Ливадия һарайы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Достопримечательность 
|Тип                     = Һарай
|Русское название        = Ливадия һарайы
|Изображение             = Лівадійський палацовий комплекс7.jpg
|Подпись изображения     = 
|Ширина изображения      = 280px
|Статус                  = {{s|Памятник истории и культуры}}
|Страна                  = Ҡырым
|Страна2                 = {{Ҡырымда}}
|Название местоположения = ҡасаба
|Местоположение          = [[Ливадия]]
|Координаты = 
 |lat_dir = N |lat_deg = 44 |lat_min = 28 |lat_sec = 4
 |lon_dir = E |lon_deg = 34 |lon_min = 8 |lon_sec = 37
 |CoordScale = 2000
|Строитель   = Краснов Николай Петрович
|Основатель  = 
|Основание   = XIX
|Здания      = 
|Сайт        = 
|Commons     = 
}}
{{Государственный реестр памятников Украины|вид=истории|номер=010037-Н}}
{{Культурное наследие РФ|<!-- пока без номера, нужно проставить когда будет присвоен-->}}
{{другие значения|Дворец Потоцких}}

'''Ливадия һарайы''' — [[Ҡырым]]дың Ялта төбәгендә, Ялтанан 3 километр алыҫлыҡта, [[Ливадия]] ҡасабаһында [[Ҡара диңгеҙ]] яры буйында урынлашҡан Рәсәй императорҙарының элекке көньяҡ резиденцияһы.

Һарай «итальян» стилендә, [[XIX быуат]] һуңында И. Монигетти һәм Н. П. Краснов етәкселегендә төҙөлә. Ҡырымдың иң бай резиденцияһы өсөн Воронцов һарайы менән дәғүәләшә. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нынан һуң союздаштарҙың донъя ҡоролошоноң контурҙарын билдәләүсе [[Ялта конференцияһы]]н үткәреү урыны. 

== Тарихы ==
[[1834 йыл]]да [[Ливадия]]ны (Ливадия — грек теленән аҡлан) грек Балаклава батальоны командиры Феодосий Ревелиоттиҙан граф Лев Северинович Потоцкий һатып ала. Потоцкий имениеһында Ф. Ф. Эльсон проекты буйынса хаким йорто, оранжерея төҙөлә, шулай уҡ ландшафт паркына нигеҙ һалына.

=== Беренсе император резиденцияһы ===
[[Файл:Ливадийский_дворец_023.jpg|мини|Крестовоздвиженский йорт сиркәүе. 1863 йыл. Архитекторы — И. А. Монигетти.]]
[[1861 йыл]]дан Ливадия имениеһы император Александр Икенсенең һәм император ғаиләһенең йәйге резиденцияһы була. Монигетти проекты буйынса, Потоцкий йорто Оло һарай, Вариҫ һарайына (Кесе һарай), Свита һәм аш-һыу йортона үҙгәртеп ҡорола. Был осорҙа шулай Крестовоздвиженский сиркәүе төҙөлә. 1871 йылда Ливадия резиденцияһында архитектор А. Г. Венсан хеҙмәт итә, ул «Эреклик» дачаһын, Крестовоздвиженский сиркәүенең ҡыңғыраулығы (Д. И. Грим проекты), Рущукский колоннаһы, Ливадияла Вознесение сиркәүе һәм башҡа ҡоролмалар төҙөлә<ref>{{книга||заглавие=Зодчие Москвы времени эклектики, модерна и неоклассицизма (1830-е — 1917 годы): илл. биогр. словарь / Гос. науч.-исслед. музей архитектуры им. А.В.Щусева и др|место=М.|издательство=КРАБиК|год=1998|страницы=57|страниц=320|isbn=5-900395-17-0|ref=Зодчие Москвы|тираж=}}</ref>.
[[Файл:Cáricsalád_1893.jpg|слева|мини|271x271пкс|Романовтар ғаиләһенең Ливадия һарайындағы һуңғы фотоһы. Һулдан уңға: цецаревич Николай, бөйөк кенәз Георгий, императрица Мария Федоровна, бөйөк княжна Ольга, бөйөк кенәз Михаил, бөйөк княжна Ксения һәм [[Александр III|император Александр III]]. Ливадия, [[Ҡырым]]. Май [[1893 йыл|1893]]]]
[[1894 йыл]]ла Ливадияла [[Александр III]] вафат була.

=== Икенсе император резиденцияһы ===
[[1911 йыл]]да Ялта архитекторы Николай Петрович Краснова проекты буйынса император Николая Икенсегә яңы Аҡ һарай төҙөлә.
Ҡайһы бер мәғлүмәттәр буйынса, Николай II императоры һарайы өсөн яҡынса 4 миллион һум алтын<ref>{{Китап|автор=Игорь Зимин.|заглавие=Царские деньги. Доходы и расходы Дома Романовых|место=М.|издательство=Центрполиграф|год=2011|страниц=688|isbn=978-5-227-02713-9}}</ref> сарыф иткән. Н. П. Красновтың ярҙамсыларының береһе, Александр Рогач исемле йәш кеше һуңынан билдәле рәссам һәм реставратор булып китә<ref name="Safronov" />.
[[Файл:Малый_Ливадийский_дворец.jpg|справа|мини|225x225пкс|Емерелгәнгә тиклем Кесе Ливадия һарайы]]
1902—1916 йылдар араһында Ливадияла һарай министры барон Фредерикс һарайы, Свита (Паж) корпусы һәм башҡа ҡоролмалар төҙөлә. Ҙур һарай [[1910 йыл]]да (уның урынына Аҡ һарай төҙөлә), ә Кесе һарай [[Икенсе донъя һуғышы]] йылдарында юҡ ителә.

Рәсәй империяһы закондары тупланмаһының X томы 1-се часының 412-се статьяһына ярашлы (дауамы буйынса), Ливадия Император йортоноң һарай милке булып тора һәм Император ғаиләһе ағзаларының шәхси милкен тәшкил итеп, уларға мираҫ ителә, өлөшләтә бүлеп бирелә ала.

=== Рәсәйҙә Граждандар һуғышы ===

=== Совет осоро ===

=== Хәҙерге осор ===

== Һарай-парк ансамбле ==

== Шифахана ==

== Кинематография ==

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2|refs=
<ref name="Safronov">{{статья
 |автор=Ю. И. Сафронов
 |заглавие=Александр Лукич Ротач. Петербургский художник, архитектор, писатель
 |издание=[[История Петербурга (журнал)|История Петербурга]]
 |тип=[[Журнал]]
 |место={{СПб}}
 |год=2003
 |выпуск=№ 5 (15)
 |страницы=43-47}}</ref>
}}


== Һылтанмалар ==
{{не надо ссылок}}
* [http://www.livadia-palace.crimea.com/ Официальный сайт Крымского республиканского учреждения «Ливадийский дворец-музей»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161125213342/http://www.livadia-palace.crimea.com/ |date=2016-11-25 }}
* [http://krym.sarov.info/dvorets_livadija.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150714120700/http://krym.sarov.info/dvorets_livadija.html |date=2015-07-14 }} История и архитектура
[[Категория:Рәсәйҙең мәҙәни мираҫы объекттары]]