Волонтир Михай Ермолаевич битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Театральный деятель
 |Имя              = Михай Волонтир
 |Оригинал имени   = {{lang-mo|Mihai Volontir}} 
 |Изображение      = Flickr - Ion Chibzii - One of last meetings of the author with outstanding Moldavian actor Mihai Volontir (the end of 80th years).jpg
 |Ширина           = 270px 
 |Описание изображения = 
 |Имя при рождении = Михай Ермолаевич Волинтир
 |Место рождения   =  <br />Румыния короллеге, Бессарабия, Орхей жудецы, Глинжены ауылы
 |Место смерти     = Кишинёв, [[Молдавия]]
 |Профессия        = {{актёр|СССР|Молдавия|XX быуат|XXI быуат}},<br /> {{театраль режиссёр|Молдавия|XXI быуат}},<br /> {{йырсы|СССР|Молдавия|XXI быуат}}
 |Гражданство      = {{Флагификация|Румыния}}→<br />{{USSR}}→<br />{{MOL}}
 |Годы активности  = [[1957]]—[[2015]]
 |Псевдонимы       = 
 |Амплуа           = 
 |Театр            = Василе Александри исемендәге милли театр
 |Роли             = 
 |Спектакли        = 
 |Награды          = 
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Орден Республики (Молдова)}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Народный артист СССР|1984}}{{!!}} {{Государственная премия РСФСР имени братьев Васильевых|1980}}
{{!}}}
 |Подпись          = 
}}
'''Михай (Михаил) Ермолаевич Волонтир''' ({{lang-mo|Mihai Volontir}}; [[9 март]] [[1934 йыл]] — [[15 сентябрь]] [[2015 йыл]]) — [[СССР]] һәм [[Молдова]] [[театр]] һәм [[Кинематограф|кино]] актёры, театр режиссёры. СССР-ҙың халыҡ артисы (1984). ''Прапорщик Волентир'' һәм ''сиған Будулай'' ролдәре менән айырыуса билдәлелек ала.

== Биографияһы ==
Михай Волонтир 1934 йылдың 9 мартында ул ваҡытта Румыния короллеге составына ингән Глинжены ауылында (хәҙерге [[Молдова]]ның Шолданешт районы) тыуған.

Актёрҙың үҙе һөйләүенсә, ул, Орхей жудецының Олишканы коммунаһына яҡын ерҙә, урмансы Ермолай Васильевич Волинтир өйөндә тыуған. Һуңыраҡ сельсоветта документтарҙы алмаштырған саҡта, административ берәмектең атамаһын ғына түгел, фамилияһын да боҙоп яҙғандар. Глинжены ауылында Волинтир фамилиялы ғаиләләр Волонтир булып киткән<ref name="esp">[http://esp.md/2014/03/24/mixaj-volontir-ya-byl-schastliv-vo-vsex-svoix-rolyax/ Газета СП: Бельцы Новости]</ref>.

18 йәшендә Попоуцы ауылы мәктәбендә уҡыта. [[1955 йыл]]да  Орхей педагогия училищеһын тамамлай һәм Резина районы Липчены ауылында клуб мөдире вазифаһында эш башлай<ref name="mkom">[http://www.mk.ru/culture/2015/09/15/proshhanie-budulaya-v-moldavii-skonchalsya-aktyor-mikhay-volontir.html В Молдавии скончался «Будулай» — знаменитый актёр Михай Волонтир] — «[//ru.wikipedia.org/wiki/Московский_Комсомолец Московский Комсомолец]»</ref>.

[[1957 йыл]]да, республика үҙешмәкәр смотрынан һуң, Бельцтарҙағы Александри исемендәге Музыкаль-драма театрына актёрлыҡҡа өйрәнеү төркөмөнә саҡырыла (хәҙер Василе Александри исемендәге Милли театр), ә һуңынан ошо театрҙың актёры булып китә<ref name="mkom"/>.

Театрҙа уның дебюты В. Александриҙың «Кирица в Яссах» исемле комедияһында фигурант роле була. Театрҙа ул 120-нән артыҡ төп роль уйнай<ref name="mkom"/>.

Театр һәм эстрада сәхнәләрендә, кинофильмдарҙа, радио һәм телевидениела йырлай. Уның фонотекаһында хәҙерге ваҡытта шлягер булып танылған 50-нән артыҡ йыр бар<ref name="esp" />.

[[1967 йыл]]да кинола төшә башлай. «Айырым иғтибарға лайыҡ зона» («Зона особого внимания») ([[1977 йыл|1977]]) фильмы киң билдәле, унда төп ролдәрҙе Михай Волонтир (''прапорщик Волентир'') һәм Борис Галкин (''лейтенант Тарасов'') башҡара. [[1981 йыл]]да экрандарға сыҡҡан «Яуап йөрөшө» («Ответный ход») фильм-дауамында төп ролде шул уҡ актёрҙар уйнай.

Иң киң танылыуҙы Волонтирға күп сериялы «Сиған» ([[1979 йыл|1979]]) фильмы алып килә, был фильмда актёр ирек һәм бәхет артынан ил гиҙгән сиған Будулай ролен башҡара. Фильм тамашасыларҙа ҙур уңыш ҡаҙана һәм [[1985 йыл]]да фильмдың дауамы — ''«Будулайҙың ҡайтыуы» ''— донъя күрә.

СССР кинематографистар Союзы ағзаһы<ref>[http://www.segodnya.ua/culture/stars/lyudi-skazhut-volontir-umer-a-ya-eshche-budu-zhit-otkroveniya-sovetskogo-seks-simvola-498692.html «Люди скажут: „Волонтир умер“, а я ещё буду жить» — откровения советского секс-символа]</ref>.

Бөтә Союзда билдәле һәм данлыҡлы булыуына ҡарамаҫтан, Михай Волонтир бер ҡасан да үҙенең Бельцы ҡалаһын ташлап китмәй, Василе Александри исемендәге Милли театрҙа уйнауын һәм режиссура менән шөғөлләнеүен дауам итә. [[2009 йыл]]да унда Б. Хашдеуҙың «Май төнөндәге төш» («Сон в майскую ночь») пьесаһы буйынса музыкаль комедия сәхнәлештерә. [[2014 йыл]]да экрандарға  М. Волонтирҙың тормошо һәм ижады тураһында беренсе документаль фильм сыға<ref>[http://point.md/ru/novosti/obschestvo/vishel-dokumentaljnij-filjm-ob-aktere-mihae-volontire Вышел документальный фильм об актёре Михае Волонтире]</ref>

Молдавия ССР-ы Юғары Советының XII саҡырылышы (1990—1993) депутаты, Волонтирҙың депутатлыҡ осоронда, [[1991 йыл]]дың [[27 август|27 авгусында]], Молдова Республикаһы Бойондороҡһоҙлоғо тураһында декларация ҡабул ителә. Национал-демократ. Молдова дәүләтселеге яҡлаусыһы булараҡ, Молдавия ССР-ы Юғары Советында (1990 йылдың апрелендә) «ҡәһәр һуҡҡан рус оккупанттарына» ҡаршы һәм «мәҙәниәтле молдова теле» яҡлы сығыштары арҡаһында билдәлелек яулай<ref>[http://fraza.ua/analitics/04.10.07/43037.html !] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160301100356/http://fraza.ua/analitics/04.10.07/43037.html |date=2016-03-01 }}</ref><ref>[http://www.gazeta.ru/culture/2015/09/15/a_7757081.shtml Умер Михай Волонтир] — [//ru.wikipedia.org/wiki/Газета. Ru Газета.]</ref><ref>http://president-pmr.org/material/96.html</ref>. Артабанғы тормошонда ул 90-сы йылдар дәүерен «юғалған йылдар» тип һанай<ref>[http://www.mk.ru/social/2015/09/15/lyubov-i-smert-mikhaya-volontira-moldavskie-budni-budulaya-byli-neprostymi.html Любовь и смерть Михая Волонтира: молдавские будни Будулая были непростыми] — «[//ru.wikipedia.org/wiki/Московский_Комсомолец Московский Комсомолец]»</ref>.

Ғүмеренең һуңғы йылдарында ул диабетик ангиопатия һәм ретинопатия ауырыуҙары менән ҡатмарлашҡан шәкәр диабеты менән яфалана. 1990 йылдар аҙағынан алып бер нисә операция үткәрә. Операциялар [[Санкт-Петербург]]тың Хәрби-медицина академияһында эшләнә. Актёрға финанс ярҙамын Мәскәү Хөкүмәте, Молдова Республикаһы Хөкүмәте, Рәсәй эшҡыуарҙары, театр  йәмәғәтселеге һәм элекке Союздың төрлө тарафтарынан уның ижадының тоғро табыныусылары<ref>{{Cite web|title=Михай Волонтир: Я еще живой!|url=http://www.kp.ru/daily/22665/21607/|publisher=ЗАО ИД «Комсомольская правда»|accessdate=2015-11-16}}</ref><ref>{{Cite web|title=Михай Волонтир, перенёсший в Москве сложнейшую операцию, вернулся в родные Бельцы|url=http://fakty.ua/132646-mihaj-volontir-perenesshij-v-moskve-slozhnejshuyu-operaciyu-vernulsya-v-rodnye-belcy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150203094720/http://fakty.ua/132646-mihaj-volontir-perenesshij-v-moskve-slozhnejshuyu-operaciyu-vernulsya-v-rodnye-belcy|archivedate=2015-02-03|author=Ольга Сметанская|publisher=Газета «ФАКТЫ и комментарии»|date=2011-10-05|accessdate=2015-04-09}}</ref> күрһәтә.

Вафатынан алда ике айҙан ашыу Бельцы ҡалаһында  стационарҙа, һуңынан Кишиневта Республика клиник дауаханаһында дауалана<ref>[http://top.rbc.ru/society/15/09/2015/55f7c3af9a794784e6d4020f В Молдавии умер исполнитель роли Будулая Михай Волонтир] — [//ru.wikipedia.org/wiki/РБК РБК]</ref>, шунда уҡ 2015 йылдың 15 сентябрендә вафат була<ref name="mkom"/><ref>[http://ria.ru/culture/20150915/1252396993.html Скончался актёр Михай Волонтир] [//ru.wikipedia.org/wiki/РИА-Новости РИА-Новости], 15 сентября 2015</ref><ref>[http://www.moldpres.md/ru/news/2015/09/15/15006070 Умер актёр Михай Волонтир.]</ref><ref>[http://www.kp.md/daily/article/3304451/?geoid=1&geoid=1&geoid=1&cp=0 Будулай мечтал снять картину и сыграть в ней главную роль.]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[http://www.kp.md/daily/article/3304451/?geoid=1&geoid=1&geoid=1&cp=0 КП Молдова Проститься с актёром Михаем Волонтиром в Кишиневе пришли тысячи людей.]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Үҙәк (Әрмән) зыяратында ерләнә.

== Ғаиләһе ==
* Ҡатыны — Добындэ-Волонтир Ефросинья Алексеевна, Василе Александри исемендәге милли театр артисы.
* Ҡыҙы — Стелла, дипломат, [[Франция|Францияла Молдова илселегендә]] эшләй.
* Ейәнсәре — Кэтэлина.

== Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре ==
* Молдавия ССР-ының халыҡ артисы (1974)
* СССР-ҙың халыҡ артисы (1984)
* Молдавия ССР-ының дәүләт премияһы (1976) — «Дмитрий Кантемир» фильмында төп ролде башҡарғаны өсөн (1974)
* РСФСР -ҙың бер туған Васильевтар дәүләт премияһы(1980) — «Айырыуса иғтибар зонаһында» фильмында прапорщик Волентир ролен башҡарғаны өсөн (1977)
* Республика ордены (Молдавия)
* Молдова киноһында XX быуаттағы иң яҡшы актёр (Молдавия Фәндәр академияһы, 2000)
* «Почётлы доктор» («Doctor honoris causa») (Молдавия Фәндәр академияһы, 2009)<ref>[http://www.siesta.md/?l=ru&a=events&i=267 Актёр Михаил Волонтир стал «доктором»]{{Недоступная ссылка|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* «Илдең атаҡлы шәхесе» премияһы (Молдованың театраль союзы (UNITEM), 2013)
* «Молдова өсөн 10» премияһы «Актёрҙар һәм режиссёрҙар» һәм «Иң яратҡан молдаванин» номинацияларында, Publika TV «Молдова өсөн 10» кампанияһы сиктәрендә бирелгән (2013)<ref>[http://locals.md/2014/akteru-mihayu-volontiru-prisvoeno-zvanie-pochetnyiy-grazhdanin-kishineva/ Актёру Михаю Волонтиру присвоено звание «Почётный гражданин Кишинева» — Locals]</ref>
* «Молдова Республикаһы мәҙәниәт ҡомартҡылары үҫешендә күрһәткән хеҙмәте өсөн» исеме
* Иона Караджале исемендәге Халыҡ -ара конкурстарының Почёт грамоталары (режиссура һәм И. Караджаленың «Напасть» пьесаһындағы иң яҡшы ирҙәр роле өсөн)
* Бельцы ҡалаһының почётлы гражданы (2001)
* Шолданешт районының почётлы гражданы (2012)
* Кишинёвтың почётлы гражданы (2014).

== Ролдәре ==
* «Ябырылыу» («Напасть») И. Л. Караджале — ''Ион Небунул''
* «Эзоп» («Төлкө һәм йөҙөм») Г. Фигейредо — ''Эзоп''
* «Ханума» А. А. Цагарели — кенәз ''Пантиашвили''
* «Деспот воевода» («Воевода-деспот») В. Александри — ''Деспот-Водэ''

== Фильмографияһы ==
[[Файл:Stamp_of_Moldova_297.gif|справа|мини|293x293пкс|Михай Волонтир «Дмитрий Кантемир» фильмында ([[1973 йыл|1973]]) Молдова почта маркаһында]]

{{Кол|2}}
* 1967 — Ҡапҡа ҡарауылсыһы кәрәк (Нужен привратник) — ''Иван Турбинкэ''
* 1968 — Был мәл (Это мгновение) — ''Михай Адам''
* 1969 — Бер йәй өсөн ун ҡыш (Десять зим за одно лето) — ''Илиевас''
* 1969 — Мөхәббәт алдында бер үҙе (Один перед любовью) — ''Обадэ''
* {{Год в кино|1970}} — Текәлек (Крутизна) — ''Андрей Спиря''
* {{Год в кино|1972}} — Дүртенсе (Четвёртый) — ''Банар''
* 1972 — Был татлы һүҙ — азатлыҡ! (Это сладкое слово — свобода!) — ''Карлос Каро''
* {{Год в кино|1973}} — Күперҙәр (Мосты) — ''Петраке''
* 1973 — Дмитрий Кантемир — ''Дмитрий Кантемир'' (Владимир Костин тауышлы итә)
* {{Год в кино|1974}} — Ирҙәр иртә саллана (Мужчины седеют рано) — ''Андрей Рэзлог'' (Юрий Соловьёв тауышлы итә)
* {{Год в кино|1975}} — 44-нең авгусында… (В августе 44-го…) — ''Свирид'' (тамамланманы)
* {{Год в кино|1976}} — Һыбыҙғы тауышы (Звук свирели) — ''Джабраил''
* 1976 — Төнгө ҡоштоң ҡысҡырыуына ышанма (Не верь крику ночной птицы) — ''Ион''
* {{Год в кино|1977}} — Иғтибар үҙәгендәге зонала (В зоне особого внимания) — ''прапорщик Волентир'' (Николай Губенко тауышлы итә)
* 1977 — Фэт -Фрумос витязе тураһында хикәйәт (Сказание о храбром витязе Фэт-Фрумосе) — ''Птицелов''
* 1977 — Тормош тамыры (Корень жизни) — ''Лукьян Батыр''
* {{Год в кино|1978}} — Кентаврҙар (Кентавры) — ''Эваристо''
* 1978 — Йәшерен хеҙмәттең агенты (Агент секретной службы) — ''Игнат Валуцэ''
* {{Год в кино|1979}} Сиған (Цыган) — ''Будулай''
* 1979 — Яуапһыҙ мөхәббәт (Безответная любовь) — ''доктор''
* {{Год в кино|1980}} — Бугтан Вмслаға тиклем (от Буга до Вислы) — ''Пётр Петрович Вершигора'' (Павел Морозенко тауышлы итә)
* {{Год в кино|1981}} — Яуап йөрөш (Ответный ход) — ''прапорщик Волентир''
* 1981 — Берҙән-бер ир (Единственный мужчина) — ''Михаил Михайлович''
* 1981 — Боланға һунар (Оленья охота) — ''Головин''
* {{Год в кино|1982}} — Бына был ирҙәр дуҫлығы (Эта мужская дружба) — ''Антон Греку''
* 1982 — 36-80 квадратындағы осраҡ (Случай в квадрате 36-80) — ''Сергей Николаевич Скиба''
* {{Год в кино|1983}} — Бәхетле бул, Юлия! (Будь счастлива, Юлия!) — ''Раду''
* 1983 — Ғәйепләү (Обвинение) — ''следователь Ярош''
* {{Год в кино|1984}} — Мин һинең өсөн яуаплы (Я за тебя отвечаю)
* {{Год в кино|1985}} — Будулайҙың ҡайтыуы (Возвращение Будулая) — ''Будулай''
* {{Год в кино|1986}} — Албаҫты эҙҙәре (Следы оборотня) — ''Уго Винчеро''
* {{Год в кино|1988}} — Тоғро булып ҡалайыҡ (Верными останемс)я — ''Родригес''
* {{Год в кино|1989}} — Ишеккә туҡылдатыу (Стук в дверь)
* {{Год в кино|1992}} — Ғәйепле микән мин… (Виновата ли я…) — ''Саня''
* {{Год в кино|2003}} — Чандра (Чандр)а — ''киномеханик''
{{конец кол}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==

[[Категория:XX быуат актёрҙары]]
[[Категория:СССР актёрҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса актёрҙар]]
[[Категория:РСФСР-ҙың бер туған Васильевтар исемендәге дәүләт премияһы лауреаттары]]
[[Категория:СССР-ҙың халыҡ артистары]]
[[Категория:XXI быуат йырсылары]]
[[Категория:СССР йырсылары]]
[[Категория:Алфавит буйынса йырсылар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:9 мартта тыуғандар]]
[[Категория:1934 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса театр режиссёрҙары]]
[[Категория:15 сентябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:2015 йылда вафат булғандар]]