Сойкино ярымутрауы
Сойкино ярымутрауы, шулай уҡ Сойкинский ярымутрауы — Фин ҡултығының көньяҡ ярындағы, Ленинград өлкәһе Кингисепп районына ҡарай торған ярымутрау. Исем ижорсадан килеп сыҡҡан һәм «Soikkola» — ярымутрау тигәнде аңлата.
Көнбайыштан Сойкино ярымутрауы Луга ҡултығы, көнсығыштан — Копора ҡултығы һыуҙары менән йыуыла. Ярымутрауҙың иң төньяҡ нөктәһе - Колганпя мороно. Үҙәк өлөшөндә Сойкино ҡалҡыулығы урынлашҡан, иң бейек нөктәһе - диңгеҙ дәрәжәһенән 136 метр.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ярымутрауҙа боронғо замандарҙан уҡ кеше йәшәгән, быға Соловецкий утрауҙарында «лабиринттар» менән сағыштырылған мегалитик ҡоролмалар дәлил булып тора.
Беҙҙең эраның, иң кәм тигәндә беренсе мең йыллығында башлап ярымутрау фин-уғыр ҡәбиләләре күсеше аренаһына, ә икенсе мең йыллыҡ башында Новгород йоғонтоһо өлкәһенә инә. XVI быуатта ярымутрауҙың ерлектәре Водьская пятина Копок өйәҙенең Каргаль погостына кереүе писцовые китаптарҙа телгә алына. XVII быуаттың бөтә дауамында тиерлек ярымутрауҙың бер өлөше Швецияның Ингерманландия провинцияһы булған, был ваҡытта уның ерҙәренә эвремейстар күсереү башлана. Россия составына йоҡторғандан һуң ярымутрау Ямбург өйәҙенең Сойкино волосына ҡарай башлай.
XX быуаттың 30-сы йылдарында ярымутрауҙа «Кронштадт-2» йәки «Ручьи» исеме хәрби-диңгеҙ базаһы төҙөлә һәм уның бетон ҡоролмаларының ҡалдыҡтарын хәҙер ҙә Сойкино урмандарында осратырға мөмкин. Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында бында ауыр һуғыштар уҙа, шуның нәтижәһендә ярымутрауҙың күп кенә боронғо ауылдары емерелә һәм яңынан торғолай. Улар араһында ҡасандыр булған иң ҙурыһы Сойкино ауылы ла бар, уның элекке йәшәйше тураһында Сойкино ярымутрауының иң бейек нотаһында Николай Чудотворец сиркәүе һәм ҡәберлек ташландыҡ ер хәтерләтә.
Халҡы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Боронғо замандарҙан бирле Сойкино ярымутрауы халҡын фин-уғыр төркеме халыҡтары — водь һәм ижора тәшкил иткән. Әлегә тиклем унда этник төркөмдәрҙең аҙ һанлы ҡалдыҡтары компактлы рәүештә йәшәй бирә. Һуңғараҡ урыҫтар һәм ингерманланд финдары килеп ултыра.
Хәҙерге ваҡытта ярымутрау территорияһында Истину, Истину, Глинки, Горки, Дубки, Залесье, Кошкин, Красная Горка, Логи, Логи, Логи, Яңы Гаркол, Пахомовка, Ручьи, Слободка, Семеново, Иҫке Гаркол, Зюганов, Косово ауылдары урынлашҡан. Ярымутрауҙа барлығы 2000гә яҡын кеше йәшәй.
Мәҙәниәте
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Халыҡтың аң-белемгә эйә мираҫын һаҡлау өсөн Вистину ауылында тыуған яҡты өйрәнеү музейы булдырыла. Унда ижора көнкүреше әйберҙәре, кейем-һалым һәм йыһаздар ҡуйылған, экспозицияның бер өлөшө традицион һәм заманса балыҡсылыҡҡа арналған. Горки ауылында ижор телендә йырҙар һәм таҡмаҡтар башҡарыусы фольклор ансамбль, Вистина йәштәр фольклор төркөмө ижор йырҙарын башҡара.
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сидоренко А.В. том I // геология СССР. — М: Недра, 1970. — P. 28. — 548 p.
- Александр ВЕРТЯЧИХ. Любовь к отеческим камням // Санкт-Петербургские ведомости, №219 от 21.11.2008.
- Шаскольский И. П. Была ли Россия после Ливонской войны отрезана от Балтийского моря? (рус.) // АН СССР. Исторические записки, том 35. — 1950.