Фәрийә битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Иҫтәлекле урын
 |Тип                      = һарай
 |Русское название         = Ферие
 |Оригинальное название    = {{lang-tr|Feriye Sarayı}}
 |Изображение              = GSUniversitesi.jpg
 |Подпись изображения      = Фәрийә һарайы (хәҙер — [[Галатасарай университеты]])
 |Ширина изображения       = 
 |Статус                   = 
 |Страна                   = Төркиә
 |Название местоположения  = Истанбул
 |Местоположение           = 
 |Координаты               = 41/2/44/N/29/1/13/E
  |CoordScale = 
 |Тип здания               = 
 |Архитектурный стиль      = [[Ғосман архитектураһы]]
 |Автор проекта            = 
 |Архитектор               = [[Бальян Саркис]]
 |Скульптор                = 
 |Строитель                = 
 |Основатель               = 
 |Первое упоминание        = 
 |Основание                = 
 |Основные даты            = {{Достопримечательность/Даты||||||}}
 |Упразднён                = 
 |Начало строительства     = 
 |Окончание строительства  = 1871
 |Здания                   = {{Достопримечательность/Здания||||||}}
 |Приделы                  = 
 |Известные обитатели      = 
 |Состояние                = 
 |Высота                   = 
 |Материал                 = 
 |Сайт                     = 
 |План                     = 
 |Подпись плана            = 
 |Ширина плана             = 
}}

'''Фәрийә''' ({{lang-tr|Feriye}}) — [[Истанбул]]да [[Босфор]]ҙың Европа яғында урынлашҡан империя һарай комплексы. Хәҙерге ваҡытта комплекс мәктәп һәм  университет биналары итеп үҙгәртелгән.

== Тарихы ==
Фәрийә һарайы бинаһы билдәле архитектор Саркис Бальян проекты буйынса төҙөлә һәм 1871 йылда солтан Абдулғәзиз тарафынан файҙаланыуға тапшырыла<ref>{{cite news |url=http://t24.com.tr/haber/yanan-bina-sarkis-balyan-tarafindan-yapilmisti/222136 |newspaper=T24 |title=Yanan bina Sarkis Balyan tarafından yapılmıştı |date=2013-01-23 |language=Turkish |accessdate=2013-09-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927230403/http://t24.com.tr/haber/yanan-bina-sarkis-balyan-tarafindan-yapilmisti/222136 |archivedate=2013-09-27 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927230403/http://t24.com.tr/haber/yanan-bina-sarkis-balyan-tarafindan-yapilmisti/222136 |date=2013-09-27 }}</ref>. Һарай ҙур солтан ғаиләһенең ихтыяждары өсөн төҙөлгән. Чарыған һәм Долмабахче һарайҙарына өҫтәп төҙөлгән һарай «Фәрийә» тип атала, мәғәнәһе: ''икенсел'' һәм ''ярҙамсы''<ref>{{cite news |url=http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2004/07/01/483541.asp |newspaper=[[Hürriyet]] |title=Avrupalı olma çabamız Bush’un konuştuğu yerde başlamıştı |author=Bardakçı, Murat |date=2004-06-30 |accessdate=2014-12-26 |archivedate=2009-09-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090914043732/http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2004/07/01/483541.asp }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090914043732/http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2004/07/01/483541.asp |date=2009-09-14 }}</ref>. Майҙаны 3 км² булған комплекс яр буйында урынлашҡан өс төп бинанан, йәриәләр өсөн һәм хеҙмәткәрҙәр өсөн ике ҡатлы биналарҙан һәм хужалыҡ ҡаралтыларынан торған.

[[1876 йыл]]дың [[30 май]]ында Абдулғәзиз солтанды үҙенең министрҙары тәхетенән ҡолата. Ул, дәүләт енәйәтсеһе булараҡ, ҡатындары һәм балалары менән бергә һаҡ аҫтына алына. Фәрийә һарайына ул үҙ ирке менән күсеп бара, әммә дүрт көндән һуң уның үле кәүҙәһе табыла һәм үҙенә үҙе ҡул һалған тигән фаразлау барлыҡҡа килә<ref>{{книга |заглавие=The Palace of Topkapi in Istanbul |ссылка=https://archive.org/details/palaceoftopkapii00davi |год=1970 |страницы=[https://archive.org/details/palaceoftopkapii00davi/page/222 222] |издательство=[[Charles Scribner’s Sons|Charles Scribner and Sons]] |место=New York |id=ASIN B000NP64Z2 |язык=und |автор=Davis, Claire}}</ref>. Абдулғәзиз мәрхүм булып, киләһе солтан тәхеттән баш тартып, ирек алғандан һуң да, Абдулғәзиз ғаиләһе һаман һарайҙа көн иткән.

Фәрийә һарай комплексы солтан ғаиләһе резиденцияһы булыуын 1924 йылдың 3 мартына тиклем дауам итә, 1922 йылда Ғосман солтанлығы, 1924 йылда ғосман милләттәре хәлифәлеге бөтөрөлгәндән һуң, династияның бөтә ағзалары мәжбүри депортацияға дусар ителә.

Һарай биналары 1927 йылға тиклем буш тора, артабан уларҙың күпмелер өлөшөн Диңгеҙ колледжы биләй<ref>{{cite web |url=http://www.intertanko.com/upload/presentations/Salci.pdf |publisher=Istanbul Technical University |title=Istanbul Technical Univerisity Maritime Faculty 2008-History |accessdate=2013-09-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131003052856/http://www.intertanko.com/upload/presentations/Salci.pdf |archivedate=2013-10-03 |deadlink=yes }}</ref>. Биналарҙың тағы бер өлөшөн 1928-1929 йылдарҙа Кәбәташ лицейы (Kabataş Erkek Lisesi) биләй <ref>{{cite web |url=http://www.kabatasel.com/IcerikDetay_Tarihce_414.html |publisher=Kabataş Erkek Lisesi |title=Tarihçe |lang=tr |accessdate=2013-09-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927220719/http://www.kabatasel.com/IcerikDetay_Tarihce_414.html |archivedate=2013-09-27 |deadlink=yes }}</ref>. 1967 йылда Галатасарай лицейы айырым уҡытыуҙы туҡтатҡандан һуң, һарайҙың бер өлөшө ҡатын-ҡыҙҙар секцияһына бирелә. Комплекстың төньяҡ-көнсығыш өлөшө оҙаҡ йылдар файҙаланылмаған.

Диңгеҙ колледжы 1981 йылда Истанбул техник университетының (İstanbul Teknik Üniversites) диңгеҙ мәктәбе (Denizcilik Fakültesi) тип үҙгәртелә һәм 1981 йылда Тузлаға күсә. Биналар, 1982 йылда Зийя Кальвакан исемендәге Анатолия юғары диңгеҙ мәктәбенә бирелгәнгә тиклем, буш тора.

Галатаһарай мәктәбенең ҡатын-ҡыҙҙар секцияһы биләгән биналары 1992 йылда Галатаһарай университетына бирелә. Башта Ибраһим Тәүфиҡ Әфәнденең яр буйы һарайы<ref>{{cite news |url=http://fotoanaliz.hurriyet.com.tr/galeridetay.aspx?cid=65205&rid=4369 |newspaper=[[Hürriyet]] |title=İbrahim Tevfik Efendi Sahil Sarayı |language=Turkish |accessdate=2013-09-26 |archivedate=2013-09-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130928052530/http://fotoanaliz.hurriyet.com.tr/galeridetay.aspx?cid=65205&rid=4369 }}</ref>, булараҡ билдәле төп бинаһын университеттың бер нисә факультеты, мәҫәлән, юридик факультет, иҡтисад факультеты һәм элемтә факультеты, шулай уҡ төрлө административ офистар файҙалана<ref name=GSU>{{cite web |url=http://www.gsu.edu.tr/tr/universite/tarihce/ |publisher=Galatasaray University in Istanbul |title=Tarihçe |lang=tr |accessdate=2013-09-26 |archive-date=2016-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160310123335/http://www.gsu.edu.tr/tr/universite/tarihce |deadlink=no }}</ref>.

1995 йылда һарайҙың ташландыҡ хәлгә килтерелгән бер өлөшө Ҡәбәташ мәғариф фонды тарафынан төҙөкләндерелеп, юғары класлы «Feriye Lokantası» рестораны итеп үҙгәртелә<ref>{{cite web |url=http://www.feriye.com/hakkimizda/tarihcesi.asp |publisher=Feriye Lokantası |title=Tarihçe |lang=tr |accessdate=2013-09-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131001101113/http://www.feriye.com/hakkimizda/tarihcesi.asp |archivedate=2013-10-01 }}</ref>.

Галатасарай университеты ҡулланған төп бина 2013 йылдың 22 ғинуарында янғын ваҡытында етди зыян күргән<ref>{{cite news |url=http://www.ntvmsnbc.com/id/25416067/ |newspaper=[[NTV (Turkey)|NTV-MSNBC]] |title=Galatasaray Üniversitesi'nde yangın |date=2013-01-23 |language=Turkish |accessdate=2013-09-26 |archivedate=2013-09-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927231621/http://www.ntvmsnbc.com/id/25416067/ }}</ref>. Мәҙәниәт министрлығы бина тулыһынса тергеҙеләсәген һәм белем биреү маҡсатында файҙаланыуын дауам итәсәген белдерҙе<ref>{{cite news |url=http://siyaset.milliyet.com.tr/bakan-gunay-dan-galatasaray-universitesi-aciklamasi/siyaset/siyasetdetay/23.01.2013/1659382/default.htm |newspaper=[[Milliyet]] |title=Bakan Günay'dan Galatasaray Üniversitesi açıklaması |date=2013-01-23 |language=Turkish |accessdate=2013-09-26 }}{{Недоступная ссылка|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[https://www.unipage.net/ru/9860/galatasaray_university Галатасарайский университет]</ref>.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://www.unipage.net/ru/9860/galatasaray_university Галатасарайский университет]

[[Категория:Босфор]]
[[Категория:Ғосман империяһы архитектураһы]]
[[Категория:Бешикташ (район)]]
[[Категория:Галатасарай университеты]]