Арғаяш районы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Административная единица
|Цвет1                            = {{Цвет|Рәсәй}}
|Цвет2 =
|Русское название = Арғаяш районы
|Оригинальное название = Аргаяшский район
|Герб = Coat of Arms of Argayash rayon (Chelyabinsk oblast).png
|Флаг = Flag of Argayash rayon (Chelyabinsk oblast).png
|Описание флага = Арғаяш районы флагы
|Страна = {{RUS}}
|Статус = [[муниципаль район]]
|Гимн =
|Входит в = {{nobr|[[Силәбе өлкәһе]]}}
|Включает = {{s|12 муниципаль берәмек}}
|Столица =  [[Арғаяш (ауыл)]]
|КрупныйГород =
|КрупныеГорода =
|Дата = [[20 август]] [[1930]] йыл, [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы]] составында
|Глава = Вәлишин Исрәфил Мәкин улы
  |Название главы                 = Хәкимиәт башлығы
|Глава2 =
  |Название главы2                = 
|ВВП =
  |Год ВВП                        = 
  |Место по ВВП                   = 
  |ВВП на душу населения          = 
  |Место по ВВП на душу населения = 
|Язык = 
|Языки = урыҫ, башҡорт (рәсми түгел)
 | Население                      = {{ Население | Аргаяшский район | тс }}
 | Год переписи                   = {{ Население | Аргаяшский район | г }}
 | Процент от населения           = {{ #expr: ( {{ Население | Аргаяшский район | ч }} * 100 / {{ Население | Челябинская область | ч }} round 2 ) }}
 | Место по населению             = 9
 | Плотность                      = {{ #expr: ( {{ Население | Аргаяшский район | ч }} / 2791 round 2 ) }}
  |Место по плотности             = 
  |Национальный состав            = [[Башҡорттар]] - 60%, [[урыҫтар]] - 30%, [[татарҙар]] - 5%.
  |Конфессиональный состав        = 
|Площадь = 2791
  |Место по площади               = 15
|Максимальная высота =
|Средняя высота =
|Минимальная высота =
|Широта =
|Долгота =
|Карта = Chelyabinskaya_oblast_Argayashsky_rayon.png
|ЧасовойПояс = {{MSK+2}}
|Аббревиатура =
|ISO =
|FIPS =
|Код автомобильных номеров = 74, 174
|Телефонный код = 35131
|Сайт =
|Параметр1 =
|Название параметра1 =
|Примечания =
}}
'''Арғаяш районы''' — [[Силәбе өлкәһе]]нең муниципаль районы.

Милли состав (2010): [[башҡорттар]]-60%, [[урыҫтар]] — 30%, [[татарҙар]] — 5%.

== Тарих ==
1934 йылдын 17 ғинуарында ул [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы]] составынан сығарыла. Силәбе өлкәһендә [[Арғаяш милли округы]] барлыҡҡа килә. Был милли округ 1 йылдан һуң, 1934 йылда 17 ноябрендә бөтөрөлә.

==География==
Арғаяш районы [[Ҡарабаш ҡала округы|Ҡарабаш]], [[Мейәс ҡала округы|Мейәс]], [[Ҡыштым ҡала округы|Ҡыштым]] ҡала округтары һәм [[Сыбаркүл районы|Сыбаркүл]], [[Сосновка районы (Силәбе өлкәһе)|Сосновка]], [[Ҡоншаҡ районы|Ҡоншаҡ]] райондары менән сиктәш. Районда [[күл]]дәр күп: [[Арғужа һыуһаҡлағысы]], [[Ҡомкүл (Силәбе өлкәһе)|Ҡомкүл]], [[Өйәлге]], [[Кесе Киҫегәс (күл, Сосновка районы)|Кесе Киҫегәс]], [[Арғаяш (күл, Арғаяш районы)|Арғаяш]], [[Ҡалды]].

=== Климаты ===
{|
|{{Климат города
|Город_род=Арғаяштын|Источник=[http://www.chelpogoda.ru/ Челябинский гидрометеоцентр] [http://urc.ac.ru/Chelyabinsk/City/weather/ УРЦ FreeNet ]
| Янв_ср=-14.1        | Янв_ср_осад=19
| Фев_ср=-12.5        | Фев_ср_осад=16
| Мар_ср=-4.8         | Мар_ср_осад=18
| Апр_ср=4.7          | Апр_ср_осад=27
| Май_ср=12.1         | Май_ср_осад=47
| Июн_ср=18.3         | Июн_ср_осад=58
| Июл_ср=19.3         | Июл_ср_осад=87
| Авг_ср=17.1         | Авг_ср_осад=43
| Сен_ср=10.9         | Сен_ср_осад=41
| Окт_ср=4.1          | Окт_ср_осад=30
| Ноя_ср=-5.2         | Ноя_ср_осад=26
| Дек_ср=-11.1        | Дек_ср_осад=21
| Год_ср=3.2          | Год_ср_осад=429
| Янв_ср_мин=-21.0    | Янв_ср_макс=-10.8
| Фев_ср_мин=-19.3    | Фев_ср_макс=-8.1
| Мар_ср_мин=-12.2    | Мар_ср_макс=-0.6
| Апр_ср_мин=-0.8     | Апр_ср_макс=10.2
| Май_ср_мин=6.2      | Май_ср_макс=18.4
| Июн_ср_мин=11.5     | Июн_ср_макс=22.8
| Июл_ср_мин=14.2     | Июл_ср_макс=24.5
| Авг_ср_мин=11.4     | Авг_ср_макс=21.5
| Сен_ср_мин=6.4      | Сен_ср_макс=17.5
| Окт_ср_мин=-1.0     | Окт_ср_макс=8.5
| Ноя_ср_мин=-9.3     | Ноя_ср_макс=1.6
| Дек_ср_мин=-16.9    | Дек_ср_макс=-7.7
| Год_ср_мин=-2.5     | Год_ср_макс=7.5
| Янв_а_макс=4.1        | Янв_а_мин=-48.1
| Фев_а_макс=8.0        | Фев_а_мин=-45.0
| Мар_а_макс=15.3       | Мар_а_мин=-36.0
| Апр_а_макс=30.5     | Апр_а_мин=-26.3
| Май_а_макс=35.7       | Май_а_мин=-11.1
| Июн_а_макс=37.3       | Июн_а_мин=-2.9
| Июл_а_макс=41.0       | Июл_а_мин=3.3
| Авг_а_макс=36.0       | Авг_а_мин=0.2
| Сен_а_макс=32.5       | Сен_а_мин=-10.1
| Окт_а_макс=25.5       | Окт_а_мин=-24.0
| Ноя_а_макс=16.1       | Ноя_а_мин=-36.4
| Дек_а_макс=6.5        | Дек_а_мин=-42.6
| Год_а_макс=41.0       | Год_а_мин=-48.1
|}}
|}
=== Халҡы ===
{{ Население | Аргаяшский район }}

[[Файл:Coat of Arms of Argayash rayon (Chelyabinsk oblast) (1999).png|right|thumb|120px|Гербы, 1999 йыл]]

== Административ-территориаль ҡоролошо ==
Районда 12 берекмә, 85 ауыл:
{| class="wikitable" border="1"
|-
! № п/п
! [[Муниципаль берекмә]]
! Үҙәк
! Ауылдар <br />hаны
! Кеше <br />(2002)
|-
| 1
| [[Аҡбаш ауыл биләмәһе]]
| Аҡбаш ауылы
| style="text-align:right" |8
| style="text-align:right" |3 336
|-
| 2
| [[Арғаяш ауыл биләмәһе]]
| [[Арғаяш (ауыл)]]
| style="text-align:right" |1
| style="text-align:right" |10 170
|-
| 3
| [[Аяҙгөл ауыл биләмәһе]]
| Аяҙгөл
| style="text-align:right" |9
| style="text-align:right" |2 176
|-
| 4
| [[Байрамғол ауыл биләмәһе]]
| Байрамғол
| style="text-align:right" |9
| style="text-align:right" |3 289
|-
| 5
| [[Дерүиш ауыл биләмәһе]]
| Дерүиш
| style="text-align:right" |7
| style="text-align:right" |2 903
|-
| 6
| [[Ишалин ауыл биләмәһе]]
| Ишалино ҡасабаһы
| style="text-align:right" |2
| style="text-align:right" |1 939
|-
| 7
| [[Камыш ауыл биләмәһе]]
| Камышевка
| style="text-align:right" |6
| style="text-align:right" |2 490
|-
| 8
| [[Кузнецовское ауыл биләмәһе]]
| [[Кузнецкое]]
| style="text-align:right" |9
| style="text-align:right" |3 353
|-
| 9
| [[Ҡолой ауыл биләмәһе]]
| Ҡолой
| style="text-align:right" |13
| style="text-align:right" |5 896
|-
| 10
| [[Норкино ауыл биләмәһе]]
| Норкино
| style="text-align:right" |5
| style="text-align:right" |2 832
|-
| 11
| [[Хоҙайбирҙин ауыл биләмәһе]]
| Хоҙайбирҙин ҡасабаһы
| style="text-align:right" |6
| style="text-align:right" |1 557
|-
| 12
| [[Яратҡүл ауыл биләмәһе]]
| Яратҡүл
| style="text-align:right" |10
| style="text-align:right" |2 867
|}

== Күренекле шәхестәре ==
* [[Абдуллин Сиргаже]] — райондың тәүге гербы авторы.
* {{МиҙалБ}} [[Баймырҙин Ғаяз Исламетдин улы]] — Советтар Союзы Геройы.
* [[Бикбулатов Наил Вәли улы]] - башҡорт ғалимы һәм этнографы, тарих фәндәре кандидаты 
* [[Вәлиев Дамир Жәүәт улы]] — башҡорт философы һәм йәмәғәт эшмәкәре, философия фәндәре докторы, профессор.
* [[Ҡушаев Хәфиз Ҡушай улы]] — [[БАССР-ҙың Үҙәк башҡарма комитеты]] (БашЦИК) 3-cө рәйесе.
* [[Шафиҡов Таймаҫ Шафиҡ улы]] — [[БАССР-ҙың Үҙәк башҡарма комитеты]] (БашЦИК) 4-cе рәйесе.
* [[Зөлҡәрнәев Ғәли Камал улы]] — яҙыусы, тәржемәсе, журналист. «''Ҡыҙыл Башҡортостан''» газетаһының (1940—1945), «''Октябрь''» журналының (1946—1948) редакторы. БАССР Яҙыусылар союзының яуаплы сәркәтибе (1945—1946).
* {{МиҙалБ}} [[Мырҙағәлимов Ғәзис Ғәбиҙулла улы]] — Советтар Союзы Геройы (1944).
* [[Кинйәбулатова Кәтибә Кәрим ҡыҙы]] — шағирә, Һ. Дәүләтшина исемендәге премия лауреаты (1989), «Почёт билдәһе» ордены кавалеры (1991).
* [[Көсөков Раил Фазыл улы]] — [[Рәсәй]]ҙең атҡаҙанған, [[Башҡортостан]]дың халыҡ артисы, Ғәлимов [[Ғәлимов Сәләм исемендәге премия|Сәләм исемендәге премияһы]] лауреаты, опера йырсыһы.
* [[Ниғмәтуллин Эльбрус Хәмит улы]] — Рәсәй спортсыһы, йәмәғәт һәм сәйәси эшмәкәр, актёр.
* Сафиуллин Урал Кафеевич — йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Сөләймәнов Хәбир Ғибәҙәт улы]] — профессиональ спортсы, бокс буйынса Нью-Йорк чемпионы, Бөтә донъя бокс берлегенең алтын билбауын яулаусы, Бөтә донъя бокс берекмәһенең WBO NABO вакант титулын алыусы, йәмәғәт эшмәкәре.
* [[Сөләймәнов Сабир Ғибәҙәт улы]] — профессиональ спортсы һәм йәмәғәт эшмәкәре, [[Силәбе өлкәһе]]нең «Башҡорт ҡоролтайы» йәмәғәт ойошмаһының рәйесе урынбаҫары.
* [[Сәлмәнова Лилиә Ҡотлоғужа ҡыҙы]] (20.11.1947), [[музыка]] белгесе, фольклорсы. 1974 йыл йылдан хәҙерге [[Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты]], 1979 йылдан [[Учалы]] музыка училищеһы уҡытыусыһы. 1989—2013 йылдарҙа хәҙерге [[ТТӘИ|Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтының]] ғилми хеҙмәткәре. 2009 йылдан [[Рәсәй]] Композиторҙар союзы ағзаһы. [[Башҡортостан Республикаһы]]ның атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2007). Сығышы менән Иҫке Әсән ауылынан<ref>[http://bashenc.online/ru/articles/104627/ Региональный интерактивный энциклопедический портал «Башкортостан» — САЛЬМАНОВА Лилия Кутлухужевна]{{ref-ru}}{{V|17|11|2022}}</ref>.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/1019-ar-ayash-rajony}}
* [http://www.vatandash.ru/pics/pdf/831.pdf [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]] журналында Арғаяш башҡорттары тел ижады тураһында] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200925065228/http://vatandash.ru/pics/pdf/831.pdf |date=2020-09-25 }}
* [http://www.argayash.ru Официальный сайт Аргаяшского муниципального района]
* [http://www.poarg.ucoz.ru Информационно-образовательный сайт Аргаяшского района]
* [http://www.yeshlek.ru/habar/print.php?subaction=showfull&id=1124941548&archive=1125819437&start_from=&ucat=1& Аргаяшскому району Челябинской области — 75 лет]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Силәбе өлкәһе}}
{{Арғаяш районы тораҡ пункттары}}

[[Категория:Арғаяш районы]]
[[Категория:Башҡорт АССР-ы тарихы]]


{{Chelyab-obl-geo-stub}}