Йома битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ислам}}
'''Йома''' — [[кесаҙна]] менән [[шәмбе]] араһындағы көн. Халыҡ-ара ISO 8601 стандарттарына ярашлы, йома [[аҙна]]ның дүртенсе көнө һанала. [[Мосолман календары]]нда иһә ул аҙнаның етенсе көнө.

Исеме [[ғәрәп теле]]нән килә. Ғәрәпсә «йома-джум’а» — «йыйылыу», «мәжлес» мәғәнәһен аңлата һәм шул көнө ҡылынған [[Йома намаҙы]]на ишаралай.

== Башҡорт халҡында йома көнө ==
Кесе йома (кесаҙна) кисендә ҡояш байығас та, йома башлана һәм ул киләһе көндөң ҡояшы байығансы дауам итә. Шуның өсөн ул «кесе йома» тип атап йөрөтөлә, изге көн һанала.

Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм бер хәҙисендә: «Йома — Аллаһ алдындағы иң төп һәм иң бөйөк көн, хатта Ҡорбан һәм Ураҙа байрамдарына ҡарағанда ла өҫтөнөрәк, — тип әйткән. — Уның биш үҙенсәлеге бар: был көндө Әҙәм ғәләйһис-сәләм донъяға яралтыла, йома көндә Аллаһы Тәғәлә уны йәшәргә ергә ебәрә. Әҙәмдең вафат булған көнө лә — йома. Йоманың бер сәғәте бар: шул мәлдә Аллаһы Тәғәлә әҙәм балаһы Унан ни һораһа ла бирә, әгәр кеше хәрәм (тыйылған) нәмә һорамаһа. Аллаһ әмере менән Ахырызаман да йома көндө буласаҡ. Йома көндән ҡурҡмаған бер фәрештә лә, ер ҙә, елдәр, тауҙар һәм диңгеҙҙәр ҙә юҡ».

Йома көн юлға сығырға, йәиһә, бер ниндәй ҙә эш эшләргә ярамай тигән һымағыраҡ тыйыуҙар ҙа һаҡланып килә. Был тыйыу тотош йома көнөнә түгел, ә йома намаҙы (төш мәле) ваҡытына ғына ҡағылышлы һәм уны ниндәйҙер берәй хөрәфәт менән бәйләмәй<ref>[http://www.ye02.ru/news/iman/12635-yoma-ni-sn-izge-kn.html Х. ҒӘЛИӘХМӘТОВ. Йома ни өсөн изге көн? «Йәшлек» гәзите. 12-05-2017] </ref>.

=== Йома намаҙы ===
{{Төп мәҡәлә|Йома намаҙы}}
[[Файл:Євпаторі.Мечеть Джума-Джамі..JPG|thumb|Евпаториялағы Йома мәсете]]
[[Башҡорттар]], башлыса мосолман булараҡ, йома көнө [[мәсет]]кә [[йома намаҙы]]на йөрөй. '''Йома намаҙы''' (ғәр.صلاة الجمعة — саләт әл-жумғә) — йома көн төштән һуң, өйлә намаҙы ваҡытында уҡыла торған йәмәғәт намаҙы. Йома намаҙына барыу ир-ат өсөн мотлаҡ.

Мөхәммәт с.ғ.с. хәҙисенән: «Кем дә кем яҡшы итеп тәһәрәт алғандан һуң, йома намаҙына барып, шым ғына хөтбә тыңлаһа, бер йоманан икенсе йомаға тиклем ваҡыт эсендә ҡылынған гонаһтары артығы менән ғәфү ителер».

=== «Йома» һүҙенең башҡа мәғәнәләре ===
Башҡорт халҡында «йома» һүҙе «аҙна» мәғәнәһендә лә йөрөй
{{Цитата
|<small> *Минең ҡулда алты һум аҡса, бер йомаға етерлек аҙыҡ бар ине. ''Т. Йәнәби''
*Хәсән Өфөлә бер йома буйы торҙо. ''Т. Байышев''. </small>}}<ref>Башҡорт теленең һүҙлеге. 1-се том. — Мәскәү, 1993. — 423 бит</ref>

=== «Йома» һүҙе менән исемдәр, атамалар ===

Башҡорт исемдәре араһында «Йома» һүҙе менән яһалғандары байтаҡ. Бындай исемдәр йома көн донъяға килгән ир балаға ла, ҡыҙ балаға ла бирелә торған булған: Йомабай, Йомабикә, Йомаш<ref>Т. Кусимова, С. Бикҡолова. Башҡорт исемдәре. — Өфө, «Китап», 2010</ref>

«Йома мәсете» тип аталған мәсеттәр ҙә бар.

=== Һынамыштар ===
* Йомаға ҡаршы ямғыр яуһа, аҙна буйы яуа.

== Әҙәбиәт ==
* Башҡорт теленең һүҙлеге. 1-се том. — Мәскәү, 1993. — 423 бит
* Т. Кусимова, С. Бикҡолова. Башҡорт исемдәре. — Өфө, «Китап», 2010


== Сығанаҡтар ==
* Иранский календарь [https://www.wikizero.com/ru/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8C]

== Иҫкәрмәләр ==
{{Примечания}}

{{Аҙна}}

[[Категория:Аҙна көндәре]]
[[Категория:Йома]]