Чулым теле битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Язык|имя=Чулым теле|вымер=|ISO2=tut|ISO1=|ГОСТ 7.75-97=|письмо=кириллица (эшләү өҫтөндә)|классификация=''[[Алтай телдәре]]'' (бәхәсле)
: [[Төрки телдәре| Төрки тармаҡ]]
:: [[Хакас төркөмө]]
:: [[Төньяҡ алтай төркөмө]]|категория=[[Евразия телдәре]]|статус=юғалыу аҫтында ( түбәнге чулым теле)|самоназвание=Чулым<ref>{{книга|заглавие=Письменные языки мира. Языки Российской Федерации|место=М.|издательство=Academia|год=2003|том=2|isbn=5-87444-191-3}}</ref>, Ӧс (июс) тили, татар тили<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=N3AaMUaCmFw&feature=player_embedded Invention of Ös writing (Middle Chulym){{ref-en}}]</ref><ref>[http://www.azatliq.org/content/article/24622606.html Чулымский говор в проекте Endangered Languages Project]{{ref-tt}}</ref>|рейтинг=|число носителей=44<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211006173252/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls |date=2021-10-06 }}</ref>|регулирующая организация=|официальный язык=|регионы=[[Красноярск крайы]], [[Томск өлкәһе]]|страны={{RUS}}|ISO3=clw}}'''Чулым теле''' (үҙатамаһы — ''чулым тили, тила ӧс, татар тили'') — [[чулымдар]] теле. Себер төрки телдәре, хакас төркөмөнә ҡараған [[Төрки телдәр|төрки тармаҡ]] алтай телдәр ғаиләһе инә.
[[Шор теле|Шор]] теленә һәм ҡайһы бер хакас диалекттарына яҡын.

Чулым теле үҙәк [[Себер|Себерҙә]] таралған, төньяҡ [[Алтай тауҙары|алтай тауҙары,]] Чулым йылға бассейны эргәһенән. Шулай уҡ бөтә һөйләшеүселәр [[Урыҫ теле|рус]] телен белә.

Чулым теле үлгән телдәр һәм [[ЮНЕСКО|ЮНЕСКОның]] юҡҡа сығарыусы Ҡыҙыл китабына индерелгән.  Бәлки, 25 йыл дауамында ул тулыһынса юҡҡа сығасаҡ. 2010 йыл халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, 355 чулымдарҙан 44 кеше генә чулым телендә һөйләшә.

== Яҙыу ==
XXI быуат башында чулым теле яҙылмаған телдәр рәтенә инә. Бер ваҡытта ла телдә уҡытыу  башҡарылмаған. 2000-се йылдарҙа уны тергеҙеү  хәрәкәте башлана, 2008 йылда беренсе рус-чулым һүҙлеге баҫтырыуға әҙер була<ref>[http://krasnoyarsk.rfn.ru/region/rnews.html?id=8349&rid=339&iid=967 Чулымцы возрождают родной язык] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131020091303/http://krasnoyarsk.rfn.ru/region/rnews.html?id=8349&rid=339&iid=967 |date=2013-10-20 }}</ref>. 

''Чулым алфавиты ''
{| class="standard" cellpadding="5" style="font-size: 1.5em; line-height: 2.5em; text-align: center;"
| style="«width:3em;»" |А а
| style="«width:3em;»" |Ӓ ӓ
| style="«width:3em;»" |Б б
| style="«width:3em;»" |В в
| style="«width:3em;»" |Г г
| style="«width:3em;»" |Ғ ғ
| style="«width:3em;»" |Д д
| style="«width:3em;»" |Е е
| style="«width:3em;»" |Ё ё
| style="«width:3em;»" |Ж ж
|-
| style="«width:3em;»" |Җ җ
| style="«width:3em;»" |З з
| style="«width:3em;»" |И и
| style="«width:3em;»" |Й й
| style="«width:3em;»" |К к
| style="«width:3em;»" |Қ қ
| style="«width:3em;»" |Л л
| style="«width:3em;»" |М м
| style="«width:3em;»" |Н н
| style="«width:3em;»" |Ң ң
|-
| style="«width:3em;»" |О о
| style="«width:3em;»" |Ӧ ӧ
| style="«width:3em;»" |П п
| style="«width:3em;»" |Р р
| style="«width:3em;»" |С с
| style="«width:3em;»" |Т т
| style="«width:3em;»" |У у
| style="«width:3em;»" |Ӱ ӱ
| style="«width:3em;»" |Ф ф
| style="«width:3em;»" |Х х
|-
| style="«width:3em;»" |Ц ц
| style="«width:3em;»" |Ч ч
| style="«width:3em;»" |Ш ш
| style="«width:3em;»" |Щ щ
| style="«width:3em;»" |Ъ ъ
| style="«width:3em;»" |Ы ы
| style="«width:3em;»" |Ь ь
| style="«width:3em;»" |Э э
| style="«width:3em;»" |Ю ю
| style="«width:3em;»" |Я я
|}

== шулай уҡ ==

* Нижнечулымский һөйләше
* Среднечулымский һөйләше
* [[Сыбыр теле|Сибирскотатарский теле]]
* Ҡатнаш төрки теле

== Иҫкәрмә ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==

* [https://web.archive.org/web/20070317203505/http://lingsib.unesco.ru/ru/languages/chulym.shtml.htm Төрки телдәр чулымский]
* [https://archive.is/20121221144041/http://www.severcom.ru/nations/item39.html Чулымец на сайте федерация советы тураһында мәғлүмәт]
* [http://www.narodru.ru/peoples1299.html Мәғлүмәт narodru.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131020012903/http://www.narodru.ru/peoples1299.html |date=2013-10-20 }}
* [http://krasnoyarsk.rfn.ru/region/rnews.html?id=8349&rid=339&iid=967 Туған телдәрҙе тергеҙеү чулымец] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131020091303/http://krasnoyarsk.rfn.ru/region/rnews.html?id=8349&rid=339&iid=967 |date=2013-10-20 }}
* [https://web.archive.org/web/20160305010959/http://www.tv2.tomsk.ru/video/chulymtsy-malochislennyi-narod-sibiri Чулымец — аҙ һанлы себер халыҡтары] // ТВ-2. — 2014. — 23 апрель
[[Категория:Рәсәй телдәре]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]