Сөсбәрә

Сөсбәрә
Милли аш-һыу
Украин аш-һыуы Урыҫ аш-һыуы
Авторы
Милли исеме	рус. вареники, укр. вареники
Тыуған иле	Иран
Компоненттар
Төп	сөсө ҡамыр
Булыуы мөмкин	ваҡланған ит, йәшелсә, бәшмәк, емеш-еләк, эремсек
Оҡшаш аҙыҡтар
билмән
Викимилектә медиафайлдар Сөсбәрә

Сөсбәрә (эремсек билмәне, кәкре, ҡаҙан ҡолағы (бөккәне), ҡаҙан кәкереһе; рус. вареники, укр. вареники) — украин кухняһында күберәк таралған славян блюдоһы, усҡа һыйышлы түңәрәк сөсө ҡамыр эсенә ваҡланған ит, йәшелсә, бәшмәк, емеш-еләк, эремсек төрөп, ныҡ итеп ҡымтып, ҡайнар һурпала бешерәләр.

Ҡаймаҡ өҫтәлгән (сервировать ителгән) украин итле варениктары

Сейәле (десерт урынына) украин варениктары

Варениктарға Көнсығыш Рәсәй билмәне (ҡолаҡ, пермени, манты), марийҙың подкоголиһы, Көнбайыш Рәсәйҙең колдуны оҡшаш[1], шулай уҡ традицион ҡытай кухняһының бик күп блюдолары оҡшаш. Был блюдоларҙың төп айырымлыҡтары эслегендә һәм формаһында. Итальян равиолиһы эсенә быҙау ите һалынған кескәй генә колдундарға оҡшаған һәм ябай аш йә һурпаға һалынған туҡмастыҡы кеүек ҡамырға алдан бешерелгән ит ҡушып әҙерләнә.

Әҙерләү

Вареники өсөн ҡамыр бойҙай ононан эшләнә, ҡамыры сөсө, сүпрә йә кефир ҡушып баҫыла. Ҡамырҙы йоҡа итеп йәйәләр, унан түңәрәк, осло мөйөшлө йә тура мөйөшлө киҫәктәр эшләйҙәр. Был киҫәктәргә ваҡланған бешерелгән ит,быҡтырылған кәбеҫтә, бешкән картуф, эремсек һалалар; йәиһә яңы йыйылған еләк: сейә, көртмәле, ер еләге һалып, ситтәрен матур биҙәкләп бөрөп ҡуялар. Артабан ҡайнап торған һыуға һалып бешерәләр (йә парҙа бешерәләр). Әҙерләү алымы: варениктарҙы, өҫкә ҡалҡып сыҡҡансы, ҡайнаталар (һәм тағы ла бер-ике минут тоталар, дәүмәленә ҡарата). Бешергәндән һуң, варениктарҙы майҙа ҡурырға була.

Һәлкәү варениктар

Һәлкәү варениктар

Һәлкәү варениктар:

• Эслекһеҙ варениктар, ғәҙәттә, тәмле подлива менән;
• Таба дәүмәлендәге вареник: ҡамыр ҡатлауы — эремсек ҡатлауы — ҡамыр ҡатлауы; өҫтәлгә ҡуйғанда, квадрат йәки ромбиктарға киҫелеп бирелгән; исеме әүәләү булмағандан сығып бирелгәндер.

Өҫтәлгә ҡуйыу

Эҫе көйө, ҡаймаҡ йәки аҡ май ҡушып, бирелә. Ҡаймаҡлы варениктарға йыш ҡына шәкәр һибәләр йә ҡайнатма (варенье) ҡушып ашайҙар. Картуфлы варениктарҙы ҡурылған һуған һәм ҡыҫыр май менән тәҡдим итәләр.

Әҙәбиәттә

• Н. В. Гоголь һәм Анджей Сапковский әҫәрҙәрендә варениктар хаҡында яҙылған .

…Этот Пузатый Пацюк был точно когда-то запорожцем; но выгнали его или он сам убежал из Запорожья, этого никто не знал. Давно уже, лет десять, а может, и пятнадцать, как он жил в Диканьке. Сначала он жил, как настоящий запорожец: ничего не работал, спал три четверти дня, ел за шестерых косарей и выпивал за одним разом почти по целому ведру…

Тут заметил Вакула, что ни галушек, ни кадушки перед ним не было; но вместо того на полу стояли две деревянные миски: одна была наполнена варениками, другая сметаною. Мысли его и глаза невольно устремились на эти кушанья. «Посмотрим, — говорил он сам себе, — как будет есть Пацюк вареники. Наклоняться он, верно, не захочет, чтобы хлебать, как галушки, да и нельзя: нужно вареник сперва обмакнуть в сметану».

Только что он успел это подумать, Пацюк разинул рот, поглядел на вареники и ещё сильнее разинул рот. В это время вареник выплеснул из миски, шлепнул в сметану, перевернулся на другую сторону, подскочил вверх и как раз попал ему в рот. Пацюк съел и снова разинул рот, и вареник таким же порядком отправился снова. На себя только принимал он труд жевать и проглатывать.

— Н. Гоголь, «Вечера на хуторе близ Диканьки»

• Таково это блюдо в «Описании Харьковского наместничества» 1785 года (дословно):

  «К вечеру же по большой части жители готовят себе пирошки, называемыя вареники, которых корка из пшеничнаго или гречишнаго теста, а начинка из свежаго тварагу, которой называется сыром; и их не пекут, а варят в воде, от чего уповательно они и звание своё получили.»

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Манты

Әҙәбиәт

• Сөсбәрә // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_pohlebkin/1349