Үрге Таз ҡурсаулығы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Заповедная зона
| Название                = «Үрге Таз» дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы
| Национальное название   = 
| Изображение             = Прекрасный Верхне-Тазовский заповедник)).jpg
| Подпись изображения     = 
| Категория МСОП          = Ia
 |Координаты              = 63.504006/N/84.057737/E
 |CoordScale              = 
| Страна                  = Россия
| Регион                  = Ямал-Ненец автономиялы округы
| Ближайший город         = 
| Площадь                 = 631 308 га
| Средняя высота          = 
| Дата основания          = 24.12.1986
| Посещаемость            = 
| Год посещаемости        = 
| Управляющая организация = 
| Сайт                    = https://втз.янао.инфо.сайт
 |Позиционная карта       = Россия
 |Позиционная карта 1     = Россия Ямало-Ненецкий автономный округ
|Категория на Викискладе  = 
}}

'''Үрге Таз ҡурсаулығы''' ({{lang-ru|Ве́рхне-Та́зовский запове́дник<ref>[https://stfond.ru/zapadnaya_sibir_.htm Заповедник Верхне-Тазовский]</ref>}}) — дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы. 1986 йылдың 24 декабрендә ойошторола. Дөйөм майҙаны 631 308 гектар тәшкил итә.

[[Ҡурсаулыҡ]] Рәсәй Федерацияһының Тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы ҡарамағында.

== Географияһы ==
Ҡурсаулыҡ [[Көнбайыш Себер тигеҙлеге]]ндә, [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]]ҙең [[Ямал-Ненец автономиялы округы]]ның Красноселькуп районында урынлашҡан. Уның оҙонлоғо төньяҡтан көньяҡҡа — 150 км һәм көнбайыштан көнсығышҡа табан 70 км тәшкил итә. Территорияһы Поколь һәм Раттинский урман хужалыҡтарына бүленгән, уларҙы [[Ратта]] йылғаһының һул яры буйындағы һыу һаҡлау ҡырҡынтыһы айырып тора.

Ҡурсаулыҡ Үрге Таз ҡалҡыулығында урынлашҡан. [[Ҡалҡыулыҡ]]тарының бейеклеге 50 метрға етә. Территорияны ҙур булмаған [[йылға]]ларҙың тәрән [[үҙән]]дәре ныҡ йырғылаған. Тупрағы башлыса әсе. Төп йылғалары — Поколка (260 км) һәм Ратта (210 км).

Ҡурсаулыҡ территорияһы 631 308 гектар тәшкил итә, [[урман]]дар 534 955 гектар майҙанды биләй, урман булмаған майҙаны — 96 353 гектар, [[һаҙлыҡ]]тар — (90 713 га), һыу майҙаны 5517 гектар тәшкил итә.

=== Сиктәре ===
* төньяҡтан — Алага һәм Ратта йылғалары тамағы араһында Таз йылғаһы буйлап;
* көнсығыштан — Ратта йылғаһы буйлап Токылылькы һәм Кочепча йылғаларына тиклем;
* көньяҡтан — Обь-Тазов-Йәнәсәй һыу айырғысы буйлап;
* көнбайыштан — Поколка һәм Алага йылғалары буйлап.

== Климаты ==
[[Климат]]ы — континенталь, [[ҡыш]] — оҙайлы, һалҡын һәм йәй — сағынтырмаса йылы. Ҡышҡы минималь һәм йәйге максималь температура −49 °C-тан +30 °C тиклем тирбәлә. Ҡыш уртаса 208 көн дауам итә, октябрҙең икенсе декадаһы аҙағында башлана, яҙ — 15-18 көн һуҙыла. Йәй — яҡынса 90 көн, иң йылы ай — июль (уртаса температура +18 °C тиклем). Көҙ ай ярым самаһы дауам итә.

Йылы осорҙоң уртаса оҙайлығы — 83 көн. Ҡурсаулыҡ тулы булмаған туңлыҡ зонаһында урынлашҡан.

== Флораһы ==
Ҡурсаулыҡ территорияһы төньяҡ тайга субзонаһына инә. Флора ҡара ылыҫлы тайганан (104 069 гектар), шул иҫәптән [[шыршы]] — 15 014 гектар, кедр урмандары — 89 055 га — тора. Шулай уҡ асыҡ ылыҫлы тайга бар: [[ҡарағай]] (318 550 гектар) һәм [[ҡарағас]] (59 021 гектар). Япраҡлы аҡастарҙан [[ҡайын]], [[уҫаҡ]] һәм ҡыуаҡтарҙан [[тал]] үҫә, улар 40 463 гектар майҙанды биләй. Барлығы 310 төр көпшәле үҫемлек асыҡланған.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{статья|автор=Пастухов А. М.|заглавие=Роль заповедника «Верхне-Тазовский» в сохранении биологического разнообразия в бассейне реки Таз.|ссылка=http://www.ssc.smr.ru/media/journals/izvestia/2009/2009_1_448_451.pdf|издание=Известия Самарского научного центра Российской академии наук|тип=журнал|место=Самара|год=2009|том=11|номер=1 (3)|страницы=448—451}}
* {{статья|автор=Рябицев В. К., Рябицев А. В.|заглавие=Птицы Верхне-Тазовского заповедника и его окрестностей (Ямало-Ненецкий автономный округ)|ссылка=https://ipae.uran.ru/sites/default/files/publications/users/Рябицев%20В.К.,%20Рябицев%20А.В.%20Верх-Таз%20Фауна%202015-2.pdf|издание=Фауна Урала и Сибири|тип=журнал|место=Екатеринбург|год=2015|номер=2|страницы=174—205}}
* {{статья|автор=Кижеватов Я. А., Кижеватова А. А.|заглавие=Сообщества рыб верховьев реки Таз (Ямало-Ненецкий автономный округ)|ссылка=https://www.ipae.uran.ru/sites/default/files/publications/ipae/0867_2015_1_FUS.pdf|издание=Фауна Урала и Сибири
|тип=журнал|место=Екатеринбург|год=2015|номер=1|страницы=97—106}}
* {{статья|автор=Кижеватов Я. А.|заглавие=К вопросу о воспроизводстве рыбных ресурсов в бассейне р. Таз|ссылка=http://vestnik.astu.org/Content/UserImages/file/fish_2011_2/03.pdf|издание=Вестник АГТУ. Сер.: Рыбное хозяйство|тип=журнал|место=Астрахань|год=2011|номер=2|страницы=18—26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190221224404/http://vestnik.astu.org/Content/UserImages/file/fish_2011_2/03.pdf|archivedate=2019-02-21}}

== Һылтанмалар ==
* [http://oopt.info/vtaz/index.html Верхне-Тазовский заповедник] на сайте «ООПТ России»
* [http://www.zapoved.ru/catalog/17/ Федеральная система ООПТ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160125144212/http://www.zapoved.ru/catalog/17/ |date=2016-01-25 }}

{{Себер ҡурсаулыҡтары}}

[[Категория:Рәсәй ҡурсаулыҡтары]]
[[Категория:1986 йылда Рәсәйҙә барлыҡҡа килгәндәр]]