Андорра битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Дәүләт
 |Статус                  = <!-- танылмаған дәүләттәр һәм автоном территориялар өсөн генә-->
 |Башҡортса исеме        = Андорра Кенәзлеге
 |Оригиналь исеме   = Principat d'Andorra
 |Эйәлек килеш       = Андорра
 |Флаг                    = 
 |Герб                    = Coat of arms of Andorra.svg
 |Герб урынына            = 
 |Девиз                   = Virtvs Vnita Fortior
([[Латин теле|Латин]]: Берҙәмлек көс бирә)

 |Гимн исеме          = El Gran Carlemany
 |Аудио                   = 
 |Идара итеү төрө         = [[конституцион монархия]] Франция һәм Урхель епископының уртаҡ протектораты
 |Дәүләт дине = 
  |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 33|lat_sec = 30
  |lon_dir = E|lon_deg = 1|lon_min = 33|lon_sec = 19
  |region                 = AD
  |CoordScale             = 
 |Картала                = Location Andorra Europe.png
  |картаға яҙыу        = 
 |Картала2               = 
 |Рәсми тел             = [[Каталан теле|каталан]]<ref>[http://www.andorramania.com/constit_gb.htm Конституция Андорры]{{ref-en}}{{cite web|url=http://www.tury.ru/resort/info.php?cid=3414|title=Описание Андорры-ла-Велья на сайте туристической системы Туры.ру|description=Подробная информация о столице Андорры|accessdate=2012-01-12|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dMYbgD|archivedate=2012-02-02}}</ref>
 |Нигеҙләнгән/Нигеҙләнгән       = [[1278]]
 |Бойондороҡһоҙлок датаһы      = 
 |тан бойондороҡһоҙлоҡ        = 
 |Баш ҡала                 = [[Андорра-ла-Велья]]
 |Эре ҡалалар       = Андорра-ла-Велья
 |Етәкселәрҙең вазифалары = Кенәздәр

[[Премьер-министр]]
 |Етәкселәр            = [[Франсуа Олланд]]
[[Жоан Энрик Вивес-и-Сисилиа]]
[[Антони Марти]]
 |Территория буйынса урыны     = 178
 |Территория              = 468
 |% һыу өҫтө            = 0,26 (121,4 [[гектар|га]])<ref>Girard P & Gomez P (2009), [http://www.lacsdespyrenees.com/vallee-Andorre.html Lacs des Pyrénées: Andorre]. {{fr}}</ref>
 |Этнохороним             = 
  |Халҡы буйынса урыны     = 194
  |Халыҡ              = 91 023<ref>[http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-11 World Gazetteer]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
  |Баһа йылы             = 
  |Иҫәп алыу буйынса халҡы  = 
  |Иҫәп алыу йылы           = 2010
  |Халыҡ тығыҙлығы    = 180
  |Тығыҙлыҡ буйынса урыны     = 
 |ЭТП (ҺАМП)               = 
 |КПҮИ                    = 0,838 <ref>{{cite web | url = http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Complete.pdf | title = Human Development Report 2011 | accessdate = 2011-11-06 | year = 2011 | publisher = United Nations Development Program | lang = en | archiveurl = http://www.webcitation.org/659SXoZmJ | archivedate = 2012-02-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204224811/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Complete.pdf |date=2012-02-04 }}</ref>
 |КПҮИ-ны иҫәпләү йылы        = 2011
 |КПҮИ буйынса урыны           = 32
 |КПҮИ-ны кимәле            = бик юғары
 |Валюта                  = [[Евро|Евро (€)]] ([[Дөйөм Рәсәй валюта классификаторы|EUR, код 978]])<ref>[http://www.skiing.ru/countries/Andorra/About/Currency/ Валюта Андорры] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090527180928/http://www.skiing.ru/Countries/Andorra/About/Currency |date=2009-05-27 }} (принято в одностороннем порядке, не входит в |Еврозону)</ref>
 |Домен            = [[.ad]]
 |ISO                     = AND
 |МОК                     = 
 |Телефон коды          = 376
 |Сәғәт бүлкәте            = 1
 |Иҫкәрмәләр              = 
}}

'''Андорра Кенәзлеге''' ({{lang-ca|Principat d’Andorra}}, {{lang-es|Principado de Andorra}}, {{lang-fr|Principauté d'Andorre}}), '''Андо́рра''' — [[Европа]]ның диңгеҙгә сығыу юлы булмаған кәрлә дәүләте, кенәзлек.
Көнсығыш [[Пиренеи]] тау системаһында [[Франция]] һәм [[Испания]] араһында урынлашҡан. Атамаһы {{lang-eu|andurrial}} һүзенән килеп сыҡҡан, «буш ятҡан ер» тигәнде аңлата.

Элек ябыҡ кенәзлек бөгөн туризмға күрә үҫешкәнгә күрә сәскә ата<ref>http://www.estadistica.ad/serveiestudis/web/exportar_banc_dades_csv.asp?formules=anual%7Cinici&any1=01/01/2008&any2=01/01/2008&codi_divisio=380&lang=1&codi_subtemes=59&codi_tema=10 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180402163256/https://www.estadistica.ad/serveiestudis/web/exportar_banc_dades_csv.asp?formules=anual%7Cinici&any1=01%2F01%2F2008&any2=01%2F01%2F2008&codi_divisio=380&lang=1&codi_subtemes=59&codi_tema=10 |date=2018-04-02 }}</ref>.

Милли составы буйынса халҡы (1995):
* [[андоррандар]] ([[каталандар]]) — 31 %
* [[испандар]] — 45 %
* [[португалдар]] — 11 %
* [[француздар]] — 8 %.

Рәсми тел — каталан теле.

== Тарихы ==
* 778 — беренсе мәртәбә телгә алына.
* 790 —Франк короле Карл Великий Андорраның бойондороҡһоҙлоғон гарантиялай.
* 805 — Андорра кенәзлеге нигеҙләнгән йыл. Андорра общинаһы кешеләре франк ғәскәрен ғәрәптәрҙең тылына үткәрә, шуның өсөн [[Бөйөк Карл]] общинаға Бөйөк азатлыҡ Хартияһын (Magna Carta) бүләк итә.
* IX век — ил биләмәһенә ғәрәптәр һөжүме.
* 1278 — Графом де [[Дом Фуа|Фуа]] и испан епископы Урхельский Андорраның ике ҡатлы суверинитеты тураһында килешеү төҙөй.
* 1479 — граф [[Франциск Феб|Франциск Феб де Фуа]] [[Королевство Наварра кореллеге]]нең короле була, шулай итеп Андорраға хоҡуҡтар навар короллегенә күсә.
* 1589 — Наварра кореле [[Генрих IV (Франция кореле)|Генриха IV]] исеме менән Франция тәхетенә күтәрелә. Суверинитет хоҡуҡтары Францияға күсә.
* 1866 — Андорра конституцияһы төҙөлә.
* 1934 — хәҙергә Андорра консититуцияһы нигеҙҙәре төҙөлә.
* 1934 — Скосырев Борис Михайлович 8 июлдә үҙен Андорра кореллеге короле итеп тәҡдим итә.
* 1976 — беренсе сәйәси фиркә — Андорра демокритик фирҡәһе төҙөлә.
* 1981 — власть закон сығарыу һәм башҡарма власҡа бүленәю
* 1993 йылға тиклем — Франция һәм епископ Урхельскийҙың ике ҡатлы протектораты аҫтында була.
* 1993 — яңы конституция ҡабул ителә; [[Берләшкән милләттә ойошмаһы|БМО]] ағзаһы.
* 1994 год — Андорра Евросоюз ағзаһы; Марк Форне Мольне — премьер.
* 13 июнь 1995 йыл — Рәсәй Федерацияһы менән дипломатик мөнәсәбәт булдырыла.
* 2004 — Футбол буйынса Андорра йыйылма командаһы Македония менән матчта беренсе еңеү ''Стадионда 114 кеше була.''
* С 2004 — [[Евровидение йыр конкурсы]]нда Андорра ҡатнаша башлай.

== Әҙәбиәт ==
* {{книга
 |автор         = Матвеев Г. П.
 |заглавие      = Андорра, [[Лихтенштейн]], [[Монако]], [[Сан-Марино]]
 |ссылка        = 
 |ответственный = 
 |издание       = 
 |место         = М.
 |издательство  = Географгиз
 |год           = 1959
 |страницы      = 
 |страниц       = 88
 |серия         = У карты мира
 |isbn          = 
 |тираж         = 
}} (обл.)

== Иҫкәрмәләр ==
<references/>

== Һылтанмалар ==
{{Навигация
|Портал       = 
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  =
|Викицитатник = 
|Викитека     = 
|Викивиды     =
|Викиновости  = Андорра
|Викисклад = Andorra
|Метавики =
|Тема = Андорра
}}
* {{dmoz|World/Russian/Страны_и_регионы/Европа/Андорра/}}
* [http://www.portalostranah.ru/list.php?id=4 Андорра — Происхождение, история, география, достопримечательности, рус.]
* [https://archive.is/20130417060357/ilpp.ru/page_pid_466_lang_1.aspx Информация об органах конституционного контроля Андорры]
* [http://www.portal-slovo.ru/history/41718.php История независимости Андорры с 1933 по 1940 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190114210605/https://www.portal-slovo.ru/history/41718.php |date=2019-01-14 }}

{{Библиоинформация}}

{{Европа илдәре}}

[[Категория:Андорра| ]]
[[Категория:Парламентар монархиялар]]
[[Категория:Унитар дәүләттәр]]
[[Категория:Диңгеҙгә сығыу юлы булмаған илдәр]]


{{countries-stub}}