8 сентябрь битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

'''8 сентябрь''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 251-се ([[кәбисә йыл]]ында 252-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 114 көн ҡала.
{{Ай календары|date={{CURRENTYEAR}}-09-01}}
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|1|}} || 
== {{Байрамдар}} һәм иҫтәлекле даталар == 
;[[Рәсем:Sciences de la terre.svg|25px]] Халыҡ-ара
* {{БМО флагы}} [[БМО]]: [[Журналистика|Журналистарҙың]] халыҡ-ара теләктәшлек көнө.
** Уҡый-яҙа белеү көнө.
** Физиотерапия көнө.
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли 
* {{Флагификация|Андорра}}: Милли көн.
* {{Флагификация|Испания}}: Ирекмән (волонтёр) көнө.
* {{Флагификация|Македония}}: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
* {{RUS}}: Хәрби дан көнө: [[Рәсәй империяһы]] армияһының [[1812 йылғы Ватан һуғышы]]ндағы Бородино алышында француздарҙы ҡыйратыуы.
** [[Ленинград]]ты һаҡлаусыларҙы иҫкә алыу көнө.
;[[Файл:Social_sciences.svg|25px]] Һөнәри 
* {{Флагификация|АҠШ}}: Актёрҙар көнө.
* {{RUS}}: Финансистар көнө.
}}</onlyinclude> 
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1930]]: [[АҠШ]]-тың «МММ» химия компанияһы хеҙмәткәре Ричард Дрю йәбешкәк таҫма — скотч уйлап таба.
* [[1970]]: [[СССР]]-ҙа урта мәктәп уставы раҫлана.

== {{Тыуым}} ==
=== Башҡортостан менән бәйле шәхестәр ===
==== 0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|3|}} || 
* [[Калинина Людмила Ивановна]] (1915—24.06.2014), [[СССР]] һәм [[Рәсәй]] хәрби хеҙмәткәре, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында — танк ғәскәрҙәренең ремонт-тергеҙеү полкы командиры; инженер-полковник.
* [[Сафин Хәниф Усман улы]] (1935), хеҙмәт ветераны, 1955—1995 йылдарҙа [[Кушнаренко районы]]ның «Алға» хужалығы механизаторы, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы механизаторы (1981).
* [[Конашова Светлана Ивановна]] (1950), [[фән|ғалим]]-урман белгесе. 1983 йылдан [[Башҡортостан ауыл хужалығы институты]] һәм [[Башҡорт дәүләт аграр университеты]] уҡытыусыһы. Ауыл хужалығы фәндәре  докторы (2001), профессор (2003). Сығышы менән хәҙерге [[Воронеж өлкәһе]]нең Расстрижено ауылынан.
}}</onlyinclude>

==== 1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|4|}} || 
* [[Хәзиәхмәтов Шамил Сафуан улы]] (1941—22.12.2012), [[Инженерлыҡ эше|инженер]], [[Журналистика|журналист]], [[Проза|яҙыусы]], [[тәржемә]]се. 1982 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]] ағзаһы. 2005—2012 йылдарҙа [[Өфө]]лә үҙе ойошторған «Скиф» нәшриәтенең баш мөхәррире. 
* [[Дауытов Гәрәй Дәүләтбай улы]] (1946—6.12.2008), [[уҡытыусы]], комсомол, [[КПСС|партия]] һәм [[мәғариф]] органдары хеҙмәткәре, журналист. 1990 йылдан [[Бөрйән районы]]ның [[Таң (гәзит)|«Таң» гәзите]] хәбәрсеһе. Сығышы менән ошо райондың [[Иҫке Собханғол (Бөрйән районы)|Иҫке Собханғол]] ауылынан.
}}</onlyinclude>

==== 2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|5|}} || 
* [[Əхәтов Ғабделхәй Хурам улы]] (1927—25.11.1986), [[фән|ғалим]]-[[Тел ғилеме|тел белгесе]]. 1958—1986 йылдарҙа [[Башҡорт дәүләт университеты]] уҡытыусыһы, [[татар теле]] һәм [[татар әҙәбиәте|әҙәбиәте]] кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (1965), профессор (1970).
* [[Майстренко Валерий Николаевич]] (1947—18.05.2023), ғалим-химик. 1975 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1989 йылдан химия факультеты деканы, 1992 йылдан органик булмаған химия, 2012 йылдан — аналитик химия кафедраһы мөдире; бер үк ваҡытта 1993 йылдан [[Башҡортостан Республикаһы]] Йәшәйеш хәүефһеҙлеге ғилми-тикшеренеү институтының директор урынбаҫары, 1996—2009 йылдарҙа — директоры. 1998—2009 йылдарҙа «Башкирский экологический вестник» журналының баш мөхәррире. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (2006), химия фәндәре докторы (1990), профессор (1992). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2001).
* [[Ғарипов Рим Мөхәрәм улы]] (1947), ғалим-хирург. 1978 йылдан [[Үрге Ҡыйғы]] район үҙәк дауаханаһының баш табибы. 1986 йылдан [[Өфө]]ләге 21-се дауахананың бүлек мөдире, 1992 йылдан — ашығыс медицина ярҙамы дауаханаһының баш табип урынбаҫары, бер үк ваҡытта [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]] уҡытыусыһы; 2003 йылдан — университет клиникаһы директоры, 2011 йылдан БДМУ-ның Дипломдан һуң белем биреү институты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1997), профессор (1998). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2005) һәм Башҡортостан Республикаһының (1998) атҡаҙанған табибы. Башҡортостан Республикаһының Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2007). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының [[Ҡыйғы районы]] Үрге Ҡыйғы ауылынан.
* [[Әхмәҙиев Әлим Әхәт улы]] (1952—8.08.2022), ғалим-[[Социология|социолог]], [[Политология|политолог]]. 1981 йылдан [[Бөрө дәүләт педагогия институты]] уҡытыусыһы; 1994 йылдан [[Башҡортостан Республикаһы Министрҙар Кабинеты]]ның бүлек мөдире урынбаҫары, 1995 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай]]ҙың Закондар сығарыу палатаһы рәйесе урынбаҫары, 1999 йылдан — Закондар сығарыу палатаһының власть мәсьәләләре, милләттәр, йәмәғәт һәм дини берекмәләр эштәре буйынса комитеты рәйесе урынбаҫары, 2003 йылдан — [[Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте]] аппаратында бүлек мөдире урынбаҫары, 2007 йылдан — Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығының Республика балалар (үҫмерҙәр) ижады үҙәге директоры. Философия фәндәре докторы (1993), профессор (1994). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2012), [[Башҡортостан комсомолы]] премияһы лауреаты (1985). Сығышы менән [[Күгәрсен районы]]ның [[Йомағужа (Күгәрсен районы)|Йомағужа]] ауылынан.
}}</onlyinclude>

==== 3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|6|}} || 
* [[Әҙелмырҙин Үлмәҫбай Абдулхаҡ улы]] (1928—1.03.2011), иҫәпсе. 1953 йылдан [[Әбйәлил районы]] «Путь Ленина» колхозы иҫәпсеһе, 1968 йылдан — ағас әҙерләүсе, 1984—1990 йылдарҙа — келәт мөдире. [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1967). Сығышы менән ошо райондың [[Салауат (Әбйәлил районы)|Салауат]] ауылынан.	
* [[Ғәлиев Графит Мөбәрәк улы]] (1938), [[нефть|нефтсе]]. 1965 йылдан «Южарланнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы операторы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1988). [[Ленин ордены|Ленин]] (1981) һәм [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1974) ордендары кавалеры. [[СССР]]-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1970). Сығышы менән хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Дүртөйлө районы]]ның [[Йосоп (Дүртөйлө районы)|Йосоп]] ауылынан.
* [[Ғәниев Ишдәүләт Солтан улы]] (1938), [[ауыл хужалығы]] хеҙмәткәре. Әбйәлил районы «Путь Ленина» колхозының элекке механизаторы. [[БАССР Юғары Советы |Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумының]] Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981), [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1984). Сығышы менән ошо райондың [[Дәүләт (Әбйәлил районы)|Дәүләт]] ауылынан.
* [[Адушев Игорь Евгеньевич]] (1958), [[Төҙөлөш|төҙөүсе]]. 1955—2013 йылдарҙа «Востокнефтезаводмонтаж» тресының хәҙерге «Металлоконструкция» йәмғиәтенең яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 2010 йылдан — директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе (2013). Сығышы менән хәҙерге [[Төркмәнстан]]дың [[Төркмәнабад]] ҡалаһынан.
* [[Хызырова Зөмәрә Мөнир ҡыҙы]] (1963), [[йыр]]сы, [[Педагогика|педагог]]. 1986 йылдан хәҙерге [[Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы]] артисы; 1991—1994 йылдарҙа һәм 2003 йылдан [[Асҡар (Әбйәлил районы)|Асҡар]] мәҙәниәт йорто директоры; 1994—2003 йылдарҙа Асҡарҙың 1-се мәктәбенең педагог-ойоштороусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2010), төрлө кимәл ижади конкурстар еңеүсеһе һәм лауреаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы [[Миәкә районы]]ның [[Яңы Ишле]] ауылынан.
}}</onlyinclude>

==== 4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар ====
<onlyinclude>{{#if: {{replace|{{{1|}}}|7|}} || 

}}</onlyinclude>
=== Дөйөм исемлек ===
''<categorytree depth="0">Категория:8 сентябрҙә тыуғандар</categorytree>''
* [[1830]]: Фредерик Мистраль, [[Франция]] [[шиғриәт|шағиры]], [[Нобель премияһы]] лауреаты (1904).
* [[1841]]: [[Антонин Дворжак]], [[Чехия]] композиторы.
* [[1910]]: Жан-Луи Барро, Францияның [[театр]] һәм кино актёры, режиссёр.
* [[1920]]: Александр Граве, [[СССР]] һәм [[Рәсәй]]ҙең театр һәм кино актёры, [[Педагогика|педагог]], [[РСФСР]]-ҙың халыҡ артисы.
* [[1923]]: [[Рәсүл Ғамзатов]], СССР шағиры, [[әҙәбиәт|яҙыусы]], публицист, йәмәғәт эшмәкәре, [[Дағстан]]дың халыҡ шағиры, [[Социалистик Хеҙмәт Геройы]] (1974).
* [[1923]]: Иван Земнухов, [[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында Краснодонда «Йәш гвардия» йәшерен ойошмаһын ойоштороусыларҙың береһе,  [[Советтар Союзы Геройы]] (1943, үлгәндән һуң).
* [[1924]]: Любовь Шевцова, «Йәш гвардия» йәшерен ойошмаһы ағзаларының береһе, Советтар Союзы Геройы (1943, үлгәндән һуң).
* [[1925]]: [[Питер Селлерс]] (төп исеме Ричард Генри Селлерс), [[Британия]] киноактёры, «[[Алтын глобус]]» премияһы лауреаты.
* [[1930]]: Марио Адорф, [[Германия]]ның театр һәм кино актёры.
* [[1945]]: Владимир Фокин, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, сценарист һәм актёр, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның халыҡ артисы (2008).
* [[1960]]: Ия Нинидзе, СССР, [[Грузия]] һәм Рәсәйҙең театр һәм кино актрисаһы, [[йыр]]сы.
* [[1975]]: Елена Лиховцева, Рәсәй [[теннис]]сыһы.

== {{Үлем}} == 
''<categorytree depth="0">Категория:8 сентябрҙә вафат булғандар</categorytree>''
* [[1811]]: [[Петер Симон Паллас]], [[Германия]] һәм [[Рәсәй империяһы]]ның энциклопедист-ғалимы.

== {{Йыл көндәре}} ==
{{Календарь}}
{{Айҙар}}

[[Категория:Йыл көндәре|И08]]
[[Категория:8 сентябрь]]