Ҡытай Республикаһы (Тайвань) битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Государство
|Русское название=Ҡытай Республикаһы
|Оригинальное название= {{lang-zh|中華民國}}<br><small>(Zhōnghuá Mínguó)</small>
|Родительный падеж= Ҡытай Республикаһынан
|Герб= National Emblem of the Republic of China.svg
|Флаг= Flag of the Republic of China.svg
<!--|Вместо герба=-->
<!--|Девиз=-->
|Название гимна= Три народных принципа
|Аудио=National anthem of the Republic of China (Taiwan) 中華民國國歌(演奏版).ogg
|Форма правления= [[смешанная республика]]
|Государственная религия=
 |lat_dir =N |lat_deg =23 |lat_min =50 |lat_sec = 0
  |lon_dir =E |lon_deg =120 |lon_min =56 |lon_sec =0 
  |region                 = 
  |CoordScale             = 2000000
|На карте= Republic of China (orthographic projection) excluding Outer Mongolia.svg
|Язык=[[ҡытай теле]]
|Спорный статус=да
<!--|Основано=-->
|Провозглашение независимости= [[10 октябрь]] [[1911]]
|Дипломатическое признание= [[Внешняя политика Китайской Республики|частичное]]
|Независимость от=
|Столица= Тайпей<ref>[http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/abroad/ru/glance/ch12.htm Government Information Office] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606065642/http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/abroad/ru/glance/ch12.htm |date=2011-06-06 }} Wayback|url=http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/abroad/ru/glance/ch12.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606065642/http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/abroad/ru/glance/ch12.htm |date=2011-06-06 }} |date=20110606065642</ref>
|Крупнейшие города= Гаосюн, Тайпей
|Должность руководителя 1 = Ҡытай Республикаһы Президенты
|Руководитель 1 = Цай Инвень
|Должность руководителя 2 = Вице-президент
|Руководитель 2 = Чень Цзяньжень
|Должность руководителя 3 = Ҡытай Республикаһы Премьер-министры
|Руководитель 3 = Лаи Вильям
|Место по территории = 134
|Территория = 35 980
|Процент воды = 10,3
|Место по населению = 53
|Население = {{рост}}23 571 990<ref>{{cite web|title=General Statistical analysis report, Population and Housing Census|url=http://eng.stat.gov.tw/public/Data/5428162113SIDMH93P.pdf|website=National Statistics, ROC (Taiwan)|accessdate=26 November 2016|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161226090918/http://eng.stat.gov.tw/public/Data/5428162113SIDMH93P.pdf|archivedate=26 December 2016|df=dmy-all}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161226090918/http://eng.stat.gov.tw/public/Data/5428162113SIDMH93P.pdf |date=26 December 2016 }}</ref>
|Год переписи = 2018
|Плотность населения ={{рост}} 650
|ВВП (ППС) = 1177 млрд.<ref name=imf2>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=43&pr.y=12&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sic=1&sort=country&ds=.&br=1&c=528&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Taiwan Province of China |publisher=International Monetary Fund |accessdate=7 May 2017}}</ref>
|Год расчёта ВВП (ППС) = 2017
|Место по ВВП (ППС) = 20
|ВВП (ППС) на душу населения = 49 901<ref name=imf2 />
|Место по ВВП (ППС) на душу населения = 19
|ВВП (номинал) = 566,757 млрд.<ref name=imf2 />
|Год расчёта ВВП (номинал) = 2017
|Место по ВВП (номинал) = 23 
|ВВП (номинал) на душу населения = 24 027<ref name=imf2 />
|ИРЧП = {{рост}} 0,885{{efn|name="HDI-1"|The UN has not calculated an HDI for the ROC, which is not a member nation. The ROC government calculated its HDI for 2015 to be 0.885, which would rank it 27th among countries.<ref name="HDI-2">{{cite web |access-date=18 March 2018 |title=Key Figures for Calculating Composite Gender Equality Index  |url=https://eng.stat.gov.tw/ct.asp?xItem=25280&ctNode=6032&mp=5 |website=National Statistics, Republic of China (Taiwan) |publisher=Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C. |language=Chinese}}</ref>}}
|Место по ВВП (номинал) на душу населения = 33
|Год расчёта ИРЧП = 2015
|Место по ИРЧП = 27
|Уровень ИРЧП = <span
style="color:#090;">очень высокий</span>
|Валюта= [[новый тайваньский доллар]]
|Домен= [[.tw]]
|Телефонный код= 886
|Часовой пояс=UTC/GMT+8
|Статус=частично признанное
<!--|Примечания=-->
}}
{{не путать|Ҡытай Халыҡ Республикаһы}}
'''Ҡытай Республикаһы''' ({{Китайский|中華民國||Zhōnghuá Mínguó}}); йыш ҡына республика контроле аҫтында булған биләмәләрҙең күп өлөшөн алып торған утрау исеме менән '''Тайва́нь''' тип тә йөрөтөлә) — Көнсығыш Азиялағы өлөшләтә танылған дәүләт. Ҡайсандыр [[бер партиялы система]] менән йәшәп, киң [[дипломатия|дипломатик]] танылыуға эйә булған һәм бөтә [[Ҡытай цивилизацияһы|Ҡытай]] өҫтөнән контроллек иткән. Хәҙерге ваҡытта Тайвань һәм уға яҡын ятҡан утрауҙарҙы ғына контролдә тотҡан һәм сикләнгән дипломатик танылыуы булған демократик дәүләткә әйләнгән. [[Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы]]н төҙөүсе дәүләттәрҙең береһе, түҙәрәк [[БMO-ның Именлек Советы]] составына инә. [[1971 йыл]]да Ҡытай Республикаһының Берләшкән Милләттәр Ойошмаһындағы урыны [[БМО-ның Генераль Ассамблеяһы]]ның 2758-се
резолюцияһына ярашлы [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы]]на бирелә.
[[Файл:Roctpchall.jpg|thumb|250px|left|Нью-Тайпей]]
2018 йылдың авгусындағы мәғлүмәттәргә ярашлы, Ҡытай Республикаһы Берләшкән Милләттәр Ойошмаһында ағза булып торған 17 дәүләт тарафынан ғына танылһа ла, ғәмәлдә ул үҙ вәкиллектәре аша донъяның күпселек илдәре менән бәйләнеш тота.

== Тарихы ==
{{аудиостатья введение|Ru-Republic_of_China_(intro).ogg|{{date|07|05|2012|1}}|44208618}}
Ҡытай Республикаһы 1911 йылда нигеҙләнә һәм ҡоро ерҙәге Ҡытайҙың күп өлөшән һәм 1917 йылдан һәм 1921 йылдың 3 февраленә тиклем [[Монголия]]ны контролдә тота. Быға тиклем [[Япония]]ныҡы булған Тайвань һәм Пенху (Пэнхуледао) утрауҙар төркөмө [[Икенсе донъя һуғышы]]нан һуң Ҡытай Республикаһы ҡарамағына күсә. Ҡытайҙа барған граждандар һуғышында [[1946]]—[[1950 йыл]]дарҙағы еңелеүҙәрҙән һуң Гоминьдан партияһы Тайвань утрауына күсенә һәм илдең ваҡытлыса баш ҡалаһы итеп [[Тайпей]]ҙы иғлан итә. Ҡытай Республикаһы контроле аҫтында Тайвань, Пенху, киньмень, Мацзу һәм уларҙың эргәләрендәге ваҡ утырауҙар ҡала. Ғәмәлдә бары тик ошо утрауҙарға ғына хужа булыуына ҡарамаҫтан 1970-сы йылдарға тиклем Ҡытай Республикаһы күпселек илдәр һәм халыҡ-ара ойошмалар тарафынан барлыҡ [[Ҡытай цивилизацияһы|Ҡытайҙың]] законлы власы итеп ҡабул ителә; шуға ла Ҡытай Республикаһы вәкиле [[1971 йыл]]ға тиклем Берләшкән Милләттәр Ойошмаһында Ҡытай Халыҡ Республикаһы урынын алып тора.
[[Файл:101.portrait.altonthompson.jpg|thumb|220px|left|Тайпей 101 — Тайвань иҡтисадының уңыш символы]]
Конституцион йәһәттән Ҡытай Республикаһы «материктағы Ҡытай»ға ҡарата үҙенең хоҡуҡтарынан баш тартмаған, шулай ҙа һуңғы ваҡыттарҙа был турала бик әүҙем һөйләмәй. Ҡытай Республикаһы сәйәси партияларының илдең бойондороҡһоҙлоғына ҡараштары бер-береһенән радикаль рәүештә айырылып тора. Ике элекке президент ''Ли Денхуэй'' һәм ''Чень Шуйбянь'', Ҡытай Республикаһының материктағы Ҡытайҙан айырылған үҙаллы һәм бойондороҡһоҙ дәүләт булып йәшәү тейешлеге фекерендә торғанлыҡтан, формаль рәүештә илдең суверенитеты һәм бойондороҡһоҙлоғо тураһында белдереү зарурлығын күрмәй.

Ҡытай Республикаһы — идаралыҡтың яртылаш президент системаһы һәм дөйөм һайлау хоҡуғы булған [[демократия]]. "Азияның дүрт юлбарыҫы"ның ([[Көньяҡ Корея]], [[Сингапур]], [[Гонконг]] һәм [[Тайвань]]) береһе булараҡ, Ҡытай Республикаһы [[донъя иҡтисады]]нда 19-сы урынды биләй. Уның технология индустрияһы [[Ер|Ер шарында]] мөһим роль уйнай. Дәүләттә тормош кимәле ныҡ юғары, ә кеше башына иҫәпләнгән [[эске тулайым продукт]] буйынса ил хәҙерге ваҡытта Ҡытай Халыҡ Республикаһынан күпкә алда тора.

== Географик хәле ==

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация|Тема=Китайская Республика}}
* [https://web.archive.org/web/20120828223012/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/taiwan.htm Taiwan] from ''UCB Libraries GovPubs''
* {{dmoz|Regional/Asia/Taiwan}}
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/country_profiles/1285915.stm Taiwan country profile] [[BBC News]]
* [http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/04/taiwan_flashpoint/html/history.stm Taiwan flashpoint] BBC News
* [https://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/35855.htm Background Note: Taiwan] US Department of State
* [http://www.lonelyplanet.com/taiwan Taiwan Travel Information and Travel Guide] Lonely Planet
* [http://www.taiwandc.org/history.htm Taiwan’s 400 years of history] New Taiwan, Ilha Formosa
* [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=TW Key Development Forecasts for Taiwan] from [[International Futures]]
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/580902/Taiwan Taiwan] ''Encyclopædia Britannica'' entry
* [http://www.oecd.org/countries/chinesetaipei/ Chinese Taipei] [[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]
* {{wikiatlas|Taiwan}}
* [http://www.taiwan.gov.tw/ Office of the government]
* [http://english.president.gov.tw/ Office of the President]
* [http://english.ey.gov.tw Executive Yuan]
* [http://www.judicial.gov.tw/en/ Judicial Yuan]
* [http://www.cy.gov.tw/mp21.htm Control Yuan]
* [https://www.exam.gov.tw/mp.asp?mp=5 Examination Yuan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181122135630/https://www.exam.gov.tw/mp.asp?mp=5 |date=2018-11-22 }}
* [http://www.mofa.gov.tw/en/default.html Ministry of Foreign Affairs]
* [http://www.taiwanembassy.org/US/mp.asp?mp=12 Taipei Economic & Cultural Representative Office in the US]
* [http://eng.taiwan.net.tw/ Taiwan, The Heart of Asia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161223063050/http://eng.taiwan.net.tw/ |date=2016-12-23 }}, Tourism Bureau, Republic of China (Taiwan)

[[Категория:Ҡытай]]
[[Категория:Азия илдәре]]
[[Категория:Азия]]