Манави ҡәлғәһе
| Манави ҡәлғәһе | |
 | |
| Дәүләт |
 Грузия[1] |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Сагареджойский муниципалитет[d][1] |
| Мираҫ статусы | Культурные памятники национального значения Грузии[d][1] |
| Указания, как добраться | სოფ. მანავი, მიდამოები მთაზე[1] |
 | |
 Манави ҡәлғәһе Викимилектә | |
Манави ҡәлғәһе — Грузияла Сагареджо районының Манави ауылынан алыҫ түгел бейек тауҙа урынлашҡан. Бында феодал Кахетияһының һуңғы дәүере үҙәге булған. XVIII быуаттың икенсе яртыһында Манави ҡәлғәһе емерелә.
Ҡәлғәне төҙөү урыны дөрөҫ һайлана: тарлауыҡ һөҙәк була һәм ҡәлғәне тауҙар уратып ала. Ул тауҙың иң бейек түбәһендә ҡорола. Әлеге ваҡытта ул аламаланған. Ҡәлғәнең боронғо ҡатламы X-XI, ә яңыһы XVI-XVIII быуаттар менән даталана.
Бейектә урынлашыуы арҡаһында ҡәлғәгә барып булмай. Иң яҡлауыҡ яғы көнбайышта. Ҡалған яҡтарҙан һаҡланыу нигеҙҙә диуарҙарына ҡайтарып ҡалдырыла.
Ҡәлғәлә шулай уҡ цитадель була. Ул юғарыла тора. Түбәнге замок унан көнсығышҡа ҡарай яҡта урынлаша һәм цитателдән ике тапҡырға ҙур була. Вахушти һүҙҙәре буйынса батша резиденцияһы бында борондан торған, һәм был резиденцияның төп биналары булып эске төрмәләр торған. Төрмәгә төп инеү урыны түбәнге төрмәнең төньяҡ стенаһының уртаһында булған. Бында башня торған, уға һәм цитаделгә инеү урындары емерелгән. Ҙурлыҡтары һәм формалары аңлайышһыҙ.
Цитадель планында дүрт мөйөшлө. Уның оҙонлоғо (төньяҡ-көньяҡ) киңлегенән ике тапҡырға тиерлек артыҡ. Тышҡы стеналары көнбайышҡа һәм төньяҡҡа ҡарай яҡшыраҡ һаҡланған. Уртала өс ҡатлы йорт урынлашҡан. Унан 6-7 м оҙонлоғонда стена ҡалған. Бында беренсе ҡатында көмбәҙле түшәм менән ҙур булмаған резервуар урынлашҡан.
Был бинанан көнсығышҡа ҡарай ҙур башня йортоноң емереклектәрен күрергә мөмкин. Уның планы квадрат тиерлек. Түбәнге ҡаты ҡырсын таш менән түшәлгән. Икенсе ҡатында ихата яғынан ишеге бар. Цитаделдең көньяҡ һәм көнсығыш стеналары ярым түңәрәк сығынтылар менән нығытылған.
Эске ҡәлғәнең көнбайыш стенаһы көньяҡ осонда ҡалған. Бында шулай уҡ мөйөштә башня тора. Планы аңлашылмай, сөнки өс стенаһы һүтелгән, ә аҫҡы өлөшө емереклектәр аҫтында ҡалған. Өс ҡаттың эҙҙәрен көнбайыш стенала күрергә мөмкин. Ул 8 метрҙан ашыу бейеклектә. Өсөнсө ҡатта күҙәтеү өсөн ҙур булмаған тишек бар. Был яңыртылған бинаның маҡсаты оборонаны нығытыу, беренсе ҡатта тәҙрәләр яртылаш ҡапланған.
Цитадель уртаһында ҙур булмаған өс сиркәү тора. Эске стеналары буялмаған, ә фасады яҡшы шымартылған таштарҙан эшләнгән.
Вахушти һүҙҙәре буйынса, Кахетия батшаһы Давид II (1703-1722) үҙенең резиденцияһын Манави төрмәһенә күсерә. Күрәһең, ул боронғо төрмәнең емереклектәрен ҡулланған. Ул төҙөгән һарай фрагменттарын тулыһынса берҙәй тип танып булмай.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- დავით II
- მანავი
- Список недвижимых памятников культуры национального значения
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. VI, გვ. 401, თბ., 1983 წელი.
- ზაქარაია პ., სამშობლოს გუშაგები, თბ., 1969.
- ზაქარაია პ., კახეთის საფორტიფიკაციო ნაგებობანი, თბ., 1962.
- ზაქარაია პ., ქართულ ციხესიმაგრეთა ისტორია უძველსი დროიდან XVIII ს. ბოლომდე, თბ., 2002.