йәмәғәт, Хәрби йәки Коммерция йыйылыштарының ҡулайлаштырылған сәхнәләрендә күрһәтелгән.[5]
Театр сәнғәте хәйриә эшмәкәрлегенең бер өлөшө булып, спектаклдәр йыш ҡына лицей һәм гимназия уҡыусылары өсөн аҡса йыйыу маҡсатында ҡуйылған. 1913 йылдың 30 июлендә Хәрби йыйылышында аҙ тәьмин ителгән гимназия абитуриенттары файҙаһына Хәйриә кисәһе үткән. Кисәнең программаһында Потапенконың «Гөлләмә» комедияһы, бер шаршаулыҡ «Мираҫ ярҙам итте» шаяртыуы, шулай уҡ концерт бүлектәре булған.
1913 йылдың 23 февралендә Коммерция йыйылышы бинаһында Романовтар династияһы хакимлығының 300 йыллыҡ юбилейын тантана иткәндә ҡалала беренсе опера ҡуйылған. Был Глинканың «Батша өсөн тормош» «Жизнь за царя» операһының ҡыҫҡартылған варианты булған. Ул [./https://ru.wikipedia.org/wiki/Верненское_городское_училище губернатор] Верный ҡалаһы Колпаковский исемендәге өс класлы ҡала училищеһының уҡыусылары тарафынан ҡуйылған.
Мосолман театр сәнғәтенең барлыҡҡа килеүе лә Верный ҡалаһының революцияға тиклемге осорона ҡарай. Бинаһында мосолмандар йыйылышы үткәрелә. 1913 йылдың 5 октябрендә урындағы мосолмандар, Коммерция йыйылышы бинаһында мосолман халыҡ китапханаһы-уҡыу бүлмәһен асыуға ярҙам итеү маҡсатында, беренсе мосолман музыкаль-драматик кисә үткәргән. Был кисәлә татар телендә А. Камаловтың бер актлы «Беренсе театр» («Первый театр») комедияһы күрһәтелгән.[5]
Совет осоронда[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡалала театр сәнғәтенең үҫеше Алма-Атаның совет осорона тура килә. Был Ҡаҙаҡ ССР-ының баш ҡалаһын Ҡыҙыл Урҙанан Алма-Атаға күсереү менән бәйле. Шулай, ҡалаға Ҡаҙаҡ драма театры — беренсе ҡаҙаҡ профессиональ театры.[6]күсерелә.
1930-сы йылдарҙа ҡалала Опера һәм балет театры (1934 йыл) һәм Ҡурсаҡ театры (1935 йыл) булдырылған.
Бөйөк Ватан һуғышы башланғандан һуң, СССР-ҙың европа өлөшөндәге күп коллективтар Ҡаҙағстанға һәм Үҙәк Азияға эвакуацияланған осор, театр сәнғәте үҫешенең яңы этабы булған. 1985 йылда Наталья Сац исемендәге Балалар һәм үҫмерҙәр дәүләт академия рус театрына (рус) һәм Г. Мусрепов исемендәге Балалар һәм үҫмерҙәр Дәүләт академия театрына (ҡаҙаҡ) труппаһына бүленгән. Йәш тамашасы театры шул осорҙоң мираҫы ул[7].
Республиканың төрлө ҡалаларында ойошторолған башҡа ҡаҙағстан театрҙары ла: Урыҫ драма театры (1934 й. Семипалатинскиҙан)[8], Уйғыр музыкаль комедия театры (1962 й. Чиликтан)[9], Корея музыкаль комедия театры (1968 й. Ҡыҙыл Урҙанан)[10] һәм Немец драма театры (1989 й. Темиртауҙан)[11]шулай уҡ баш ҡалаға күсеп килгән.
Бойондороҡһоҙ Ҡаҙағстан[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бойондороҡһоҙлоҡ алғандан һуң ҡалала күп һанлы яңы бойондороҡһоҙ театрҙар барлыҡҡа килгән. Йыш ҡына был энтузиастар булдырған хәҙерге йәштәр концерт майҙансыҡтары. Даими труппаны ҡарау сығымлы булғанлыҡтан, улар йыш ҡына финанслау проблемаларына юлыға.[12]
Ҡаҙағстандың баш ҡалаһы Алма-Атаны Астанаға күсергәндән һуң артистарҙың да яңы баш ҡалаға күсеүе күҙәтелде, әммә Алма-Ата республиканың иң эре мәҙәни үҙәге булып ҡала, ә Астанала яңы театрҙар асылды.
2010-сы йылдарҙа бер нисә театрҙың әкренләп яңы концерт майҙансыҡтарына күсеү процесы башланды, һәм был театрҙарға үҙ биналарына эйә булыу проблемаһы барлыҡҡа килеүен асыҡланы.[13] Был Балалар ҡурсаҡ театры, Немец драма театры тарихына ҡағылды.[14] Шул уҡ ваҡытта яңы шәхси театрҙар, мәҫәлән, Тазабеков театры, асылыр алдынан үҙ концерт майҙансыҡтарын булдырҙы.[15]
Театрҙар исемлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Опера һәм балет театрҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Атамаһы | Адресы | Асылыу датаһы | Һүрәте |
|---|---|---|---|
| Абай исемендәге Ҡаҙаҡ дәүләт академия опера һәм балет театры[16] | Ҡабанбай батыр урамы, 110 | 1934 йыл | 
|
Драма театрҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Атамаһы | Адресы | Асылыу датаһы | Һүрәте |
|---|---|---|---|
| М. О. Әуәзов исемендәге Ҡаҙаҡ дәүләт академия драма театры[17] | Абай проспекты, 103 | 1925 йыл | 
|
| М. Ю. Лермонтов исемендәге дәүләт академия рус драма театры[18] | Байсеитов урамы (Алма-Ата), 43 | 1933 год | Файл:Театр Лермонтова Алматы.jpg |
| Республика немец драма театры[19] | Папанин урамы (Алма-Ата), 70/1 | 1975 год | 
|
Музыкаль театрҙар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Атамаһы | Адресы | Асылыу датаһы | Һүрәте |
|---|---|---|---|
| Республика дәүләт корея академия музыкаль комедияһы театры[20] | Богенбай батыр урамы (Алма-Ата), 158 | 1932 год | 
|
| К.Кужамьяров исемендәге Республика уйғыр дәүләт музыкаль комедия театры[21] | Наурызбай батыр урамы (Алма-Ата), 83 | 1934 год | Файл:Uyghur musical comedy theater in Almaty.jpg |
Балалар, үҫмерҙәр һәм ҡурсаҡ театрары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Атамаһы | Адресы | Асылыу датаһы | Һүрәте |
|---|---|---|---|
| Г. Мусрепов исемендәге ҡаҙаҡ дәүләт академия балалар һәм үҫмерҙәр театры[22] | Абылай хан проспекты (Алма-Ата), 38 | 1946 год | _-_panoramio.jpg)
|
| Н. Сац исемендәге рус дәүләт академия балалар һәм үҫмерҙәр театры[23] | Шаляпин урамы (Алма-Ата), 22 | 1945 йыл | 
|
| Дәүләт ҡурсаҡ театры[24] | Пушкин урамы (Алма-Ата), 63 | 1935 йыл | Файл:Театр кукол Алматы.jpg |
| «Зазеркалье» ҡурсаҡ театры[25] | пр. Абая, 117 | 1989 йыл | |
| «Сезам» ҡурсаҡ театры[26] | Абай проспекты (Алма-Ата), 103 | 1997 йыл | .jpg)
|
Башҡа жанр театрҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Атамаһы | Адресы | Асылыу датаһы | Һүрәте |
|---|---|---|---|
| «Алатау» традицион сәнғәт театры | Нуркент биҫтәһе, 6 | 2016 йыл | 
|
| «ARTиШОК» театры[27] | , 40 | 2001 йыл | |
| Апалы-һеңлеле Ғәббәсоваларҙың бейеү театры[28] | Тургут Озал урамы (Алма-Ата), 100 | 2009 йыл | |
| Байткен Омаров исемендәге «Жас Сахна» театры[29] | Абай проспекты (Алма-Ата), 117 | 2006 йыл | |
| Тазабеков театры | Кассин урамы (Алма-Ата), 1 | 2006 год |
Театр майҙансыҡтары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Исеме | Адресы | Асылыу датаһы | Һүрәте |
|---|---|---|---|
| «Оркен» театр-студияһы | Абдуллиндар урамы, 38 | 2008 йыл | |
| «Quadrate» музыкаль театры | Муратбаев урамы, 195а | 2017 йыл |
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Алматы театр исемлеге | SDUMEDIA 2018 йыл 12 апрель архивланған.
- ↑ Алматы Театр
- ↑ Алматы Театр(недоступная ссылка)
- ↑ Алматы ҡалаһында театр 2019 йыл 13 март архивланған.
- ↑ 5,0 5,1 Тоғро тормош театры 2019 йыл 25 февраль архивланған.
- ↑ Ул ҡаҙаҡ драма театры. М. Ауэзова 2017 йыл 7 июль архивланған.
- ↑ Ул ҡаҙаҡ балалар һәм үҫмерҙәр өсөн театры. Г. Мусрепов 2016 йыл 12 апрель архивланған.
- ↑ Ул рус драма театры. М. Лермонтовтың 2020 йыл 27 май архивланған.
- ↑ Уйғыр музыкаль комедия театры 2020 йыл 28 май архивланған.
- ↑ Музыкаль комедия театры корея 2020 йыл 27 май архивланған.
- ↑ Немец драма театры 2020 йыл 27 май архивланған..
- ↑ Алматы театр бәләкәй — йә, иҫән-һау йәшәргә?
- ↑ «Жас Сахна» — сәхнәлә иң йәш Алматы
- ↑ Балалар театры «Зазеркалье» подвалына күсенделәр. 2019 йыл 7 март архивланған.
- ↑ Яугир-афғансы театры үҙенең асылды(недоступная ссылка)
- ↑ Казахский театр оперы и балета имени Абая
- ↑ Казахский государственный академический театр драмы имени М. О. Ауэзова 2019 йыл 27 март архивланған.
- ↑ Русский театр драмы имени М. Ю. Лермонтова
- ↑ Республиканский немецкий драматический театр 2017 йыл 23 сентябрь архивланған.
- ↑ Государственный республиканский академический корейский театр музыкальной комедии 2012 йыл 28 сентябрь архивланған.
- ↑ Государственный республиканский уйгурский театр музыкальной комедии имени К. Кужамьярова 2018 йыл 28 декабрь архивланған.
- ↑ Казахский государственный академический театр для детей и юношества имени Г. Мусрепова 2019 йыл 31 март архивланған.
- ↑ Государственный академический русский театр для детей и юношества имени Н. Сац 2019 йыл 16 март архивланған.
- ↑ Государственный кукольный театр
- ↑ Театр кукол «Зазеркалье»
- ↑ Театр кукол «Сезам»
- ↑ Театр «ARTиШОК»
- ↑ Танцевальный театр сестёр Габбасовых 2019 йыл 5 апрель архивланған.
- ↑ Театр «Жас Сахна» имени Байткена Омарова 2020 йыл 5 декабрь архивланған.