Йүрмә

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Йүрмә — башҡорт халҡының милли ризығы.

Эсәктән йүрмә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һарыҡтың 500 грамм ас һәм 300 грамм туҡ эсәге, 50-100 грамм туң май, 100—200 грамм кесерткән япрағы алына. Яҡшылап йыуылған эсәкте бүрттереп алғас, сөм һауытҡа һөҙөп, ипләп кенә сәс ишеләй үрәбеҙ. Табала йәки ҡаҙанда туң май иретеп, үрелгән эсәк­тәрҙе ваҡланған кесерткән ҡушып ҡу­рабыҙ. Ул ҡурҙаҡ кеүек әҙерләнә. Ара­һына туралған һуған һалып ебәрергә лә мөмкин. Ике яғын да тигеҙләп ҡур­ғас, яҫы тәрилкәгә йәки батмусҡа тө­шөрөп, өҫтөн яңы өҙөп алынған кесерткән япраҡтары менән биҙәйбеҙ.

Балыҡ менән тауыҡ итенән йүрмә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бешереү өсөн 1 тауыҡ, 1 килограмм таҙартылған балыҡ, 3 баш һуған, 1 йомортҡа, 1-2 ҡалаҡ манный ярмаһы, 6-7 бөртөк борсаҡлы ҡара борос, 5 теш һарымһаҡ, 2-3 лавр япрағы, 3-4 зәғәфрән орлоғо, 2-3 керән япрағы, йєшел һуған, 1 стакан ваҡланған шәфәри талап ителә.

Йүрмә өсөн тауыҡ һурпаһы әҙерләү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йәш, майһыҙ тауыҡ түшкәһе 1,5 литр һыуҙа ҡайнатыла, 1 баш һуған һалына. Тәүҙә шәп, унан талғын, ә артабан яй ғына утта, һурпа 1 литр ҡалғансы, ҡайнатырға. Тауыҡты һөҙөр­гә, һуғанды ташларға. Һөҙлөгөн йыйып алырға, һурпаны һөҙөргә. Әҙер һурпа­ны тондорорға ҡуйып торабыҙ. Ул үтә күренмәле булырға тейеш.

Йүрмә өсөн балыҡ һурпаһы әҙерләү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Эре ҡылсыҡлы, тәңкәле, ҡыҙыл йәки аҡ итләс балыҡ (ҡыҙыл балыҡ, бәрҙе, йылға алабуғаһы һ.б.) алына. Балыҡты 6-7 сантиметр ҡалынлыҡ­тағы киҫәктәргә бүлгеләп, 2 баш һуған һалып, тоҙло һыуҙа ҡайнатырға. Балыҡ һурпаһы яҡынса 0,5-0,6 литр булырға тейеш. 15-20 минут ҡайнатҡандан һуң, балыҡты һөҙөп, ҡылсыҡтары­нан таҙартырға. Балыҡ һурпаһы һыуынмаҫ борон өҫтөнә әкрен генә тауыҡ һурпаһы ҡоябыҙ. Ҡушылған һурпа талғын утҡа ҡуйыла.

Йүрмә өсөн тауыҡ ите йомарламдары әҙерләү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йәшел тәмләткестәрҙе ваҡлап турарға. Тауыҡ итен һөйәгенән айырып, бысаҡ менән ваҡлап турарға (ит үткәргестән ярамай). Шул иткә сей йомортҡа, манный ярмаһы, ваҡлап туралған йәшел һуған ҡыяғы, керән яп­рағы ҡушып бутарға ла бәләкәй йомарламдар яһарға. Ит түңәрәк­тәрен ҡайнап ултырған һурпаға һа­лырға, утты көсәйтергә. Йомарламдар һурпа өҫтөнә ҡал-ҡып сыҡҡансы ҡайнатырға ла айырым һауытҡа һөҙөргә. Һурпаға йәшел тәм­ләткестәр өҫтәп, тағы 2-3 минут ҡайнатырға. Артабан балыҡ ите менән йомарламдарҙы кире һурпаға һалып, 2 минут самаһы ҡайнатабыҙ. Әҙер йүрмәне уттан алғас, ҡапҡас менән ябып, 5-6 минутҡа томалайбыҙ. Һуңы­нан тәрилкәләргә һалып, табынға ултыртабыҙ/

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • «Башҡортостан ҡыҙы» журналы, ноябрь 2011 йыл