Эрцгерцог битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Erzherzogshut.jpg|мини|218x218пкс| Австрия эрцгерцогтары тажы]]
'''Эрцгерцог''' ({{lang-de|Erzherzog}} (ҡыҫҡ. Ehzg), тулы исеме — '''Erzherzog zu Österreich, ''Archidux Austriae''''' (ҡыҫҡ. A. A.).  элекке урыҫ тәржемәһе  — ''архигерцог'') — [[Габсбургтар]]ҙың австриялы монарх нәҫеле вәкилдәре файҙаланған титул.  [[Германия]]ның  титулдар иерархияһында Урта быуат  һәм яңы замана дәүерендә   эрцгерцог титулы герцог титулынан юғары була, әммә курфюст һәм король титулынан  түбәнерәк  дәрәжәлә  тора. Был титул бөйөк герцог (нем. Großherzog)  титулына яҡыныраҡ, әммә  Германияла [[XIX]] башына тиклем ҡулланмаған. 

== Тарих ==
Беренсе тапҡыр эрцгерцог титулы Австрия герцогы Рудольф IV (1358—1365) Австрия монархтарына [[Изге Рим империяһы]] императорҙары тарафынан бирелгән боронғо өҫтөнлөктәр (привилегиялар) тураһында компиляция рәүешендә алдап төҙөлгән  "Privilegium Maius" документында иҫкә алына. "Privilegium Maius" патентында [[Австрия]] хакимдарын  империяның  башҡа герцогтарынан өҫтөнлөклө булған эрцгерцог титулын  император Фридрих I Барбаросса  1156 йылда индерә. Рудольф  IV тарафынан яңы  титулды ғәмәлгә индереүе  Карл IV 1356 йылдағы  Алтын буллала императорҙы һайлау хоҡуғына эйә булған немец  кенәздәре даирәһен ете монарх менән сикләгән һәм улар араһына Австрия герцогын индермәгән.

Австрия хакимдарының яңы титул император тарафынан танылмай, әммә герцог Эрнст (1406—1424) һәм уның вариҫтары уны ҡуллана башлайҙар. Беренсе булып  эрцгерцог титулын Габсбургтар нәҫеленән Фридрих III таный.  1458 йыл тирәһе был титулды ағаһы үҙенең ҡустыһы  Альбрехт VI бүләк итә, ә 1477 йылда — Сигизмунд Тирольскийға. 1482 йылдан һуң эрцгерцог титулын Фридрих III улы һәм вариҫы,  киләсәктә император булып киткән  [[Максимилиан I (Изге Рим империяһы императоры)|Максимилиан I.]]

 [[XVI быуат]]тан башлап эрцгерцог титулы Австрия монархын ғына  билдәләүен туҡтата, ә [[Габсбургтар]] династияһының барлыҡ вәкилдәре менән ҡуллана башлана. Мәғәнәһе менән был титул [[Европа]]ның башҡа  король нәҫелдәренең принц йәки [[кенәз]] титулдары ҡулланышына  оҡшаш була. Австрия империяһы осоронда   Был ғәмәл  [[Австрия империяһы]] ([[1804 йыл|1804]]—[[1867 йыл|1867]])  һәм [[Австро-Венгрия]] ([[1867 йыл|1867]]—[[1918 йыл|1918]]) осорҙарында һаҡланып килә. .

[[1918 йыл]]да  Австрия монархияһы юҡҡа сығарылғандан һуң  дворян титулдары ғәмәлдән сығарыла. Австрия республикаһында эрцгерцог титулын ҡулланыу законһыҙ тип һанала.  Әммә Габсбургтарҙың Австриянан ситтә йәшәгән  күп һанлы вариҫтары был титул менән һаман да файҙаланыуҙы дауам итәләр. 

== Билдәле титул йөрөтөүселәр ==
Австрия эрцгерцогы [[Франц Фердинанд|Франц -Фердинанд]] ("Сараеволағы үлтереү") үлтерелеүе  1914 йылда [[Беренсе донъя һуғышы|Беренсе бөтә донъя һуғышы]] башланыуына төп сәбәп була. 

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Австрия хакимдары исемлеге
* Герцог
* Бөйөк герцог
* Эрцканцлер

== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Эрцгерцог}}

== Һылтанмалар ==
* [http://eurulers.angelfire.com/austria.html  Эрцгерцог титулының заманса ҡулланыуыг]
* [http://www.etymonline.com/index.php?search=archduke&searchmode=none EtymologyOnLine]
* [http://eurulers.angelfire.com/austria.html Use of the title "archduke" in contemporaneous documents]
* [http://koeblergerhard.de/Fontes/Privilegiummaius1358.htm Документ күсермәһе ''Privilegium maius''] {{Ref-la}}(лат.), {{Ref-de}}(нем..)

[[Категория:Габсбургтар]]
[[Категория:Австрия тарихы]]
[[Категория:Титулдар]]