Грузин теле битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Язык
|цвет=кавказ
|имя=Грузин теле
|самоназвание={{unicode|ქართული ენა}}
|страны=[[Грузия]], [[Рәсәй]], [[Төркиә]]
|регионы=
|официальный язык={{Флагификация|Грузия}}<br /> {{Флагификация|Южная Осетия}}<br /><small>(өлөшләтә танылған дәүләт)</small>
|число носителей=более 4 млн.<ref name="eth.count">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/language/kat|title=Georgian |quote=Population 3,900,000 in Georgia (1993 UBS). Population total all countries: 4,237,010. Ethnic population: 3,980,000 (1993 UBS).|date=2015|work=[[:en:Ethnologue{{!}}Ethnologue]], 18th ed.|lang=en|accessdate=2015-06-02}}</ref><ref name=katzner.count> Kenneth Katzner, [https://books.google.ru/books?id=Lm8LFegafGIC&pg=PA118 The Languages of the World], ISBN 9781134532889, 2002, page 118{{ref-en}}"Georgian .. is spoken by about 4 million there"</ref>
|регулирующая организация=
|рейтинг=
|статус=
|категория=[[Картвель телдәре]]
|классификация=
[[Картвель телдәре|Картвель тел төркөмө]]
|письмо=[[грузин яҙмаһы]]
|ГОСТ 7.75-97=гру 158
|ISO1=ka
|ISO2=geo (B); kat (T)
|ISO3=kat
}}
'''Грузин теле''' (ქართული ენა ''картули эна'') — [[Грузия]]ның рәсми теле, [[Картвель телдәре|картвель төркөмө]] теле, грузин халҡының әҙәби һәм милли теле.

Грузин теле фонетик принциплы грузин алфавиты яҙмаһына нигеҙләнгән. Һөйләшеүселәр һаны (1993 йыл мәғлүмәттәре) — Грузияла яҡынса 4 миллион кеше<ref name="eth.count"/><ref name=katzner.count/> һәм бер нисә йөҙ мең кеше башҡа илдәрҙә, күбеһенсә [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]], [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]] һәм [[Төркиә]]лә.

== Тарихы ==
Хронология буйынса яҙма грузин теленең үҫеше түбәндәге дәүерҙәргә бүленә:
* боронғо: V—XI быуат;
* урта: XII—XVIII быуат;
* яңы: XIX быуаттан алып.
Ҡайһы бер тикшеренеүселәр һуңғы ике осорҙо айырмай, сөнки яңы грузин теленә тик лексиканың ғына бер аҙ үҙгәреүе хас.

Боронғо грузин теле нигеҙендә картли һөйләше ята.
[[Файл:Kartvelian_languages.ru.svg|мини|400x400пкс]]
Грузин тарихсыһы Леван Чилашвили, 1990-сы йылдарҙың икенсе яртыһында Некреси ауылында мәжүси ғибәҙәтханаларҙы өйрәнгәндә, ҡәбер ташының ярсығын таба (һуңыраҡ уны ''«некрес яҙыуы»'' тип атайҙар), тарихсылар билдәләүенсә, ул иң һуң булһа — б. э. III быуатына ҡарай.{{-1|<ref>''Levan Chilashvili'' «The Pre-Christian Georgian inscription from Nekresi». — Centre for Kartvelian Studies, Tbilisi State University. The Kartvelologist (Journal of Georgian Studies), no. 7. — Tbilisi, 2000. — ISBN 99928-816-1-5</ref><ref>''ზ. ჭუმბურიძე'' ჭუმბურიძე ზ. ნეკრესის წარწერების გამო. ალმანახი «მწიგნობარი 01», თბ., 2001 წ.(''Чумбуридзе З.'' Вследствие некресских надписей. // Альманах «Мцигнобари 01». — Тб., 2001.)</ref>}} Дональд Рейфилд раҫлауынса, грузин яҙыуының христианлыҡҡа тиклем барлыҡҡа килеүе икеле һәм археологик ҡомартҡылар менән дәлилләнмәй.<ref name="Donald Rayfield">''[[:en:Donald Rayfield|Rayfield D.]]'' The Literature of Georgia: A History (Caucasus World). </ref> Стивен Рапп билдәләүенсә, алфавиттың ул осорға ҡарауы шикле.{{-1|<ref name="Rapp">''Stephen H. Rapp''. Studies in medieval Georgian historiography: early texts and Eurasian contexts. Peeters Publishers, 2003. — ISBN 90-429-1318-5. — С. 19: «''Moreover, all surviving MSS written in Georgian postdate K’art’li’s fourth-century conversion to Christianity. Not a shred of dated evidence has come to light confirming the invention of a Georgian alphabet by King P’arnavaz in the third century ВС as is fabulously attested in the first text of K’C'<…> Cf. Chilashvili’s „Nekresi“ for the claim that a Geo. asomt’avruli burial inscription from Nekresi commemorates a Zoroastrian who died in the first/second century AD. Archaeological evidence confirms that a Zoroastrian temple once stood at Nekresi, but the date of the supposed grave marker is hopelessly circumstantial. Chilashvili reasons, on the basis of the first-/second-century date, that P’amavaz likely created the script in order to translate the Avesta (i.e.. sacred Zoroastrian writings) into Geo., thus turning on its head the argument that the Georgian script was deliberately fashioned by Christians in order to disseminate the New Testament. Though I accept eastern Georgia’s intimate connection to Iran, I cannot support Chilashvili’s dubious hypothesis. I find more palatable the idea that K’C actually refers to the introduction of a local form of written Aramaic during the reign of P’amavaz: Ceret’eli». Aramaic, «p. 243.»''</ref>}}

476—483 йылдар — беренсе әҙәби әҫәр — «Изге батшабикә Шушаниктың ыҙалары», авторы Якоб Цуртавели.

864 — датаһы аныҡ күрһәтелгән иң боронғо ҡулъяҙма («Мравалтави»).

1629 — грузин телендәге беренсе баҫма ([[Рим]]да).

[[1709 йыл|1709]] — Грузиялағы грузин телендә беренсе баҫма («Инжил»).

[[1819 йыл|1819]] — грузин телендәге беренсе матбуғат баҫмаһы («Сакартвелос газети»).

Хәҙерге грузин  әҙәби телен үҫтереүгә [[Чавчавадзе Илья Григорьевич|Илья Чавчавадзе]], [[Акакий Церетели]], Я. С. Гогебашвили, Важа Пшавела һиҙелерлек өлөш индергән.

[[Совет Социалистик Республикалар Союзы|Совет власы]] йылдарында Грузия ССР-ы Конституцияһының 156 статьяһында телдең дәүләт статусы асыҡ күрһәтелгән<ref>[http://www.rrc.ge/law/konst_1937_02_13_ru.htm?lawid=1385&lng_3=ru Конституция Грузинской Советской Социалистической Республики]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.

Грузин телендә яҡынса 10<ref>{{Православная энциклопедия|468825|Институт рукописей имени Корнелия Кекелидзе|23|90-96|Л. Каджая}}</ref>-12 мең<ref>{{книга |автор=Valentina Calzolari, Michael E. Stone. |часть=|заглавие=Armenian Philology in the Modern Era: From Manuscript to Digital Text |ссылка=https://books.google.ru/books?id=ekz3AwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство=BRILL |год=2014|volume= |pages=24|серия=|ref= Valentina Calzolari, Michael E. Stone}}</ref> урта быуат ҡулъяҙмалары һаҡланған.

== Диалекттар ==
Грузин теле үҙ эсенә бер нисә диалектты ала: картли, кахетин, имеретин, пшав, рача, аджар, мохев, тушин һ. б.

== Грамматика ==
Һүҙҙәр ете килеш менән үҙгәрә. Исемдәрҙең зат буйынса айырмалары юҡ. Бер эйәле алмаштан башҡа ике эйәле һәм өс эйәле алмаш менән ҡулланалар.

=== Морфология ===

==== Исем ====
Груин телендәге бөтә исемдәр килеш буйынса ике төркөмгә бүленә. Беренсе төркөмгә нигеҙенең аҙағы тартынҡыға бөткән исемдәр ҡараһа, икенсе төркөмгә — һуҙыңҡыға бөткәндәре. Һәр төркәм көслө һәм йомшаҡ килешкә айырыла.
==== Ҡылым ====
Грузин теле — агглютинатив тел. Ҡылымды төҙөр өсөн, бер-береһе менән билдәле префикс, суффикстар ҡушыла. Бер һүҙ эсендә һигеҙ морфемаға тиклем була ала. Миҫал: «აგეშენებინათ» («һеҙгә төҙөргә кәрәк булған») һүҙе түбәндәге морфемаларҙан тора, уларҙың һәр береһе ҡылымға ваҡыт һәм модаллек сифатын өҫтәй: ა-გ-ე-შენ-ებ-ინ-ა-თ.
Грузин яҙыуы V быуаттың беренсе сирегендә барлыҡҡа килгән. <span>Иртә быуаттарҙа — мргловани </span><span>(а</span>''сомтаврули''<span>), </span>IX быуаттан<span> — </span>''нусхури''<span> (</span>''нусха-хуцури''<span>, </span>''хуцури''<span>, сиркәү); ә </span>[[XI быуат]]тан<span> — </span>''мхедрули''<span> (</span>''мхедрули-хели''<span>, с</span>''аэро''<span> йәки гражданлыҡ) яҙмалары ҡулланылған</span>.

Заманса грузин алфавит 33 хәрефтән тора, һәр ҡайһыһы бер өнгә тиң: 5 һуҙынҡы һәм 28 тартыңҡы өн.
{| class="prettytable background colour2" style="text-align: center;"
!Хәреф
! bgcolor="#d0e5f5" | Атамаһы
! bgcolor="#d0e5f5" | Һанлы<br />
аңлатма
! bgcolor="#d0e5f5" | IPA
! bgcolor="#d0e5f5" | ISO 9984
! bgcolor="#d0e5f5" | Романизация
! bgcolor="#d0e5f5" | Кириллицаға<br />
ярашлы
!Мхедрули (მხედრული)
!Нусхури (ⴌⴓⴑⴞⴓⴐⴈ)
!Асомтаврули (ႠႱႭႫႧႠႥႰႳႪႨ)
|-
|ა
| ანი
| 1
| {{IPA|ɑ}}
| A a
| A a
| А а
|[[Файл:Mkhedruli_a.svg|12x12пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_a.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_a.svg|19x19пкс]]
|-
|ბ
| ბანი
| 2
| {{IPA|b}}
| B b
| B b
| Б б
|[[Файл:Mkhedruli_b.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_b.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_b.svg|17x17пкс]]
|-
|გ
| განი
| 3
| {{IPA|g}}
| G g
| G g
| Г г
|[[Файл:Mkhedruli_g.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_g.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_g.svg|20x20пкс]]
|-
|დ
| დონი
| 4
| {{IPA|d}}
| D d
| D d
| Д д
|[[Файл:Mkhedruli_d.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_d.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_d.svg|18x18пкс]]
|-
|ე
| ენი
| 5
| {{IPA|ɛ}}
| E e
| E e
| Е е
|[[Файл:Mkhedruli_e.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_e.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_e.svg|19x19пкс]]
|-
|ვ
| ვინი
| 6
| {{IPA|v}}
| V v
| V v
| В в
|[[Файл:Mkhedruli_v.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_v.svg|17x17пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_v.svg|17x17пкс]]
|-
|ზ
| ზენი
| 7
| {{IPA|z}}
| Z z
| Z z
| З з
|[[Файл:Mkhedruli_z.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_z.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_z.svg|17x17пкс]]
|-
| bgcolor="#DFDFDF" | ჱ
| bgcolor="#DFDFDF" | [[:ka:ჰე (ასო)|ჰე]]
| bgcolor="#DFDFDF" | 8
| bgcolor="#DFDFDF" | {{IPA|ɛj}}
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Mkhedruli_he.svg|25x25пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Nuskhuri_he.svg|27x27пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Asomtavruli_he.svg|19x19пкс]]
|-
|თ
| თანი
| 9
| {{IPA|tʰ}}
| T' t'
| T t
| Ҭ ҭ
|[[Файл:Mkhedruli_t.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_t.svg|20x20пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_t.svg|20x20пкс]]
|-
|ი
| ინი
| 10
| {{IPA|ɪ}}
| I i
| I i
| И и
|[[Файл:Mkhedruli_i.svg|10x10пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_i.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_i.svg|23x23пкс]]
|-
|კ
| კანი
| 20
| {{IPA|kʼ}}
| K k
| Kʼ kʼ
| К к
|[[Файл:Mkhedruli_k'.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_k'.svg|31x31пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_k'.svg|21x21пкс]]
|-
|ლ
| ლასი
| 30
| {{IPA|l}}
| L l
| L l
| Л л
|[[Файл:Mkhedruli_l.svg|22x22пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_l.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_l.svg|17x17пкс]]
|-
|მ
| მანი
| 40
| {{IPA|m}}
| M m
| M m
| М м
|[[Файл:Mkhedruli_m.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_m.svg|22x22пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_m.svg|17x17пкс]]
|-
|ნ
| ნარი
| 50
| {{IPA|n}}
| N n
| N n
| Н н
|[[Файл:Mkhedruli_n.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_n.svg|21x21пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_n.svg|22x22пкс]]
|-
| bgcolor="#DFDFDF" | ჲ
| bgcolor="#DFDFDF" | [[:fr:Hie (géorgien)|ჲე]]
| bgcolor="#DFDFDF" | 60
| bgcolor="#DFDFDF" | {{IPA|j}}
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | Й й
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Mkhedruli_ie.svg|14x14пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Nuskhuri_ie.svg|18x18пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Asomtavruli_ie.svg|20x20пкс]]
|-
|ო
| ონი
| 70
| {{IPA|ɔ}}
| O o
| O o
| О о
|[[Файл:Mkhedruli_o.png|15x15пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_o.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_o.svg|18x18пкс]]
|-
|პ
| პარი
| 80
| {{IPA|pʼ}}
| P p
| Pʼ pʼ
| П п
|[[Файл:Mkhedruli_p'.png|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_p'.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_p'.svg|17x17пкс]]
|-
|ჟ
| ჟანი
| 90
| {{IPA|ʒ}}
| Ž ž
| Zh zh
| Ж ж
|[[Файл:Mkhedruli_zh.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_zh.svg|17x17пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_zh.svg|22x22пкс]]
|-
|რ
| რაე
| 100
| {{IPA|r}}
| R r
| R r
| Р р
|[[Файл:Mkhedruli_r.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_r.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_r.svg|17x17пкс]]
|-
|ს
| სანი
| 200
| {{IPA|s}}
| S s
| S s
| С с
|[[Файл:Mkhedruli_s.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_s.svg|20x20пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_s.svg|18x18пкс]]
|-
|ტ
| ტარი
| 300
| {{IPA|tʼ}}
| T t
| Tʼ tʼ
| Т т
|[[Файл:Mkhedruli_t'.svg|21x21пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_t'.svg|20x20пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_t'.svg|19x19пкс]]
|-
| bgcolor="#DFDFDF" | ჳ
| bgcolor="#DFDFDF" | [[:fr:Wie (géorgien)|ვიე]]
| bgcolor="#DFDFDF" | 400
| bgcolor="#DFDFDF" | {{IPA|wi}}
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Mkhedruli_vie.svg|19x19пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Nuskhuri_vie.svg|27x27пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Asomtavruli_vie.svg|18x18пкс]]
|-
|უ
| უნი
| —
| {{IPA|u}}
| U u
| U u
| У у
|[[Файл:Mkhedruli_u.png|17x17пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_u.svg|21x21пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_u.svg|20x20пкс]]
|-
|ფ
| ფარი
| 500
| {{IPA|pʰ}}
| P' p'
| P p
| Ҧ ҧ
|[[Файл:Mkhedruli_p.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_p.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_p.svg|23x23пкс]]
|-
|ქ
| ქანი
| 600
| {{IPA|kʰ}}
| K' k'
| K k
| Қ қ
|[[Файл:Mkhedruli_k.svg|27x27пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_k.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_k.svg|22x22пкс]]
|-
|ღ
| ღანი
| 700
| {{IPA|ʁ}}
| Ḡ ḡ
| Gh gh
| Ҕ ҕ (Г' г')
|[[Файл:Mkhedruli_gh.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_gh.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_gh.svg|21x21пкс]]
|-
|ყ
| ყარი
| 800
| {{IPA|qʼ}}
| Q q
| Qʼ qʼ
| Ҟ ҟ
|[[Файл:Mkhedruli_q'.svg|19x19пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_q'.svg|22x22пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_q'.svg|21x21пкс]]
|-
|შ
| შინი
| 900
| {{IPA|ʃ}}
| Š š
| Sh sh
| Ш ш
|[[Файл:Mkhedruli_sh.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_sh.svg|22x22пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_sh.svg|22x22пкс]]
|-
|ჩ
| ჩინი
| 1000
| {{IPA|t͡ʃ}}
| Č' č'
| Ch ch
| Ч ч
|[[Файл:Mkhedruli_ch.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_ch.svg|32x32пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_ch.svg|22x22пкс]]
|-
|ც
| ცანი
| 2000
| {{IPA|t͡s}}
| C' c'
| Ts ts
| Ц ц
|[[Файл:Mkhedruli_ts.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_ts.svg|22x22пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_ts.svg|24x24пкс]]
|-
|ძ
| ძილი
| 3000
| {{IPA|d͡z}}
| J j
| Dz dz
| Ӡ ӡ
|[[Файл:Mkhedruli_dz.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_dz.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_dz.svg|16x16пкс]]
|-
|წ
| წილი
| 4000
| {{IPA|t͡sʼ}}
| C c
| Tsʼ tsʼ
| Ҵ ҵ
|[[Файл:Mkhedruli_ts'.svg|24x24пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_ts'.svg|15x15пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_ts'.svg|29x29пкс]]
|-
|ჭ
| ჭარი
| 5000
| {{IPA|t͡ʃʼ}}
| Č č
| Chʼ chʼ
| Ҷ ҷ
|[[Файл:Mkhedruli_ch'.svg|25x25пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_ch'.svg|21x21пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_ch'.svg|20x20пкс]]
|-
|ხ
| ხანი
| 6000
| {{IPA|χ}}
| X x
| Kh kh
| Х х
|[[Файл:Mkhedruli_kh.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_kh.svg|21x21пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_kh.svg|22x22пкс]]
|-
| bgcolor="#DFDFDF" | ჴ
| bgcolor="#DFDFDF" | [[:fr:Har (géorgien)|ჴარ]]
| bgcolor="#DFDFDF" | 7000
| bgcolor="#DFDFDF" | {{IPA|q}}
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Mkhedruli_hari.svg|26x26пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Nuskhuri_hari.svg|18x18пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" |[[Файл:Asomtavruli_hari.svg|25x25пкс]]
|-
|ჯ
| ჯანი
| 8000
| {{IPA|d͡ʒ}}
| J̌ ǰ
| J j
| Џ џ
|[[Файл:Mkhedruli_j.svg|21x21пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_j.svg|16x16пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_j.svg|18x18пкс]]
|-
|ჰ
| ჰაე
| 9000
| {{IPA|h}}
| H h
| H h
| Ҳ ҳ
|[[Файл:Mkhedruli_h.svg|18x18пкс]]
|[[Файл:Nuskhuri_h.svg|17x17пкс]]
|[[Файл:Asomtavruli_h.svg|17x17пкс]]
|-
| bgcolor="#DFDFDF" | ჵ
| bgcolor="#DFDFDF" | [[:fr:Hoe (géorgien)|ჰოე]]
| bgcolor="#DFDFDF" | 10000
| bgcolor="#DFDFDF" | {{IPA|hɔɛ}}
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" |[[Файл:Mkhedruli_hoe.svg|16x16пкс]]
| bgcolor="#DFDFDF" | —
| bgcolor="#DFDFDF" | [[Файл:Asomtavruli_hoe.svg|15x15пкс]]
|}

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Сығанаҡтар ==
* Лингвистик энциклопедик һүҙлек, М.,"Советская энциклопедия", 1990

== Һылтанмалар ==
* [http://slovarus.info/gru_1812.php Грузински-урыҫ һүҙлеге нико капанен Субсидии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312224047/http://slovarus.info/gru_1812.php |date=2007-03-12 }}
* [http://meskhi.net/lexicon/ Топте һүҙлек грузин телен нико капанен Субсидии урыҫ тәржемә]
* [http://lexicon.ge/ Англо-рус теле, грузински-урыҫ теле, рус-грузин … ы теле, грузински-урыҫ, немец-рус һүҙлеге]
* [http://itunes.apple.com/app/unikey/id435047880?mt=8 Ярҙам грузия клавиатуры өсөн iOS / iPhone/ iPad]
* [http://czudovo.info/lan.php?ln=ka Рус-грузин … ы теле, немец-грузия теле һәм англо-грузия теле һүҙлеге] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120220120102/http://czudovo.info/lan.php?ln=ka |date=2012-02-20 }}
* [http://www.muhranoff.ru/38/ Ҡыҫҡаса русса-грузия теле һүҙлеге элементтары менән грамматики] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161106155903/http://www.muhranoff.ru/38/ |date=2016-11-06 }}
* [http://www.qartuliena.ru/ Грузински-урыҫ, урыҫ-грузия теле һүҙлеге] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161204015917/http://www.qartuliena.ru/ |date=2016-12-04 }}
[[Категория:Грузия телдәре]]
[[Категория:Рәсәй телдәре]]
[[Категория:Алфавит буйынса телдәр һәм диалекттар]]
[[Категория:Кавказ халыҡтарының телдәре]]