Иҫәт битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Река
 |Название                = Иҫәт
  |Национальное название  = Иҫәт
 |Изображение             = Iset - view from Three Caves (left).jpg
  |Подпись изображения    = Иҫәт [[Каменск-Уральский|Каменск-Уральск]] янында, [[Свердловск өлкәһе]]
 |Длина                   = 606
 |Площадь бассейна        = 58900
 |Бассейн                 = Тубыл/Иртыш/Обь/Карское море
 |Расход воды             = 73,08
  |Место измерения        = Иҫәт ауылы
 |Исток                   = [[Иҫәт күле]]
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 250
  |Координаты истока      = 56/57/39/N/60/24/12/E
 |Устье                   = Тубыл
  |Местоположение устья   = 
  |Высота устья           = 50,8
  |Координаты устья       = 56/35/57/N/66/17/16/E
 |Уклон реки              = 0,33
 |Страна                  = Россия
  |Регион                 = Свердловск өлкәһе/Ҡурған өлкәһе/Төмән өлкәһе
   |Район                 = 
 |Позиционная карта       = Рәсәй
 |Позиционная карта 1     = Рәсәй Свердловск өлкәһе
  |Тип вывода для ПК      = 24
}}


'''Иҫәт''' — [[Рәсәй]]ҙәге йылға. [[Свердловск өлкәһе]], [[Төмән өлкәһе]], [[Ҡурған өлкәһе]] биләмәләрендә аға.

Йылға оҙонлоғо 606 км, бассейн майҙаны — 58 900 км². 

Туҡланыуы ҡатнаш. [[Ноябрь]] башында туңа, апрелдә асыла. [[Урал тауҙары]]нда башланып китә, Көнбайыш Себер тигеҙлеге буйынса аға.

== Этимологияһы ==
[[Файл:Yekaterinburg - View over Iset.jpg|230px|thumb|слева|[[Екатеринбург]]та Иҫәт.]]
Атамаһының килеп сығышы аныҡ түгел.

Иң боронғо аңлатмаһы боронғо грекса [[исседондар]] [[этноним]]ы менән бәйләп бирелә.   [[Татар теле|Татар теленән]] (''ис эт'' — эт еҫе),  ''кет'' теленән (''исе сет'' — балыҡлы йылға) тигән фарздар бар. Мәгәр Уралда исседондар йәки кеттар йәшәүе эҙҙәре ҡалмаған, татр теленә иһә һүҙҙәрҙең урыны тел ҡанунына тап килмәй.

[[Матвеев Александр Константинович|А. К. Матвеев]] Ис һәм Иса  гидронимамдары менән сағыштыра, мәгәр инандырырлыҡ дәлилдәр килтерә алмай<ref>{{статья |автор= А. К. Матвеев|заглавие= Древнеуральская топонимика и её происхождение|ссылка= https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/44758/1/vau-1961-01-15.pdf|язык= ru|издание= Вопросы археологии Урала|тип= |год= 1961|месяц= |число= |том= Вып. 1|номер= |страницы= 133-141|doi= |issn=}}</ref>.

[[Рычков, Пётр Иванович|Рычков Пётр Иванович]] «Топография Оренбургская» тигән китабында (229-сы бит) былай тип яҙа:
{{Начало цитаты}}
Исеть, въ Оренбургской губерніи въ [[Иҫәт провинцияһы
|Исетьской провинціи]], вышла изъ озера Исетьскаго выше Екатеринбурга верстъ съ двадцать, течетъ на востокъ мимо Екатеринбурга, Каменскаго, Катайскаго, Шадринскаго и Исетьскаго остроговъ, и впадаетъ въ Тоболъ вблизъ Ялуторовскаго острогу Тобольскаго уѣзда. По ней каменистыя мѣста и пороги. Новоучрежденная Исетьская провинція отъ неё званіе своё имѣетъ.{{Конец цитаты|источник= Рычков П. И. «Топография Оренбургская»<ref>{{книга |автор= Рычков П. И|заглавие= Топография Оренбургская|ссылка= https://docviewer.yandex.ru/view/0/?page=7&*=waBmSEhDGnDt%2F5Vjj6W%2FN7b41ZJ7InVybCI6InlhLWRpc2stcHVibGljOi8vbEVzMDROZlp6b0ZVSHV0cHpyWHhZOGpxSTBqemZtODloTThqL3VNaUtnND0iLCJ0aXRsZSI6ItCg0YvRh9C60L7QsiDQny7QmC4g0KLQvtC%2F0L7Qs9GA0LDRhNC40Y8g0J7RgNC10L3QsdGD0YDQs9GB0LrQvtC5INCz0YPQsdC10YDQvdC40LggMTc2Ml8xODg3LnBkZiIsIm5vaWZyYW1lIjpmYWxzZSwidWlkIjoiMCIsInRzIjoxNjA2ODExNjQzOTg3LCJ5dSI6IjE1Mjc2NjQyNTE2MDY4MTE2NDMifQ%3D%3D|место= Оренбург|издательство= Русское Географическое Общество|год= 1887|страницы= |страниц= 389}}</ref>}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{книга|заглавие= География России: Энциклопедический словарь|ответственный = Гл. ред. [[Горкин, Александр Павлович|А. П. Горкин]].|место= М.|издательство  = [[Большая Российская энциклопедия (издательство)|Большая Российская энциклопедия]]|год           = 1998|страницы= 213—214|страниц= 800|isbn= 5-85270-276-5|тираж = 35000}} (в пер.)
* Географический энциклопедический словарь: Географические названия / Гл. ред [[Трёшников, Алексей Фёдорович|А. Ф. Трёшников]]; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др. — М.: [[Советская энциклопедия]], 1983. — С. 174. — 538 с. — 100 000 экз.

== Һылтанмалар ==
* {{БСЭ3|заглавие=Исеть (река)}}
* {{ССГН|Исеть}}
* {{cite web|date = 2001-05-12|publisher=Бюллетень «Экология и права человека»|url=http://www.index.org.ru/eco/367.html|title=Сети вокруг реки Исети|lang=ru|accessdate = 2009-10-10}}
* {{Географические названия Урала|2008|111}}
* {{cite web|date = 2008-05-22|publisher=Независимая газета|url=http://www.ng.ru/regions/2008-05-22/7_eburg.html|title=В реке Исеть в мае отмечена массовая гибель рыбы|lang=ru|accessdate = 2009-10-10}}
* Федеральное государственное бюджетное учреждение «Нижне-обское бассейновое управление по рыболовству и сохранению водных биологических ресурсов». Филиал по рыболовству и сохранению водных биологических ресурсов по Курганской области. Рыбохозяйственная характеристика реки Исеть в Курганской области № 143 от 30.05.2014.

{{Тышҡы һытанмалар}}

[[Категория:Свердловск өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Ҡурған өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Төмән өлкәһе йылғалары]]
[[Категория:Иҫәт|*]]