Витевский Владимир Николаевич битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Однофамильцы|Витевский}}
{{Учёный 
|Имя                  = Владимир Николаевич Витевский
|Оригинал имени       = 
|Изображение          = 
|Ширина               = 
|Описание изображения = 
|Дата рождения        = 22.07.1845
|Место рождения       ={{ТУ|Сембер губернаһы}}, Сенгилей өйәҙе, Подвалье ауылы
|Дата смерти          = 3.01.1906
|Место смерти         = {{ВБУ|Ҡазан губернаһы}}, {{МестоСмерти|Ҡазан}} ҡалаһы
|Гражданство          = 
|Подданство           = {{Рәсәй империяһы}}
|Научная сфера        = [[Рәсәй тарихы]]
|Место работы         = 
|Учёная степень       = 
|Учёное звание        = 
|Альма-матер          = [[Ҡазан Император университеты]]
|Научный руководитель = 
|Знаменитые ученики   = 
|Известен как         = 
|Известна как         = 
|Роспись              = 
|Ширина росписи       = 
|Сайт                 = 
}}
'''Витевский Владимир Николаевич''' ([[22 июль]] [[1845 йыл]] — [[3 ғинуар]] [[1906 йыл]]) — Рәсәй тарихсыһы, крайҙы өйрәнеүсе, педагог. Ырымбур губерна ғилми архив комиссияһының почётлы ағзаһы (1898), Уваров премияһы лауреаты.

== Биографияһы ==
Владимир Николаевич Витевский 1845 йылдың 22 июлендә Сембер губернаһы Сенгилей өйәҙе (хәҙерге {{ТУ|Һамар өлкәһе}}) Подвалье ауылында священник ғаиләһендә тыуған.

Сембер дини училищеһын тамамлай, семинарияға уҡырға керә, әммә унан китә. Гимназия курстары өсөн имтихан бирә һәм 1866 йылда Ҡазан Император университетының тарихи-филологик факультетына уҡырға керә, уны 1870 йылда тамамлай.

1870—1874 йылдарҙа [[Уральск]] ҡалаһының ике уҡыу йортонда — Урал ғәскәри гимназияһында һәм 1-се разрядлы ҡыҙҙар училищеһында урыҫ теле, тарих һәм география фәндәренән уҡыта.

1874—1901 йылдарҙа [[Ҡазан]]да урыҫ-сит халыҡ уҡытыусылар семинарияһында һәм шулай уҡ 1897 йылға ҡәҙәр ҡыҙҙар мариин гимназияһында уҡытыусы булып эшләй.

== Фәнни эшмәкәрлеге ==
В. Н. Витевский тарафынан 100-ҙән ашыу мәҡәлә, очерктар һәм китаптар баҫтырылған. Фәнни хеҙмәттәренең бер өлөшө [[Башҡортостан тарихы]]н өйрәнеүгә арналған.

«И. И. Неплюев һәм 1758 йылға тиклемге үҙенең элекке составындағы Ырымбур крайы» («И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 года») тигән 5 томлы хеҙмәте бигерәк тә ҙур танылыу ала. Бында крайҙы урыҫтар тарафынан колониялаштырыу процессы киң күрһәтелгән; [[Ырымбур экспедицияһы]] тарихы, Ырымбур оборона линияһын төҙөү, [[Башҡорт ихтилалдары (1735—1740)|1735—1740 йылдарҙағы]] һәм [[Башҡорт ихтилалы (1755—1756)|1755—1756 йылдарҙағы]] [[башҡорт ихтилалдары]] тарихы һүрәтләнгән; крайҙың иҡтисади әүҙемлеге һәм уның этник-ҡатлам составы, сәнәғәт һәм сауҙа үҫеше тураһында мәғлүмәт бирелгән. Монографияла шулай уҡ [[Неплюев Иван Иванович|И. И. Неплюев]], [[Кирилов Иван Кириллович|И. К. Кирилов]], [[Татищев Василий Никитич|В. Н. Татищев]], [[Урусов Василий Алексеевич|В. А. Урусов]], [[Рычков Пётр Иванович|П. И. Рычков]], [[Тевкелев Алексей Иванович|А. И. Тәвкилев]], [[Таймаҫ Шәһимов]], [[Ҡараһаҡал]] һәм башҡаларҙың эшмәкәрлеге хаҡында мәғлүмәттәр бирелгән.

В. Н. Витевский буйынса [[Силәбе]] ҡалаһы 1736 йылда ''«Силәбе башҡорт ауылы урынында»'' төҙөлгән, уның буйынса ''«Силәбе — башҡорт һүҙе, урыҫ теленә тәржемә иткәндә „күнәк“ йәғни „бурак“ тип аңлатыла»'', ә ''«Силәбенең урынлашыу урыны ысынлап та күнәк рәүешендәге уйпатты хәтерләтә»''<ref>[http://www.book-chel.ru/ind.php?what=card&id=4846 ВИТЕВСКИЙ Владимир Николаевич] в энциклопедии «Челябинск»</ref>.

=== Хеҙмәттәре ===
* [http://tvereparhia.ru/biblioteka-2/v/1378-vitevskij-v/17000-vitevskij-v-raskol-v-uralskom-vojske-i-otnoshenie-k-nemu-dukhovnoj-i-voennograzhdanskoj-vlasti-v-kontse-xviii-i-xix-v-1878 Раскол в Уральском войске и отношение к нему духовной и военно-гражданской власти в конце XVIII в. и в XIX в. Казань, 1878] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807214905/https://tvereparhia.ru/biblioteka-2/v/1378-vitevskij-v/17000-vitevskij-v-raskol-v-uralskom-vojske-i-otnoshenie-k-nemu-dukhovnoj-i-voennograzhdanskoj-vlasti-v-kontse-xviii-i-xix-v-1878 |date=2020-08-07 }}.
* Нагайбаки: их песни, загадки и сказки // Оренбургский листок. 1878. № 14-17, 19.
* Пётр Иванович Рычков и его значение в истории Оренбургского края // Оренбургский листок. 1878. № 20-23.
* Происхождение Уральского войска // Древняя и новая Россия. 1879. № 7.
* И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 года: В 5 т. Казань. 1897.
* Яицкое войско до появления Пугачева // Русский архив. 1879. Кн. 1-3.
* [http://tvereparhia.ru/biblioteka-2/v/1378-vitevskij-v/18632-vitevskij-v-n-i-i-neplyuev-vernyj-sluga-svoego-otechestva-osnovatel-orenburga-i-ustroitel-orenburgskogo-kraya-1891 И. И. Неплюев, верный слуга своего Отечества, основатель Оренбурга и устроитель Оренбургского края. — 1891] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807205858/https://tvereparhia.ru/biblioteka-2/v/1378-vitevskij-v/18632-vitevskij-v-n-i-i-neplyuev-vernyj-sluga-svoego-otechestva-osnovatel-orenburga-i-ustroitel-orenburgskogo-kraya-1891 |date=2020-08-07 }}

== Хәтер==
* Ырымбур губерна ғилми архив комиссияһы тарафынан В. Н. Витевский исемендәге премия булдырылған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* ''Боже В. С.'' В. Н. Витевский (1845—1906) как историк Исетской провинции // Тез. докл. регион. науч. конф. «Выдающиеся представители общественно-политической и духовной жизни Урала». — Ч., 1997.
* ''Зобов Ю. С.'' Историки Южного Урала. Вторая половина XIX — начало XX в. Учебное пособие. — Оренбург, 1991.

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/5907-vitevskij-vladimir-nikolaevich}}{{V|31|07|2019}}
* [http://www.book-chel.ru/ind.php?what=card&id=4846 Статья в энциклопедии ''Челябинск'']
* [http://www.krotov.info/lib_sec/03_v/it/evsky.htm Владимир Николаевич Витевский (1845—1906): жизнь и труды]

[[Категория:Рәсәй империяһы тарихсылары]]
[[Категория:Башҡортостан тарихы буйынса белгестәр]]
[[Категория:Ҡазан Император университетын тамамлаусылар]]