Мәжит Ғафури битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Яҙыусы
|Исеме              = Мәжит Ғафури 
|Төп исеме   = Ғафуров Ғәбделмәжит Нурғәни улы, <br />  Абдулғафуров Ғәбделмәжит Нурғәни улы
|Рәсеме =
|Киңлек= 200px
|Ҡултамғаһы =
|Тыуған ваҡыттағы исеме = 
|Национальность = башҡорт
|Тыуыу датаһы = 20.07.1880 
|Национальность = 
|Тыуған урыны = [[Өфө губернаһы]] [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]]<ref name="Х">Хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] {{ТыуғанУрыны|Ғафури районы}}.</ref> [[Еҙем-Ҡаран]] ауылы
|Вафат булыу датаһы = 28.10.1934
|Вафат булған урыны  = [[СССР]], {{ВафатБулыуУрыны|Өфө}} ҡалаһы 
|отец =
|мать =
|Ире =
|Ҡатыны = {{s|Насырова Зухра Камалетдиновна}}
|Гражданлығы = {{Российская империя}} <br> {{USSR}}
|Эшмәкәрлек төрө = шағир, яҙыусы
|Әүҙемлек йылдары =
|Йүнәлеше =
|Жанр =
|Әҫәрҙәренең телдәре = [[татар теле|татар]]
|Дебют =
|Премиялары =
| Наградалары = [[File:Geroy Truda Znak.png|30px]]&nbsp;'''[[Хеҙмәт Геройы]]''';  [[Башҡортостандың халыҡ шағиры]] (1923)
|Ҡултамғаһы =
|Lib =
|Сайт = [http://mazhit-gafuri.ru mazhit-gafuri.ru]
|Викикитапхана =
}}
{{ФШ|Ғафуров}}
'''Мәжит Ғафури''' (''Абдулғафуров Ғәбделмәжит Нурғәни улы''; [[20 июль]] [[1880 йыл]] — [[28 октябрь]] [[1934 йыл]]) —  яҙыусы. [[Башҡортостандың халыҡ шағиры]] (1923).

== Биографияһы ==
Ғафуров Ғәбделмәжит Нурғәни улы 1880 йылдың 20 июлендә [[Өфө губернаһы]] [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]]<ref name="Х" /> [[Еҙем-Ҡаран]] ауылында [[хәлфә]] ғаиләһендә тыуған. Сығышы менән [[кәлсер]]-[[табын]] ырыуы [[башҡорттар]]ынан<ref name="Кунафин Г.">{{статья|автор =[[Ҡунафин Ғиниәт Сафиулла улы|Кунафин Г. С.]]|заглавие = Творчество, прошедшее испытание временем (125 лет со дня рождения народного поэта Башкортостана Мажита Гафури)|ссылка = |язык = |издание = [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]]|тип = |год = 2005|том = |номер = 8|страницы = 161—175|doi =|issn = 1683-3554}}</ref>.

Ете йәштә [[Еҙем-Ҡаран]] ауыл мәҙрәсәһенә уҡырға бара.

[[Еҙем-Ҡаран]]дан алыҫ түгел [[Оло Үтәш|Үтәш]] ауылы мәҙрәсәһендә уҡый.
[[Файл:Мәжит Ғафури, Мәстүрә Фәйзуллина, Зөһрә Ғафури, Ғәзиз Әлмөхәмәтов. Өфө, 1933.png|thumb|right|250px|Мәжит Ғафури, Мәстүрә Фәйзуллина, Зөһрә Ғафури, [[Ғәзиз Әлмөхәмәтов]]. [[Өфө]], 1933 йыл]]
1898 йылда [[Троицк (Силәбе өлкәһе)|Троицк]] ҡалаһында [[Зәйнулла Рәсүлев]]тың «[[Рәсүлиә]]» мәҙрәсәһенә уҡырға инә. Уҡыған ваҡытта халыҡ тормошон ныҡлап өйрәнә, төрлө заводтарҙа, Рәмиевтың [[алтын]] приискыларында эшләп, уҡыуын дауам итә. [[Ҡаҙаҡ]] далаларында балалар уҡыта, ҡаҙаҡ халҡының фольклорын өйрәнә, рус әҙәбиәте менән дә ҡыҙыҡһына башлай.

1904 йылда [[Ҡазан]]да [[Мөхәмәҙиә (Ҡазан)|«Мөхәмәҙиә»]] мәҙрәсәһенә уҡырға инә.

1906—1909 Өфөлә [[«Ғәлиә» мәҙрәсәһе]]ндә уҡый.

«[[Ҡыҙыл Башҡортостан]]», «Коммуна» гәзиттәре редакцияһында эшләй.

1934 йылдың 28 октябрендә [[үпкә]] ауырыуынан [[Өфө]]лә вафат була.

== Хәтер ==
[[Файл:Музей Мажита Гафури.jpg|thumb|right|250px|Өфөлә [[Мәжит Ғафуриҙың мемориаль йорт-музейы|Мәжит Ғафуриҙең йорт-музейы]]]]
* Халыҡ шағирының исемен уның тыуған районы — [[Ғафури районы]] йөрөтә.
* Уның исеме [[Башҡорт дәүләт академия драма театры]]на бирелгән, уның алдындағы майҙансыҡҡа әҙиптең һәйкәле ҡуйылған.
* 1948 йылдан Өфөлә [[Мәжит Ғафуриҙың мемориаль йорт-музейы]] эшләй.
* 2020 йылда, шағирҙың 140 йәшен билдәләгән көндәрҙә, Башҡортостан мәҙәниәт минстрлығы, Башҡортостан Яҙыусылар союзы, Мәжит Ғафуриҙың халыҡ-ара йәмәғәт фонды «Мәжит Ғафури шиғырҙарын уҡыйбыҙ» конкурсы иғлан итә<ref>[https://yandex.ru/video/preview/?text=%D0%BC%D3%99%D0%B6%D0%B8%D1%82%20%D2%92%D0%B0%D1%84%D1%83%D1%80%D0%B8%20%D0%A1%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%20%D1%82%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D1%80%20%D1%8E%D0%BB%D1%8B&path=wizard&parent-reqid=1630431930805683-11207790516951355156-sas3-0967-c7e-sas-l7-balancer-8080-BAL-538&wiz_type=v4thumbs&filmId=6484737298991973247 Флешмоб "Поэты читают поэта" к 140-летию Мажита Гафури]</ref>.
== Әҫәрҙәре ==

=== Шиғырҙар ===
* «Ишан шәкерттәренә», 1902
* «[[Себер тимер юлы йәки милләттең хәле|Себер тимер юлы]]»
* «Башҡа мәмләкәттәрҙә мосолмандарҙың хәле»
* «Ғилем»
* «Йәш ғүмер»
* «Ваҡыт етте», 1905
* «Шатлыҡ йыры», 1905
* «Хөрриәт дәүерендә», 1905
* «Бай кеше», 1905 («Бай», 1907)
* «Ике ҡош», 1906
* «1906 йылдың 1907 йылға васыяты»,
* «Етенсе йылдың яуабы»
* «Беҙҙең көндәр», 1907
* «[[Үҙем һәм халҡым]]», 1912
* «[[Мин ҡайҙа?]]», 1912
* «Бир ҡулыңды», 1920
* «[[Һарыҡты кем ашаған?]]»

=== Хикәйәләр ===
* «[[Фәҡирлектә үткән тереклек]]», 1904
* «Аслыҡ йыл йәки һатлыҡ ҡыҙ»
* «[[Ярлылар, йәки өйҙәш ҡатын (повесть)|Ярлылар, йәки өйҙәш ҡатын]]»
* «Үгәй балалар»
* «Онотолған енәйәт»
* «Һалдат ҡатыны Хәмиҙә»

=== Повестар ===
* «[[Ҡара йөҙҙәр]]», 1926
* «Шағирҙың алтын приискыһында», 1930
* «Тормош баҫҡыстары».

=== Поэмалар ===
* «Эшсе», 1921

=== Драмалар ===
* «Ҡыҙыл йондоҙ», 1925

== Китаптары ==
* «Себер тимер юлы йәки әхүәле милләт», Ырымбур.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хусаинов Г. Б.]] Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ.Б.]] Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}
* Мажит Гафури : биобилиогр. указ. / сост. Г. С. Ахмадиева; ред. З. Т. Агзамова; отв. за вып. А. А. Ибрагимов. — Уфа: Нац. б-ка им. А.- З. Валиди РБ, 2010. — 202 с.
* История башкирской литературы. Т. 1 (421-428 с.): С древнейших времен до начала XX века. — Уфа: Китап. 2012 — 560 с. ISBN 978-5-295-05562-1 (т.1)
* Юрий Узиков. Исторические памятники Уфы. [https://search.rsl.ru/ru/record/01000613584] (на рус.яз.) «Китап» нәшриәте, 1999, 83-85 с. ISBN 5-295-02294-3. ''Дом, где работал и жил Гафури. Гоголя улица, 28''
* [[Ғафуров Әнүәр Ғәбделмәжит улы|Ғафуров Ә. Ғ.]] Атайым (Мәжит Ғафури тураһында хәтирәләр). — Өфө: «Китап», 2001. — 175 бит.

== Һылтанмалар ==
; [[Башҡортостан Республикаһының Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге Милли китапханаһы]]ның электрон бүлегендә 
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3425 башҡорт телендәге әҫәрҙәре]
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3426 башҡа телдәрҙәге әҫәрҙәре]
* [https://vk.com/videos53757103?z=video53757103_456239180%2Fpl_53757103_-2 Мәжит Ғафури шиғыры]
* [https://myslide.ru/presentation/m-ghit-afuri Презентация «Мәжит Ғафури» ]
; башҡа сығанаҡтар
{{Викиһаҡлағыс|Category:Mazhit Gafuri}}
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/3126-afuri|Ғафури Мәжит|автор=[[Килмөхәмәтов Тимерғәли Әбделғәлим улы|Килмөхәмәтов Т. Ә.]]}}
* [http://www.biografii.ru/biogr_dop/gafuri_m/gafuri_m.htm Биография] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930081551/http://www.biografii.ru/biogr_dop/gafuri_m/gafuri_m.htm |date=2007-09-30 }}
* [http://ebook.bashnl.ru/reader/bookView.html?params=UmVzb3VyY2UtMTAzNQ/0JzQsNC20LjRgiDQk9Cw0YTRg9GA0Lg Национальная электронная библиотека Республики Башкортостан. Мажит Гафури: Биобиблиографический указатель]

{{Башҡортостандың халыҡ шағирҙары}}
{{Башҡортостандың халыҡ сәсәндәре}}
{{Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары}}

[[Категория:Башҡортостандың халыҡ шағирҙары]]
[[Категория:СССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:Рәсүлиә мәҙрәсәһе шәкерттәре]]
[[Категория:Мөхәмәҙиә (Ҡазан) мәҙрәсәһе шәкерттәре]]
[[Категория:Ғәлиә мәҙрәсәһе шәкерттәре]]
[[Категория:Мәжит Ғафури]]
[[Категория:Башҡорт фольклорсылары]]