Дижон битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{НП
 |статус                  = Город
 |русское название        = Дижон
 |оригинальное название   =  Dijon 
 |изображение             = Dijon - montage.jpg
 |страна                  = Франция
 |флаг   <!-- герб -->    = Blason ville fr Dijon (Côte-d'Or).svg
 |вместо флага            = Герб
 |ширина флага            = 80
 |герб  <!-- логотип -->  = Logo de Dijon.svg
 |ширина герба            = 100
 |вместо герба            = Логотип
 | lat_dir=N |lat_deg = 47|lat_min = 19|lat_sec = 26
 |lon_dir=E  |lon_deg = 5|lon_min = 2|lon_sec = 34
  |CoordAddon             = type:city(151000)_region:FR
  |CoordScale             = 
 |ЯндексКарта             = 
 |размер карты страны     = 200
 |размер карты региона    = 
 |размер карты района     = 
 |вид региона             = 
 |регион                  = 
 |регион в таблице        = 
 |вид района              = 
 |район                   = 
 |район в таблице         = 
 |внутреннее деление      = 
 |вид главы               = 
 |глава                   = 
 |дата основания          = 
 |первое упоминание       = 
 |прежние имена           = 
 |статус с                = 1183
 |площадь                 = 40,41 
 |вид высоты              = 
 |высота центра НП        = 245
 |климат                  = 
 |официальный язык        = 
 |официальный язык-ref    = 
  |население              = 151 212
  |год переписи           = 2010
  |плотность              = 3742
  |агломерация            = 
  |национальный состав    = 
  |конфессиональный состав= 
  |этнохороним            = 
 |часовой пояс            = +1
 |DST                     = есть
 |телефонный код          = 
 |почтовые индексы        = 21000
 |автомобильный код       = 
 |вид идентификатора      = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |категория в Commons     = Dijon
 |сайт                    = http://www.dijon.fr/
 |язык сайта              = fr
}} {{значения|Дижон (значения)|тип=топоним}}
'''Дижон''' (франц. <span lang="fr" style="font-style:italic;">Dijon</span>  —  элекке Бургундия герцогылығы,  һуңынан Бургундия провинцияһы, хәҙер [[:ru:Кот-д'Ор|Кот-д'Ор]]  француз департаменты һәм Бургундия — Франш-Конте төбәгенең төп ҡалаһы<ref name="Викитека МЭСБЕ">{{ВТ-МЭСБЕ|Дижон}}</ref>.

== Географияһы ==
[[Париж]]дан 326 км  көньяҡ-көнсығышта,   Кот-д’Орҙың  көнсығыш битләүендә, Сюзон йылғаһының Уш йылғаһына ҡойған ерҙә, Сона һәм Рона системаһын Сена менән берләштергеүсе Бургунд каналы янында урынлашҡан; Париж-Лион  тимер юлының үҙәк пункты.   

=== Климаты ===
<div style="width:80%">
{{Климат местности
 | Ширина    = 70%
 | Положение = center
 | Место_род = Дижон
 | Источник  = [http://www.infoclimat.fr/climatologie-07280-dijon-longvic.html Infoclimat], [http://www.meteofrance.com/climat/france/dijon/21473001/normales Meteo France]

 | Янв_ср = 1.6            | Янв_ср_осад = 59
 | Фев_ср = 3.6            | Фев_ср_осад = 52
 | Мар_ср = 6.5            | Мар_ср_осад = 52
 | Апр_ср = 9.8            | Апр_ср_осад = 52
 | Май_ср = 13.7            | Май_ср_осад = 86
 | Июн_ср = 17.2            | Июн_ср_осад = 62
 | Июл_ср = 19.7            | Июл_ср_осад = 51
 | Авг_ср = 19.1            | Авг_ср_осад = 65
 | Сен_ср = 16.1            | Сен_ср_осад = 66
 | Окт_ср = 11.3            | Окт_ср_осад = 57
 | Ноя_ср = 5.6            | Ноя_ср_осад = 64
 | Дек_ср = 2.3            | Дек_ср_осад = 62
 | Год_ср = 10.5            | Год_ср_осад = 728

 | Янв_ср_мин = -1.0        | Янв_ср_макс = 4.2
 | Фев_ср_мин = 0.1        | Фев_ср_макс = 7.0
 | Мар_ср_мин = 2.2        | Мар_ср_макс = 10.8
 | Апр_ср_мин = 5.0        | Апр_ср_макс = 14.7
 | Май_ср_мин = 8.7        | Май_ср_макс = 18.7
 | Июн_ср_мин = 12.0        | Июн_ср_макс = 22.4
 | Июл_ср_мин = 14.1        | Июл_ср_макс = 25.3
 | Авг_ср_мин = 13.7        | Авг_ср_макс = 24.5
 | Сен_ср_мин = 10.9        | Сен_ср_макс = 21.3
 | Окт_ср_мин = 7.2        | Окт_ср_макс = 15.5
 | Ноя_ср_мин = 2.5        | Ноя_ср_макс = 8.6
 | Дек_ср_мин = -0.2        | Дек_ср_макс = 4.8
 | Год_ср_мин = 6.3        | Год_ср_макс = 14.8

 | Янв_а_мин = -21.3         | Янв_а_макс = 16.5
 | Фев_а_мин = -22.0         | Фев_а_макс = 19.9
 | Мар_а_мин = -15.3         | Мар_а_макс = 23.5
 | Апр_а_мин = -5.3         | Апр_а_макс = 29.0
 | Май_а_мин = -3.3         | Май_а_макс = 34.4
 | Июн_а_мин = 0.8         | Июн_а_макс = 36.0
 | Июл_а_мин = 2.8         | Июл_а_макс = 38.6
 | Авг_а_мин = 4.3         | Авг_а_макс = 39.3
 | Сен_а_мин = -1.6         | Сен_а_макс = 34.2
 | Окт_а_мин = -4.9         | Окт_а_макс = 28.3
 | Ноя_а_мин = -10.6         | Ноя_а_макс = 21.6
 | Дек_а_мин = -20.8         | Дек_а_макс = 17.5
 | Год_а_мин = -22.0         | Год_а_макс = 39.3

 | Янв_вода = 
 | Фев_вода = 
 | Мар_вода = 
 | Апр_вода = 
 | Май_вода = 
 | Июн_вода = 
 | Июл_вода = 
 | Авг_вода = 
 | Сен_вода = 
 | Окт_вода = 
 | Ноя_вода = 
 | Дек_вода = 
 | Год_вода = 
}}
</div>

== Иҡтисады ==
Дижонда 15 юғары уҡыу йорто: Бургундия университеты, Һынлы сәнғәттең милли мәктәбе, медицина һәм фармацевтика мәктәптәре, дини семинария,  уҡытыусылар өсөн семинария. Төрлө ғилми йәмғиәттәр бар,  80 000 томдарҙан һәм 900 ҡулъяҙмаларҙан торған китапхана   һәм  ботаника баҡсаһы, обсерватория һәм башҡалар - эшләй.

Электротехник, механик, химик заводтар бар; автокомплектлау, йөн, кизе-мамыҡ туҡыма,    тире, бөтә донъяға билдәле гәрсис, балауыҙ һәм мискә яһау, обойҙар етештереү үҫешкән. Шулай уҡ шарап яһау, баҡсасылыҡ, сәскәселек, шарап һәм башҡа урындағы аҙыҡ-түлек һатыу үҫешкән.

Эре предприятиелары  —  [[:ru:Groupe_SEB|Groupe SEB]], металлургия заводы,  Sanofi, Urgo Fournier һәм Groupe фармацевтика предприятиелары, Essilor, SAGEM һәм Nachet оптик предприятиелары, Nestleшоколад фабрикаһы, [[:ru:Tetra_Pak|Tetra Pak]] төргәкләү заводы.

== Халҡы ==
Коммунаның халҡы 2010 йылда 151 212 кеше тәшкил итә.{{Халыҡ иҫәбе||1962=135 694|1968=145 357|1975=151 705|1982=140 942|1990=146 703|1999=150 138|2010=151 212|source=[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau_local.asp?ref_id=POP&millesime=2010&nivgeo=COM&codgeo=21231 INSEE]}}

== Тарихы ==
Дижон боронғо замандарҙан хәрби стратегик әһәмиәткә эйә, сөнки  Саона һәм Рона үҙәндәренән бассейнға юлдың ҡапҡалары эргәһендә Cole d’Or һәм  Лангр яйлаһы һырттары араһында ята. Уның  урынлашыуы римлеләр тарафынан да баһалана. Император Аврелиан Дижонды 30 фут бейеклегендә һәм 15 фут ҡалынлығында диуарҙар менән уратып алырға ҡуша. V быуатта Дижон бургундтарға эләгә, ә 534 йылда Дижон франктар хакимлығы аҫтына  күсә. 737 йылда Дижонды сарациндар, ә 888 йылда нормандтар емерә. 923  йылда ҡала герцог Ричард  V Бургундскийҙың улы король Рауль тарафынан емерелә. 1015 йылда король Роберт Дижонды ҡамай һәм биләп ала; был ҡәлғәне алыу уға бөтә Бургундияны ҡулға төшөрөргә мөмкинлек бирә. 1137 йылда көслө янғындар Дижондың күп өлөшөн юҡ итә<ref name="Викитека ВЭС">{{ВТ-ВЭС|Дижон}}</ref>. 

1183 йылда ҡала хоҡуғын ала. [[Христианлыҡ|Христианлыҡты]] был ерҙәргә  ыҙа сигеүсе   Венигн Дижонский алып килгән, ул ҡаланың   күк ҡурсалаусыһы булып һанала.

[[Урта быуаттар|Урта быуат]]тарҙа Дижон үҙенең сәйәси әһәмиәте менән герцог Роберт Беренсегә бурыслы, ул бында бөтә Бургундияның баш ҡалаһын  күсерә. Шулай ҙа ысын сәнғәт һәм иҡтисади үҫешенә Дижон [[XV быуат]]та хакимлыҡ иткән бургунд герцогы Валуа династияһы менән бәйле.  Нәҡ шул ваҡытта ҡалала скульптор Слютер башлығында күренекле готика  оҫталары эшләй. 

1477 йылдан Францияға ҡушылғандан һуң Дижон Бургунд парламентының урыны булып ҡала.  [[Людовик XIV]] Франш-Контены яулап алғас, Дижон сик буйы ҡалаһынан эре иҡтисади һәм административ үҙәккә әүерелә. Дижонда композитор Жан Филипип Рано һәм инженер Гюстав Эйфель тыуған. Революция осоронда  урындағы үҙидара реформаһы  уның  административ әһәмиәтен ҡаҡшата. 

1851 йылда Дижонда  тимер юлы үткәндән һуң, индустриялаштырыу процесы башлана, был халыҡтың артыуына булышлыҡ итә.  [[XIX быуат]]тың утыҙынсы йылдарында  Дижонда Дарси Анри етәкселегендә Европала  тәүге тапҡыр  төрлө фильтрлау юлы менән   таҙартҡыс ҡоролмалар системаһы булдырыла

== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Eglise_Notre-Dame_de_Dijon.jpg|мини|Дижонда Нотр-Дам сиркәүе ]]
[[Файл:Dijon_-_montage.jpg|мини|Дижондың иҫтәлекле урындары: герцог һарайы, собор,   Сен-Мишель сиркәүе]]
Дижон ике быуаттың һуғыштарында сағыштырмаса аҙыраҡ зыян күрә. Үҙәктә XII—XV  быуаттарҙа төҙөлгән  [[Ағастан йорттар төҙөү|фахверк]] йорттары һәм Изге Филипп  башняһы менән герцог Бургундскийҙарҙың һарайы һаҡланған; үҙенең хәҙерге ҡиәфәте менән   XVII—XVIII быуаттарҙағы үҙгәртеүҙәргә  бурыслы. Хәҙер һарай залдарын  ратуша менән боронғо француз һәм боронғо нидерланддар һынлы сәнғәтенең һирәк йыйылмаһы тупланған һынлы сәнғәт музейы бүлә. 

Культ биналарының иң күренеклеләре:

* Изге  Венигн готик соборы  1280 һәм 1325 йылдар араһында төҙөлә, 1393 йылда изгеләндерелә,  [[XVIII быуат]]та кафедраль  собор була.
* Нотр-Дам готик сиркәүе  (XIII быуат башы) үҙенең семәрле фасады һәм   урта быуат  биҙәү-ҡулланма сәнғәте өлгөләре менән дан тота. 
* Ҙур булмаған Сен-Филибер сиркәүе, хәҙер ғибәҙәт хеҙмәте өсөн ябыҡ,  [[XI быуат]]тан алып [[XVI быуат]]ҡа тиклем   төҙөлгән.
* Изге Михаил сиркәүе XVI быуат башында готиканан ренессансҡа күсеүҙең сағыу миҫалы. 

XIV—XV быуаттарҙа Слютер етәкселеге аҫтында төҙөлгән  картезиан монастыры Шанмоль Революция йылдарында өлөшләтә һүтелә һәм психиатрия дауаханаһы итеп бирелә, әммә унан һаҡланып ҡалғандары,  һис шикһеҙ, художестволы ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра. Герцогтар Ҡыйыу Филипп  һәм Ҡурҡыу белмәҫ Иоанндың ҡәбер таштары монастырҙан герцог һарайының Ҡарауыл залына күсерелгән. 

Дижон шулай уҡ үҙенең бик яҡшы музейҙары,  мәҫәлән: Археология музейы, Бургундия ҡала музейы, Дижон мәҙәниәте музейы менән дан тота.

Дижон — туристик  ҡала.
Был ҡалала бик күп бәләкәй урамдар һәм часовнялар бар.

== Туғандаш ҡалалар ==
Франция ҡалалары араһында Дижон туғандаш-ҡалалар  һаны буйынса тәүге урындарҙың береһен биләй. Бынан тыш, Дижон Икенсе донъя һуғышынан һуң немец ҡалаһы менән туғанлашҡан Франциялағы тәүге ҡала.{{Колонки|3}}   
* {{Флаг|Германия}} [[Майнц]], [[Германия]]
* {{Флаг|Россия}} [[Волгоград]], [[Рәсәй]]
* {{Флаг|Италия}} [[Реджо-нель-Эмилия]], [[Италия]]
* {{Флаг|Венгрия}} [[Печ (Венгрия)|Печ]], [[Венгрия]]
* {{Флаг|Македония}} [[Скопье]], [[Македония Республикаһы]]
* {{Флаг|Великобритания}} [[Йорк]], [[Бөйөк Британия]]
* {{Флаг|США}} [[Даллас]], [[АҠШ]]
* {{Флаг|Польша}} [[Ополе]], [[Польша]]
* {{Флаг|Румыния}} [[Клуж-Напока]], [[Румыния]]
{{Конец кол}}

== Билдәле кешеләр ==
{{See also|:Категория:Персоналии:Дижон}}{{Начало скрытого блока|Список}} 
* [[Дюве, Жан|Жан Дюве]] (1485—1562?) — французский художник и гравёр.
* [[Арно Кордье]] — шашист, многократный чемпион Франции.
* [[Боссюэ, Жак-Бенинь]] — католический богослов. 
* [[Гюстав Эйфель]] — архитектор.
* [[Катэ, Елизавета|Елизавета Троицы]] (в миру Елизавета Катэ) — [[Блаженный|блаженная]] [[Римско-католическая церковь|Римско-католической церкви]], [[Монашество|монахиня]] [[Орден босых кармелитов|ордена босых кармелиток]], [[Мистицизм|мистик]].
* [[Жан-Филипп Рамо]] — великий французский композитор эпохи барокко.
* [[Клод Жад]] — актриса.
* [[Феликс Трюта]] — художник.
* [[Шарль Бальтазар Жюльен Февре де Сен-Мемен]] — художник.
* Алоизиюс Бертран - поэт.
* [[Дарси, Анри|Анри Дарси]] - инженер-гидравлик.
{{Конец скрытого блока}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Әҙәбиәт ==

* {{ВТ-ЭСБЕ|Дижон}}

== Һылтанмалар ==
{{Official|https://www.dijon.fr|города Дижон|lang=fr}}
[[Категория:Почётлы легион ордены менән бүләкләнгән ҡалалар]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Франция ҡалалары]]