Морат II битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}
'''Морат II''' ({{lang-ota3|مراد ثاني|Murâd-ı sânî}}; {{lang-tr|İkinci Murat}}{{lang-ru|Мурад II}}; 1404 йылдың июне — 1451 йылдың 3 феврале) — 1421—1444 һәм 1446—1451 йылдарҙа идара иткән [[Ғосман империяһы]] [[солтан]]ы. Ғосман солтаны [[Мәхмәт I]] улы, фаразланыуынса,әсәһе бейлек батшаһы Дулкадир ҡыҙы [[Әминә ҡатын]]<ref>Сфрандзи Г. Хроника // Кавказ и Византия / Перев. и прим. Е. Д. Джагцпанян. — М., 1987. — Т. 5.</ref>. Морат [[Балҡан ярымутрауы]]нда ғосмандарҙың йоғонтоһон ярайһы уҡ киңәйтә, [[Кесе Азия|Анатолияла]] власты нығыта һәм империяға 1402 йылда [[Ангор һуғышы]]нда [[Аҡһаҡ Тимер|Аҡһаҡ Тимерҙән]] бик ауыр еңелгәндән һуң аяҡҡа баҫырға ярҙам итә.

== Биографияһы ==
Ғосмандар нәҫеленән 6-сы хаким. Идара итеүенең башында уға тәхеткә Мостафа исемле ике дәғүәсе менән эш итергә тура килә — Ялған Мостафа үҙен барлыҡ Румелияны буйһондорған Баязит I улы тип таныта, икенсеһе Кесе Мостафа исемле була. Уларға [[Византия империяһы|Византия]] һәм Венеция ярҙам итә.

1422 йылда Бурса ҡалаһы янындағы хәл иткес алыш ваҡытында дошманын еңә, әсирлеккә алып хөкөм итә һәм язалай. Морат II Йәмғиәт власты ҡулына алып, Анатолия менән Румелияны берләштерә һәм Ғосман империяһының хакимлығын 1402 йылдағы сиктәрендә араһында хакимлыҡ итеүен тергеҙгән.

1422-26 йылдарҙа Азияның бойондороҡһоҙ бейлектәре — Айдын, Мәнтәш, Гермиян, Сарухан, Хәмитте үҙенә буйһондорған.

1430 йылда Фессалоники ҡалаһын ала. 1441-42 йылдарҙа Трансильвания воеводаһы Янош Хуньядиҙан еңелә , 1444 йылда Венгрия менән Ғосман империяһы өсөн файҙаһыҙ солох төҙөй һәм үҙенең эштәрен 12 йәшлек кенә улы [[Мәхмәт II|Мәхмәт]] Икенсегә тапшыра, һәм властан ситләшә.

Әммә 1444 йылдың ноябрендә уға яңынан Ғосман ғәскәре башына торорға тура килә, сөнки империя сиктәрен боҙоп, Варна янына Венгрия ғәскәре килеп инә. Морат II уларҙы тар-мар итә<ref>Szalay József[hu], Baróti Lajos. 3. Kormányszünet. — Hunyadi János kormányzósága (1444—1452) // A magyar nemzet története: Magyarország története a vegyes házakból származott királyok korában. — Lampel Róbert (Wodianer F. és fiai), 1895.</ref>.

1446 йылда Скандербег етәкселегендә албандар баш күтәргәс, һарай кешеләре үтенесе буйынса яңынан тәхеткә ултыра <ref>Скандербег и борьба албанцев против османского нашествия в XV в // Краткая история Албании. С древнейших времен до наших дней / Арш Г. Л. (отв. ред.). — М.: Наука, 1992. — С. 38—61. — 510 с.</ref>.

1447 йылда Морат II Ғосман империяһына Коринфты ҡуша һәм Пелопоннесты бөлгөнлөккә төшөрә<ref>Szalay József[hu], Baróti Lajos. 3. Kormányszünet. — Hunyadi János kormányzósága (1444—1452) // A magyar nemzet története: Magyarország története a vegyes házakból származott királyok korában. — Lampel Róbert (Wodianer F. és fiai), 1895.</ref>.

1448 йылда Косово Яланында Хуньяди етәкселегендәге тәре йөрөтөүселәрҙе тар-мар итә. Көсөргәнешле өс көнлөк алыш Мораттың тулы еңеүе менән тамамлана һәм [[Балҡан ярымутрауы]] халыҡтары яҙмышты хәл ителә — улар бер нисә быуатҡа төрөктәр хакимлығы аҫтында ҡала.

1449 һәм 1450 йылдарҙа Морат Албанияға ҡаршы ҙур уңыштарға өлгәшмәгән ике поход ойоштора 1450—1451 йылдарҙың ҡышында Морат ауырып китә һәм 1451 йылдың 3 февралендә [[Әдирнә|Әдирнәлә]] вафат була .

Замандаштарының иҫтәлектәре буйынса, ул бик эшлекле, ғәйрәтле һәм ғәҙел хаким булған <ref>Encyclopedia of the Ottoman Empire / Ágoston G., Bruce A. M.. — 2009. — P. 364—368, 399—401. — ISSN 0-8160-6259-5.</ref>.

Ул күп һанлы мәсеттәр, дауаханалар, мәҙрәсәләр һәм башҡа социаль учреждениелар төҙөүгә көс һала, башлыса был эштәр менән Бурсала һәм [[Әдирнә|Әдирнәлә]] шөғөлләнә<ref>Encyclopedia of the Ottoman Empire / Ágoston G., Bruce A. M.. — 2009. — P. 364—368, 399—401. — ISSN 0-8160-6259-5.</ref>.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Мәҡәлә|автор=[[Георгий Сфрандзи|Сфрандзи Г.]]|заглавие=Хроника|издание=Кавказ и Византия|год=1987|том=5|ссылка=http://myriobiblion.byzantion.ru/sphrantzi_XPONIKA.htm|ответственный=Перев. и прим. Е. Д. Джагцпанян|место={{М.}}|издательство=|isbn=|ref=Сфрандзи}}
* {{Китап|автор=Мехмед Нешри|заглавие=Огледало на света: История на османския двор|ссылка=http://macedonia.kroraina.com/kalojan/mn/mn_181-210.html|ответственный=ред. Мария Калицин|место=София|издательство=ОФ|год=1984|страниц=420|ref=Нешри}}
* {{Китап|автор=Aşıkpaşazade|заглавие=Osmanoğulları'nın tarihi : Tevarih-i Al-i Osman|ссылка=https://www.worldcat.org/oclc/213272132|место=İstanbul|издательство=Gökkubbe|год=2007|alleseiten=517|isbn=978-9-944-27502-6|ref=Aşıkpaşazade}}
* {{Китап|автор=Bertrandon de La Brocquière|заглавие=The Travels of Bertrandon de La Brocq́uière…: To Palestine, and His…|ссылка=http://archive.org/details/travelsbertrand01legrgoog|ответственный=Thomas Johnes|место=L.|издательство=At the Hafod press, by J. Henderson|год=1807|allpages=353|ref=Bertrandon de La Brocquière}}
* {{Китап|автор=Bertrandon de La Brocquière|заглавие=Le voyage d'outremer de Bertrandon de la Broquière : premier conseiller de Philippe le Bon, duc de Bourgogne|ссылка=http://archive.org/details/levoyagedoutreme00labruoft|ответственный=[[Шефер, Шарль Анри Огюст|Charles Henri Auguste Schefer]]|место=P.|издательство=E. Leroux|год=1892|allpages=430|ref=Bertrandon de La Brocquière}}
* {{Китап|автор=Doukas|заглавие=Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks|ссылка=https://books.google.ru/books/about/Decline_and_Fall_of_Byzantium_to_the_Ott.html?id=rPkcAAAAYAAJ|ответственный=Magoulias, Harry, ed|место=Detroit|издательство=[[Wayne State University Press]]|год=1975|allpages=360|isbn=978-0-814-31540-8|ref=Doukas}}{{Ref-en}}

== Һылтанмалар ==
* {{Cite web|url=https://www.dailysabah.com/portrait/2017/04/01/murad-ii-the-tired-warrior|title=Murad II the tired warrior|author=Arslanbenzer Hakan|website=Daily Sabah|date=2017-03-31|publisher=|ref=Arslanbenzer}}

[[Категория:Ғосман империяһы солтандары]]
[[Категория:Ғосмандар династияһы]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:Википедия:Карточкала даталары ҡулдан викилаштырған мәҡәләләр]]