Тәүрат битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ислам}}
[[Файл:Torah and jad.jpg|thumb|220px|[[Синагога]]ла уҡыр өсөн асып ҡуйылған Тәүрат төргәге.]]

'''Тәүрат'''-  ({{lang-he|תּוֹרָה}} - [Тәүрат] - «'''тәғлимәт''', '''ҡанун'''»), ''ашкеназ'' әйтелешендә: ['''То́йро'''] (көньяҡ-көнсығыш  диалект — [[Польша]], [[Украина]]), ['''Тэ́йро'''] (төньяҡ-көнсығыш диалект — [[Белоруссия]], [[Литва]]) — киң мәғәнәлә йәһүдиҙәрҙең ҡәҙимге дини ҡанундары берлеге.

== Термин билдәләмәһе ==
* Тәүрат тип  ''Мусаның Бишкитабы''н ({{lang-el|πεντάτευχος}}) йәки ''Муса китаптары''н атайҙар, ғөмүмән, тексы ла, баҫма йәки ҡулъяҙма рәүештәге барлыҡ даналары ла  шулай атала. (төргәктәр).
* Бишкитаптың үҙендә «Тәүрат» тип йыш ҡына Аллаһы тәғәләнең айырым күрһәтмәләре лә, айырым васыяттар һәм ҡанундар тупланмаһы ла һ.б. атала {{ВЗ2|закон ('''Торы''') всесожжения|Лев|6:9}}, {{ВЗ2|закон ('''Торы''') о жертве повинности|Лев|7:1}} 
* «''Тәүрат''» һүҙе йыш ҡына ата-әсә нәсихәте йәки фатихаһы мәғәнәһендә лә осраштыра ({{Библия|Прит|1:8}} һ.б.).
* Артабанғы мәғәнә киңәйеүҙәр Яҙма Ҡанун (''Тора ше-би-хтав'') һәм  Телдән Ҡанун (''Тора ше-бе-‘ал пе'') менән бәйле: Бишкитапта осраған  ''Тәүраттар'' тигән төшөнсә ошо ике илаһи өлкәгә ҡағыла тип һанайҙар, уларҙы Аллаһы тәғәлә [[Муса (пәйғәмбәр)|Муса пәйғәмбәр]]гә  [[Синай тауы]]нда тапшырған тип инаналар.
* Иң киң мәғәнәлә Тәүрат тип [[йәһүдтәр]]ҙең ҡанундары берлеген атайҙар.

== Тәүрат Исламда ==
Тәүрат  [[Ҡөрьән]]дә һәр саҡ тиерлек  [[Инжил]] менән бергә телгә алына. Инжил  Тәүратта әйтелгәнде дөрөҫләй, ә [[Ҡөрьән]] Тәүрат менән Инжилдең дөрөҫлөгөн раҫлай<ref>{{Коран/ссылка|3|3}}, {{Коран/ссылка|3|48}}, {{Коран/ссылка|3|50}}, {{Коран/ссылка|3|65}}, {{Коран/ссылка|5|43}}, {{Коран/ссылка|5|110}}, {{Коран/ссылка|9|111}}, {{Коран/ссылка|5|66|68}}</ref>. [[Ҡөрьән]]дә әйтелеүенсә, Тәүрат менән Инжилдә [[Әхмәт]] исемле пәйғәмбәр буласағы тураһында күрәҙәлек ителгән булған<ref>Имя Ахмад — одно из имён пророка [[Мухаммед]]а</ref><ref>[[Коран]] {{Коран/ссылка|7|157}}, {{Коран/ссылка|61|6}}.</ref>{{sfn|Ислам: ЭС|1991|с=231}}.

Исламға ярашлы,  раввиндар һәм руханиҙар  Тәүраттың бәләкәй генә өлөшөн иҫтә ҡалдырған, боҙған<ref>Коран {{Коран/ссылка|2|75}}, {{Коран/ссылка|5|13}}, {{Коран/ссылка|6|91}}, {{Коран/ссылка|2|146}}, {{Коран/ссылка|3|78}}, {{Коран/ссылка|2|79}}.</ref> һәм булмаған тыйыуҙарҙы индергән<ref>там же, {{Коран/ссылка|3|93}}.</ref>.  [[Ҡөрьән]]дәге һәм Тәүраттан өҙөктәр ҡайһы саҡ тап килеп бөтә тиерлек<ref>там же, {{Коран/ссылка|5|44}}.</ref>, ҡайһы саҡ [[Зәбур]]ҙы хәтерләтә<ref>там же, {{Коран/ссылка|48|29}}.</ref>. Зәбур бер нисә аятта телгә алына <ref>там же, {{Коран/ссылка|4|163}}, {{Коран/ссылка|17|55}}, {{Коран/ссылка|21|105}}.</ref>. Тәүратҡа һылтаныуҙар хәҙистәрҙә йыш осрай һәм тәүге мосолмандарҙың йәһүдиҙәр менән полемикаһы сағылып ҡала{{sfn|Ислам: ЭС|1991|с=232}}.

Ислам риүәйәтендә Тәүрат  40 өлөштән (джуз) торған, ә һәр өлөштә  1000 аят булған тигән иҫбатлау бар . Тәүратты тулыһынса яттан тик [[Муса (пәйғәмбәр)|Муса]] ([[Моисей]]) , [[Һарун]] ([[Аарон]]), [[Юша ибн Нун]] ([[Иисус Навин]]), [[Ғөзәйер]] ([[Ездра]]) һәм [[Ғайса (пәйғәмбәр)|Ғайса]] ([[Иисус Христос]]) ҡына белгән. Ислам риүәйәте шулай уҡ Тәүраттың төп нөсхәһе [Навуходоносор [[Иерусалим]]ды алған саҡта яндырылған  һәм юғалған тип бәйән итә<ref>Шулай уҡ ҡарағыҙ {{Библия|3Езд|14:21}}.</ref>{{sfn|Али-заде, А. А.|2007|}}. Айырым өлөштәре йәһүдтәрҙең йолалары менән килеп ҡушылған һәм күп быуаттар үткәс бер китапҡы йыйылған. Был китап Тәүраттың  Мусаға иңгән төп нөсхәһе түгел{{sfn|Ислам: ЭС|1991|с=232}}.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания|2|height=200}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация
|Портал =
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник = 
|Викитека = 
|Викивиды =
|Викиновости =
|Метавики =
}}
*  [http://www.publishersrow.com/etorah/ Новый русский идиоматический перевод с масоретским текстом Ленинградского кодекса и классическим еврейским переводом на английский]
* [http://sites.google.com/site/normalizedpentateuch/ Подстрочное Пятикнижие (с идиоматическим переводом, Самаритянским Пятикнижием и морфологией)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170223042744/https://sites.google.com/site/normalizedpentateuch/ |date=2017-02-23 }}
* [http://istok.ru/library/jewish-education/torah/tanach/ Тора с комментариями Раши и Сончино, Книги Пророков и Писания.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161110213340/http://istok.ru/library/jewish-education/torah/tanach |date=2016-11-10 }}
* {{ЭЕЭ|14133|Тора}}
* [http://www.ru.chabad.org/parshah/default_cdo/aid/719929 Недельная глава Торы: содержание, тексты, уроки.]
* [http://www.jewradio.net/charter/tora Аудио уроки Торы. Пятикнижие с комментариями Раши.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110814211350/http://www.jewradio.net/charter/tora |date=2011-08-14 }} Уроки Торы на Еврейском Радио.
* [http://toldot.com/besedy.php Беседы о Торе. Рав Зильбер.]
* [http://www.toldot.ru/torah/torah.php Тора. Пророки. Писания.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081104151156/http://toldot.ru/torah/torah.php |date=2008-11-04 }}
* [http://shchedrovitskiy.ru/PentateuchOfMoses.php Введение в Ветхий Завет. Пятикнижие Моисеево] Комментарий к Торе Дмитрия Щедровицкого
* http://bible.ort.org/intro1.asp?lang=2 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180926032734/http://www.bible.ort.org/intro1.asp?lang=2 |date=2018-09-26 }}
* [http://www.jewish.ru/library/tradition/2007/05/prn_news994249438.php#3 Об искажении переводов Библии.]
* [http://toldot.ru/tora/classes/israel/ учить Тору] в Интернете.
* [http://www.evreyatlanta.org Комментарии рава И. Зельмана.]
* [http://www.chassidus.ru/library/tora_inline/bereyshis/bereyshis.htm Тора с русским переводом и комментариями.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151208150559/http://chassidus.ru/library/tora_inline/bereyshis/bereyshis.htm |date=2015-12-08 }}
* [http://toldot.ru/tora/library/ Тора с русским переводом и комментариями.]
* [http://toraonline.ru/ Танах на русском языке.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180915180808/http://www.toraonline.ru/ |date=2018-09-15 }}
* [http://desertmishkan.blogspot.com/2010/09/blog-post.html Копии свитков Торы для изучения онлайн] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305021548/http://desertmishkan.blogspot.com/2010/09/blog-post.html |date=2016-03-05 }}
* [http://www.worldjewishtv.com/search/?q=%CD%E0%EF%E8%F1%E0%ED%E8%E5%20%D2%EE%F0%FB Фильм «Написание Торы» (СССР, 1989)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220401031846/http://www.worldjewishtv.com/search/?q=%CD%E0%EF%E8%F1%E0%ED%E8%E5%20%D2%EE%F0%FB |date=2022-04-01 }}
* [http://www.biblia.ru/reading/articles/show/?4&prn=y История Синодального перевода Библии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160915004528/http://www.biblia.ru/reading/articles/show/?4&prn=y |date=2016-09-15 }}

[[Категория:Йәһүдилек]]
[[Категория:Дин]]
[[Категория:Йәһүд Библияһы]]
[[Категория:Бишкитап]]
[[Категория:Исламдың Илаһи Китаптары]]